Pagpaniid sa Kalibotan

Krimen sa Ekonomiya Miuswag sa Uropa

“Ang krimen sa ekonomiya migrabe pag-ayo sukad sa 1998,” sumala sa usa ka taho nga gisagop sa mga parliamentaryan sa Konseho sa Uropa. Unsa ba ang krimen sa ekonomiya? Ang taho gikan sa Komite sa Ekonomikanhong mga Kalihokan ug Kaugmaran naglista sa “pagnegosyo ug mga tawo, gidiling droga ug ubang kontrabando nga pagpayuhot, pagpalsipikar, krimen sa kalikopan, krimen pinaagi sa kompiyuter, panglimbong sa buhis, pagpalegal sa kuwartang nasapi sa ilegal nga paagi, korapsiyon ug pag-impluwensiya sa paggamag balaod.” Kay nakamatikod nga ang maong matang sa krimen nagakahimong mas konektado sa politika, ang taho nagpasidaan: “Ang tinguha sa Uropa nga makigbisog niana mahimong mag-anam pagkawala ug mapildi ang pakigbisog.” Ang awtor sa taho, si Vera Squarcialupi sa Italya, nag-ingon: “Ang naandang batakan, nga mao ang bililhong puwersa sa sibilisadong katilingban, mao ang unang madaot.”

Paglabang-Buhi sa mga Aksidente sa Ayroplano

“Kapin sa 95% sa mga pasahero ang makalabang-buhi sa mga aksidente sa komersiyal nga ayroplano,” nag-ingon ang mantalaang National Post sa Canada. Sumala sa Post, usa ka pagtuon nga gihimo sa National Transportation Safety Board sa T.B. nakakaplag nga ang kadaghanan sa mga pasahero nakalabang-buhi bisan sa “grabeng mga aksidente” nga miresulta sa dakodakong kadaot sa ayroplano. Si Art LaFlamme, direktor heneral sa sibil nga abyasyon sa Transport Canada, nag-ingon: “Kadaghanan sa mga aksidente mahitabo iniglandig ug iniglupad. Mao kini ang mga matang nga dili mahimong ulohang balita, ug daghan ang makalabang-buhi sa kadaghanan niining mga aksidenteha. Mao nga among gipasiugda pag-ayo ang paghatag ug impormasyon bahin sa kaluwasan.” Ang kanunayng nagabiyahe makiling sa dili pagtagad sa mga instruksiyon alang sa kaluwasan. Apan sumala sa pagkasulti niini sa usa ka babayeng tigpamaba sa kompaniya sa ayroplano, “hinungdanon kaayo nga ang mga tawo maminaw. Engkaso nga may emerhensiya, ang ilang kinabuhi magdepende niana.”

“Techno-Stress”

Ang “techno-stress”​—kahigawad tungod sa pagpit-os sa paggamit ug bag-ong teknolohiya​—giingong nag-uswag, nagtaho ang magasing Maclean’s sa Canada. Ang mga pagtuon nagpadayag nga ang mga hinungdan naggikan sa “walay-kataposang proseso sa pagkat-on kon unsaon paggamit ang bag-ong mga teknolohiya ngadto sa pagkalubog sa kalainan tali sa trabaho ug sa pamilyahanong kinabuhi ingong resulta sa bag-ong mga pamaagi sama sa e-mail, awtomatikong pagpasa sa tawag ug mga cellular phone.” Sa unsang paagi makasagubang ka niini? Ang mga eksperto nagrekomendar sa pagbutang ug mga utlanan. Tinoa kon ang paggamit sa usa ka kasangkapan tinuod bang makapayano sa kinabuhi o mas makapakomplikado niini. Dahoma nga kinahanglang mogugol ug panahon aron igoigong makakat-on sa bag-ong teknolohiya aron bug-os nga makabenepisyo niini. “Gahinig panahon kada adlaw nga dili gamiton ang maong bag-ong kasangkapan,” ug hatagig panahon ang laing mga prioridad. “Sugdan sa mga tawo ang adlaw pinaagi sa paghimo sa paninugdang sayop sa pag-abli sa ilang e-mail, inay sa pagsunod sa usa ka programa sa mga buluhaton,” nag-ingon ang eksperto bahin sa pagkamabungahon sa Vancouver nga si Dan Stamp. “Ang labing maayong usa ka oras ug tunga sa adlaw gigugol sa walay-kapuslanang butang.”

Mga Bata Magsulat sa Ilang Kaugalingong mga Libro

Sa paningkamot nga ipasiugda ang pagbasa, ang mga bata nga nagtungha sa Zambia ginadasig sa pagsulat ug pagdrowing sa ilang kaugalingong mugbong mga libro, nagtaho ang Zambia Daily Mail. “Kadaghanan sa mga librarya sa eskuylahan adunay mga basahon bahin sa mga butang ug situwasyon nga ang mga bata sa Zambia wala gayoy hanaw,” matod sa usa ka taho sa gobyerno. “Ang bentaha nga ang mga bata maoy magsulat sa ilang kaugalingong mga libro mao nga ang mga libro mahiangay sa ilang sukod sa intelihensiya ug interes.” Ang ubang mga estorya puwedeng mahimong bahin sa mga librarya sa eskuylahan o klase, basahon diha sa radyo, o ipatik pa gani. Ang Daily Mail nag-ingon: “Kini maoy barato kaayong paagi sa pagdugang sa mga basahonon sa pagkaagi nga nagkinahanglan lamang kini ug papel ug bolpen. Usa usab kini ka paagi sa pagpahimulos sa kahinguhaan nga daghan (mga estudyante) aron magmugna ug kahinguhaan nga nihit ug mahalon (mga libro).”

Tambal Alang sa Malarya Dili na Epektibo

‘Ang Chloroquine, ang labing kaylap nga gireseta nga tambal kontra sa malarya sa Zambia, dili na ipanghatag diha sa mga dispensaryo sa gobyerno ingong unang pamaagi sa pagtambal sa maong sakit’ ug pulihan sa mas epektibong tambal, nagtaho ang Times of Zambia. Ang paghunong sa paggamit niini nahitabo human sa usa ka pagtuon nga nagpakita nga ang “pagkadili  na epektibo sa Chloroquine maoy hinungdan sa 12,000 sa 25,000 ka kamatayon sa mga bata nga ubos sa singko anyos tungod sa malarya kada tuig sa Zambia.” Ang kausaban gipatuman usab sa kadaghanan sa ubang sidlakan ug habagatang mga nasod sa Aprika. “Bisan tuod ang Chloroquine malamposong gigamit sa maong nasod sulod sa kapin sa 30 ka tuig, kini dili na epektibo sa pagtambal sa malarya, nga hangtod karon mao gihapon ang numero unong tigpatay sa maong nasod,” matod sa Times.

Ayaw Pag-inom ug Alkoholikong Ilimnon ug Dayon Mosakayg Motorsiklo

Ang pagsakayg motorsiklo human makainom ug alkoholikong ilimnon mahimong sama ka peligroso sa pagdrayb ug awto human makainom, nagtaho ang magasing New Scientist. “Ang pagsakayg motorsiklo nagkinahanglag taas nga sukod sa katakos sa kaunoran sa kusog ug sa pisikal nga koordinasyon kay sa pagdrayb ug awto, busa ang alkoholikong ilimnon dunay mas dakong epekto,” matod ni Guohua Li sa Johns Hopkins University sa Maryland, T.B.A. Gitun-an ni Li ug sa iyang mga kauban ang 466 ka tigmotorsiklo ug nakadiskobreng kadtong nakainom ug upat o lima ka pag-inom 20 ka pilong lagmit maangol o mamatay. Bisan ang usa lang ka pag-inom naghimo sa pagmotorsiklo nga unom ka pilong mas peligroso. “Ang nakapadaotan pa,” matod sa New Scientist, “kon mas daghan ang mainom sa mga tigmotorsiklo, mas lagmit silang dili magsul-ob ug helmet.”

Papel Gikan sa mga Tanom nga Saging

Human tub-a ang mga saging, ang mga punoan kasagarang pasagdan diha sa yuta ingong abono. Bisan pa niana, si Propesor Hiroshi Morishima sa Nagoya City University milampos sa paggamag papel gikan sa mga punoan sa saging, nagtaho ang mantalaang Asahi Shimbun sa Hapon. Ang mga lanot sa tanom “maoy tag-as ug lig-on ug maayog kalidad nga sama sa materyal nga gamiton sa paggamag papel sa abaka sa Manila.” Ang papel nga gikan sa punoan sa saging nga gigama sa makina maoy susamag kalidad sa naandang papel para sa imprenta, ug kini napamatud-ang mas lig-on kay sa giproseso pag-usab nga papel. “Ang mga saging gitanom diha sa 123 ka nasod sa tibuok kalibotan ug 58,000,000 ka tonelada ang maprodyus kada tuig, nga naghimo niana nga maayong kahinguhaan,” matod sa mantalaan.

Katakos sa Dugos Ingong Tambal

Gawas pa nga kini lami, ang dugos dugay nang nasayran tungod sa katakos niini ingong tambal. Sumala sa mantalaang The Australian, usa ka tem nga tigdukiduki gikan sa mga unibersidad sa Queensland ug Sydney nagpadayag kon nganong ang dugos maoy epektibong mopatay sa bakterya. Sa gisagol ang dugos sa tubig ug gihaplas sa mga samad ug mga paso, ang usa ka enzyme diha sa dugos makasinatig kausaban kon isagol sa asukar nga makapatunghag hydrogen peroxide, nga inila tungod sa gamit niini ingong tigkuhag mansa diha sa balay. Kini nga kemikal dili lang mopatayg bakterya nga sama sa Staphylococcus aureus kondili motabang usab sa tisyu sa pag-ayo sa kaugalingon.

Paghunong sa Paggamit ug Lansang

“Ang panahon sa kalamposan sa ordinaryong lansang tino nga natapos na,” nag-ingon ang The Toronto Star. Ang mantalaan nagtaho nga ang baligyaan sa ordinaryong lansang “halos natunga na sa miaging pipila ka tuig.” Ang paggama sa mga pneumatic nailer, o mga nail gun, nakapakunhod sa panginahanglan sa ordinaryong mga lansang sa Amerika del Norte. Ang mga tindahan sa mga butang nga ginamag puthaw sa Tinipong Bansa nagtaho nga ang propesyonal nga mga magtutukod talagsaon rang mopalit ug ordinaryong mga lansang, nga mopalabi hinuon sa paggamit ug mga nail gun, nga nagakagaan na. Nganong ang mga tiggamag ordinaryong mga lansang wala mobalhin sa pagpanggamag mga pneumatic nail? “Tungod sa samang hinungdan nga ang mga kompaniya sa tren wala mobalhin sa negosyo sa ayroplano,” tubag pa sa Star. “Kini maoy lahi gayod nga produkto.”

Edukasyon Bahin sa Angayang Sosyal nga Panggawi

Sulod sa miaging walo ka tuig, ang Massachusetts Institute of Technology nagtanyag ug libreng kurso sa angayang sosyal nga panggawi sa tanan niining estudyante. Ngano? Si Travis Merritt, kanhing pangulo sa kahikayan sa mga estudyanteng wala pay silid sa kolehiyo, nagbatbat sa mga estudyante ingon nga kasagaran “walay kahibalo sa estilo ug uso, ug kulang sa maayong pamatasan,” nagtaho ang magasing New Scientist. Ang usa-ka-adlaw nga kurso naglakip sa instruksiyon bahin sa pamatasan diha sa lamesang kan-anan, pamesti, angayang panggawi bahin sa negosyo ug paggamit ug cellphone, ug mga paagi sa pagpakig-ilaila sa uban. Ang mga estudyante gitudloan kon unsaon paglakaw ug kon unsaon pag-atsi nga dili dayag, ug sila gipahinumdoman usab nga ang “kaswal nga sultianay maoy usa ka pagbayloay ug estorya, dili pagsukitsukit.” Usa ka instruktor, si Roseanne Thomas, nagpasiugda sa kahinungdanon sa pagsultig “salamat” sa dihang makadawat ug pagdayeg. “Kini maoy paninugdang mga kahanas nga gikinahanglan bisan diin sa kinabuhi,” matod ni Thomas. “Sa akong hunahuna kini makapakurat ug diyutay sa dihang ang mga tawo makaamgo nga ang mga kahanas bahin sa pagpakiglabot sa mga tawo hinungdanon kaayo alang sa kalamposan.”