“Basin Magbag-o na Siya Karon”

SI Roxana * maoy usa ka madasigon, madanihong inahan sa upat ka anak, minyo sa usa ka tinahod nga siruhano sa Amerika del Sur. “Madanihon sa mga babaye ang akong bana, ug popular sa mga lalaki,” matod niya. Apan may dili maayong batasan ang kapikas ni Roxana, batasan nga dili makita bisan sa ilang suod nga mga higala. “Sa balay, usa siya ka mangtas. Sobra siya ka abughoan.”

Mabanaag ang kabalaka sa panagway ni Roxana samtang nagpadayon siya sa iyang asoy. “Nagsugod ang suliran human kami makasal sa pipila lang ka semana. Ang akong mga igsoon ug inahan miduaw kanamo, ug nalingaw kaayo ako sa pagpakig-estorya ug pagkinataw-anay uban kanila. Apan sa ilang pagbiya, ang akong bana mapintasong naglamba kanako ngadto sa sopa, nga napungot pag-ayo. Dili ako makatuo kon unsay nagakahitabo.”

Ikasubo, sinugdanan lamang kadto sa kalisdanan ni Roxana, kay latas sa mga tuig, sublisubli siyang gikulata. Ang pag-abuso daw nagsunod sa usa ka madahom nga siklo. Ang bana ni Roxana mosukmag kaniya, dayon hilabihan nga mangayog pasaylo ug mosaad nga dili na gayod mousab. Ang iyang pamatasan moarang-arang​—labing menos sa makadiyot lang. Unya ang kalisang magsugod na usab. “Nagsige kog hunahuna nga basin magbag-o na siya karon,” matod ni Roxana. “Bisag molayas ko, magsige usab akog balik niya.”

Nahadlok si Roxana nga moabot ang adlaw nga mograbe pa ang kapintas sa iyang bana. “Mihulga siya nga patyon ako, ang mga bata, ug ang iyang kaugalingon,” siya miingon. “Usa niana ka higayon iyang gidut-ag gunting ang akong tutonlan. Sa laing higayon iya akong gitionan ug pusil, nga nagpunting niana sa akong dunggan, ug dayon gikablit kana! Maayo na lang kay walay bala, apan halos mamatay na ako sa kahadlok.”

Ang Kamatuoran sa Pagpakahilom

Sama kang Roxana, milyonmilyong babaye sa tibuok kalibotan ang nag-antos diha sa mga kamot sa pintas nga mga lalaki. * Daghan kanila nagpakahilom lamang bahin sa ilang kalisdanan. Nangatarongan sila nga ang pagtaho niana ngadto sa awtoridad way-kapuslanan. Ngani, daghang  abusadong bana mangulipas lamang dayon uban sa mga pulong nga “Madalidalion lang ang akong asawa” o “Naghinobra lang na siya.”

Makasubo nga daghang babaye nagkinabuhi uban ang kanunayng kahadlok nga atakehon diha sa dapit nga angay untang sila mobatig labing maayong kasegurohan​—ang ilang kaugalingong panimalay. Oo, kanunay gayod nga gipakitaag simpatiya ang nangulata inay ang biktima. Sa pagkatinuod, ang uban dili makatuo nga ang usa ka tawo nga kon tan-awon usa ka talahoron nga lungsoranon manukmag sa iyang asawa. Tagda ang nahitabo sa usa ka babayeng ginganlag Anita sa dihang iyang gibutyag ang pag-abuso nga iyang naagoman sa iyang tinahod nga bana. “Usa sa among mga kaila miingon kanako: ‘Makaako ka pag-akusar nianang talahorong tawo?’ Ang lain nag-ingon nga basig ako maghagit lamang niya sa pagkasuko! Bisan human mayagyag ang binuhatan sa akong bana, pipila nako ka higala nagsugod ug likay kanako. Gibati nila nga antoson lamang unta nako kadto kay ‘ingon man gyod niana ang mga lalaki.’”

Segun sa gipakita sa kasinatian ni Anita, daghan ang malisdan pagsabot sa dulom nga kamatuoran sa pag-abuso sa kapikas. Unsay magtukmod sa usa ka lalaki nga magmapintas ngadto sa usa ka babaye nga matod niya iyang higugmaon? Sa unsang paagi matabangan ang mga biktima sa kapintasan?

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 4]

Halapad nga Dagway sa Kapintasan sa Panimalay

Sumala sa Deklarasyon sa Pagpukgo sa Kapintasan Batok sa mga Babaye sa Hiniusang Kanasoran, ang terminong “kapintasan batok sa mga babaye” mahimong magtumong sa “bisan unsang buhat sa kapintasan nga gitumong sa mga babaye nga mosangpot sa, o lagmit mosangpot sa, pisikal, seksuwal o mental nga kadaot o pag-antos sa mga babaye, nga naglakip sa mga pagpanghulga sa maong mga buhat, pagpugos o malupigong paghikaw sa kagawasan, nga mahitabo diha sa publiko o pribadong kinabuhi.” Kini nga kapintasan naglangkit, lakip sa ubang mga butang, sa “pisikal, seksuwal ug sikolohikal nga kapintasan nga mahitabo sulod sa pamilya ug sa katibuk-ang katilingban, nga naglakip sa pagpangulata, seksuwal nga pag-abuso sa mga batang babaye, mga asawang gipatay kay kulang ang iyang gihatag nga bugay, paglugos sulod sa panagtiayon, pagputol sa kinatawo sa babaye ug ubang tradisyonal nga mga buhat nga makadaot sa mga babaye.”