Ang Mikroskopikong mga “Trak” sa Imong Lawas

LIMA ka adlaw ang miagi, kini maoy usa ka selula nga may nucleus. Apan human sa taastaas nga yugto sa paghingkod ug pagdaghan, uban sa puwersadong pagkupos, kini nagpagawas sa nucleus niini. Karon usa na kini ka reticulocyte. Unsa man kini? Kini maoy usa ka pulang selula sa dugo nga dili pa hingkod, nga andam nang mosulod sa imong sapasapa sa dugo. Duha ngadto sa upat ka adlaw gikan karon, mahimo na kining hingkod nga pulang selula sa dugo.

 Kining gamay nga selula susama gayod sa usa ka trak. Ang tigdala sa “kargamento” niini mao ang hemoglobin, usa ka protina nga magdala ug oksiheno. Gibanabana nga panahon sa upat-ka-bulan nga kinabuhi niini, ang “trak” mopanaw ug halos 250 kilometros sa tibuok nimong lawas. Dunay mga napulo ka bilyong kapilarya (gagmitoyng mga ugat) sa imong lawas, nga may gilangkob nga gitas-on nga duha ka pilo sa sukod palibot sa yuta. Gikinahanglan ang trilyontrilyong erythrocyte (pulang mga selula sa dugo) sa pagdala ug oksiheno ngadto sa tanang bahin sa lawas.

Kining gamitoy nga “trak” halos kanunayng nagadagan diha sa imong sapasapa sa dugo. Mag-usab-usab ang gikusgon sa pagdagan niini depende sa mga kahimtang. Ang kinakusgang dagan sa selula moabot ug 120 sentimetros kada segundo inig-abot na niini sa “superhaywey” sa dugo gikan sa kasingkasing​—ang aorta. Samtang mosulod ang selula sa “gagmayng mga dalan” sa imong lawas, mohinay ang pagdagan niini ngadto sa aberids nga 0.3 milimetro kada segundo diha sa mga kapilarya nga anaa sa tumoy.

Kon Diin Gikan ang mga Selula sa Dugo

Sa normal nga hamtong nga mga tawo, kadaghanang mga selula sa dugo gipatungha diha sa utok sa bukog. Matag adlaw, sa matag kilo nga gibug-aton sa lawas, ang imong utok sa bukog magpatunghag usa ka bilyong pulang mga selula, 400 ka milyong granulocyte (puting mga selula), ug usa ka bilyong platelet. Mahulipan niini ang katumbas nga gidaghanon sa mangamatay nga mga selula adlaw-adlaw. Sa normal nga hamtong nga tawo, milyonmilyon nga pulang mga selula sa dugo ang mangamatay ug mahulipan matag segundo.

Karon, aron makasulod sa sapasapa sa dugo gikan sa utok sa bukog, ang dili hingkod nga pulang selula moadto sa gawas nga bahin sa bungbong sa gagmayng mga ugat (mga sinusoid) diha sa utok sa bukog, mosuksok sa usa ka gamayng lungag nga gitawag ug usa ka migration pore, ug mosagol sa dugo. Sulod sa tulo pa ka adlaw, padayon kining magpatunghag hemoglobin. Apan inigkahuman niini, ingong hingkod nga pulang selula sa dugo, o erythrocyte, hunongon na niini kanang trabahoa.

Mga Sirkulasyon nga “Systemic” ug “Pulmonary”

Sa ika-17 nga siglo, gipamatud-an sa mga doktor nga dunay duha ka matang sa sirkulasyon sa dugo. Sa sirkulasyon nga systemic, ang mikroskopikong “mga trak” sa imong lawas, ang pulang mga selula sa dugo, magsugod gikan sa kasingkasing ngadto sa mga tisyu sa lawas. Ihatod niini didto ang oksiheno ug kuhaon niini ang hugaw sa pormang carbon dioxide. Kini nga proseso gitawag ug pagginhawa sa sulod. Dayon ang pulang mga selula mobalik sa kasingkasing. Sa sirkulasyon nga pulmonary, ang “mga trak” ipadala ngadto sa mga baga. Didto ideskarga niini ang hugaw ug dayon ikarga niini ang oksiheno. Busa ang sirkulasyon nga pulmonary magtugot sa imong lawas sa pagginhawa.

Kon Wala nay Igong mga Selula

Usahay mas ubos sa normal nga sukod ang gidaghanon sa pulang mga selula. Kini ang kahimtang nga gitawag sa mga doktor nga anemya. Mahimong lainlain ang mga hinungdan niini, nga naglakip sa (1) usa ka depekto sa pagpatungha o paghingkod sa pulang mga selula sa dugo, (2) pag-usbaw sa gidaghanon sa nangadaot niini, ug (3) grabeng pagdugo. Mahimong moresulta usab sa anemya ang kanunayng pagpanghubag o ang mga tumor.

Mahimong motungha ang mga problema kon daghan ra kaayo o diyutay ra kaayo ang iron sa dugo. Kon diyutay ra kaayo ang iron, ang pulang mga selula dili mohingkod sa normal nga paagi. Ingong resulta, mas gagmay ug mas luspad ang mga selula kay sa kasagaran. Sa daghang kaso, matul-id kining depektoha pinaagig pagtambal ginamit ang iron. Usahay taas ra kaayo ang lebel sa iron diha sa dugo. Mahitabo kini sa dihang masisi ang nangadaot nga pulang mga selula, nga magpagawas ug iron ngadto sa sistema. Ang tanang organo sa lawas inanay nga mahiloan. Ang kinagrabehan mao ang pagkahilo sa kasingkasing. Ang mga pasyente nga nag-antos niining kahimtanga halos kanunayng makaagom sa kamatayon gumikan sa abnormal kaayong pag-obra sa kasingkasing.

Magkinahanglan ug daghang basahon aron ikapatin-aw ang tanang kalihokan sa mga selula sa dugo diha sa imong lawas, apan tin-aw nga ang katingalahang pagkakomplikado niini, nga lakbit lang gihisgotan dinhi, nagbayaw sa kaalam sa Usa nga nagdisenyo ug naglalang sa kinabuhi. Mahitungod sa dako ug intelihenteng Maglalalang, usa sa iyang mga magsisimba sa karaang panahon miingon: “Pinaagi kaniya kita adunay kinabuhi ug naglihok ug naglungtad.”​—Buhat 17:28.