Unsay Ginahimo Nato sa Atong Pagkaon?

ANG paghimog mga kausaban sa atong pagkaon dili usa ka bag-ong ideya. Ngani, sulod sa daghang kaliwatan ang tawo nahimong hanas sa pag-usab sa mga pagkaon. Ang mainampingong mga teknik sa pagpaliwat misangpot sa daghang bag-ong klase sa mga tanom, baka, ug karnero. Sa pagkamatuod, usa ka hawas sa U.S. Food and Drug Administration miingon nga “halos tanang pagkaon nga imong paliton giusab pinaagig naandang pagpaliwat.”

Ang pagpaliwat dili maoy bugtong paagi sa pag-usab sa pagkaon. Ang industriya sa pagkaon nakahimog daghang paagi sa pagdugang sa usa ka substansiya ug sa pagproseso sa pagkaon, aron mas molami o mas maayog kolor o aron mahimong uniporme ang sukdanan ug mapreserbar kana. Ang mga tawo naanad nang mokaon ug pagkaon nga giusab sa usa o laing paagi.

Apan ang nagakadaghang konsumedor nangahadlok sa ginahimo karon sa atong pagkaon. Ngano man? Ang pipila nahadlok nga ang modernong mga teknik nga gigamit karon nagadaot sa pagkaon. Makataronganon ba ang maong kahadlok? Susihon nato ang tulo ka natad nga gikabalak-an. *

Mga “Hormone” ug mga Antibiotiko

Sukad sa katuigang 1950, ang tinagdiyutayng mga dosis sa mga antibiotiko idugang sa bahog sa manok, baboy, ug baka diha sa pipila ka dapit. Ang tuyo maoy aron mamenosan ang risgo sa sakit, ilabina sa dapit diin gialad ang mga hayop. Sa pipila ka nasod ang mga hormone idugang usab sa bahog  sa kahayopan aron mokusog ang pagtubo sa hayop. Ang mga hormone ug mga antibiotiko giingon nga manalipod sa mga hayop batok sa impeksiyon ug maghimo sa pagpanguma nga mas dakog kita, nga mabenepisyohan ang konsumedor tungod sa baratong mga presyo.

Daw makataronganon ang maong mga konklusyon. Apan ang karne gikan sa mga hayop nga gipakaon niining mga kemikal nga gidugang makapameligro ba sa konsumedor? Ang usa ka taho sa Economic and Social Committee of the European Communities mihinapos nga may purohang ang mga antibiotiko dili makapatay sa bakterya ug mapasa kana sa konsumedor. “Ang pipila sa maong bakterya, sama sa Salmonella ug Campylobacter, mahimong usa ka direktang hinungdan sa seryosong mga sakit sa tawo pinaagi sa kutay sa pagkaon,” mao ang kaplag sa taho. Dugang pa, unsa na man kon ang kutay sa pagkaon dili lang kay adunay bakterya kondili may mga bilin usab sa mga antibiotiko? Gipatugbaw ang mga katahap nga ingong resulta, ang mga kagaw nga makahatag ug mga sakit diha sa mga tawo inanayng makaugmad ug resistensiya sa mga antibiotiko.

Unsa na man ang karneng nadugangan ug hormone? Usa ka propesor sa Munich, Alemanya, si Dr. Heinrich Karg, mikomento: “Nagkauyon ang tanang eksperto nga ang karne gikan sa mga hayop nga nadugangan ug hormone dili makadaot sa panglawas, basta ang mga substansiya gipadapat sumala sa mga lagda.” Hinunoa, ang mantalaang Die Woche  mitaho nga bahin sa isyu sa pagkadili-makadaot sa karne gikan sa mga hayop nga gipakaon ug hormone, “sulod sa miaging 15 ka tuig, ang mga tigdukiduki wala magkauyon sa samang punto de bista.” Ug sa Pransiya ang isyu bahin sa mga hormone diha sa karne gitubag sa lanog nga ‘Dili! Ang mga hormone dili angayng gamiton!’ Tin-aw, ang panaglantugi wala pa gayod masulbad.

Mga Pagkaong Naladlad sa Radyasyon

Sukad sa pagsugod sa mga eksperimento sa Sweden niadtong 1916, labing menos 39 ka nasod nag-aprobar sa pamaagi nga iladlad ang mga pagkaon sama sa patatas, mais, prutas, ug karne sa diyutayng radyasyon. Ngano man? Ang pagladlad niana sa radyasyon giingon nga mopatay sa halos tanang bakterya, insekto, ug parasito, sa ingon makunhoran ang risgo sa konsumedor nga makontaminar sa dala-sa-pagkaon nga sakit. Mopataas usab kini sa yugto sa pagpondo sa produkto nga dili madaot.

Hinuon, ang mga eksperto nag-ingon nga mas labing maayo kon ang atong ginakaon mahinlo ug presko. Apan kinsay makaluto ug preskong pagkaon sa regular nga paagi? “Napulo ka minutos alang sa pamahaw ug kinse minutos alang sa paniudto ug panihapon,” sumala sa magasing Test, mao ang gidugayon sa panahong igugol sa kasagarang tawo alang sa pagpangaon. Nan, dili katingalahan nga daghang konsumedor mopalabi sa pagkaong linuto nang daan ug ikapondog dugay. Apan dili ba makadaot ang mga pagkaong naladlad sa radyasyon?

Sa 1999 ang World Health Organization mipatik sa usa ka pagtuon nga gihimo sa usa ka internasyonal nga grupo sa mga eksperto. Sila mihinapos nga ang pagkaong naladlad sa radyasyon “dili makadaot nga kan-on ug may igong sustansiya.” Ang mga pabor sa maong paagi nagtandi sa pagladlad sa pagkaon ngadto sa pag-esterilisar sa medikal nga mga bendahe​—nga gihimo usab pinaagi sa pagladlad sa radyasyon​—o sa pag-agi sa bagahe sa usa ka elektronik nga tigsusi diha sa erport. Apan, ang mga kritiko moinsistir nga ang pagladlad sa radyasyon mopakunhod sa kinaiyanhong sustansiya sa pagkaon ug tingalig may mga risgo nga wala pa hisayri.

 Mga Pagkaong Giusab sa Henetikong Paagi

Ang mga geneticist sa taastaas nang panahon nakabalhin na sa usa ka gene gikan sa DNA sa usa ka organismo ngadto sa DNA sa laing organismo nga samag espisye. Apan, sa pagkakaron ang mga geneticist makahimog mas labaw pa. Pananglitan, adunay mga strawberry ug kamatis nga giusab pinaagi sa usa ka gene nga gikuha gikan sa usa ka isda, nga maghimo niana nga dili kaayo maapektahan sa ubos nga mga temperatura.

Daghan ang gipahayag nga pabor ug kontra sa giusab sa henetikong paagi, o genetically modified (GM), nga mga pagkaon. * Ang mga tigduso niini nag-ingon nga kining matanga sa bioteknolohiya mas matagna ug makontrolar kay sa naandang mga paagi sa pagpaliwat sa tanom, nga kini mopadaghan sa abot ug makapakunhod sa kakulang sa pagkaon. Apan ang GM ba nga mga pagkaon dili makadaot nga kan-on?

Ang usa ka taho bahin sa ulohan giandam sa usa ka tem sa mga siyentipiko nga naghawas sa mga sosyedad sa mga edukado sa Inglaterra ug sa Tinipong Bansa maingon man sa Brazil, Tsina, India, Mexico, ug ubang mga nasod sa nagakaugmad nga kalibotan. Gipagula sa Hulyo 2000, ang taho miingon: “Hangtod sa pagkakaron, kapig 30 ka milyong ektarya [70 ka milyong akre] sa transgenic [GM] nga mga tanom gitanom ug walay mga suliran bahin sa panglawas sa tawo nga nalangkit nga espesipiko sa pagkaon sa maong mga abot o sa mga produkto niana ang naila.” Sa pipila ka dapit ang GM nga mga produkto giisip nga dili makadaot sama sa naandang mga pagkaon.

Hinunoa, sa laing dapit adunay kaylap nga pagduhaduha. Sa Austria, Britanya, ug Pransiya, ang GM nga mga pagkaon giduhaduhaan sa pipila. Usa ka Olandes nga politiko miingon bahin sa GM nga mga pagkaon: “Adunay pipila ka matang sa pagkaon nga dili namo gusto.” Ang mga kritiko sa maong pagkaon mopunting usab sa mga isyu labot sa kon unsay husto o sayop ug sa posibleng mga kapeligrohan nganha sa kalikopan.

Gibati sa pipila ka siyentipiko nga ang GM nga mga pagkaon anaa pa sa unang mga ang-ang sa kaugmaran ug kinahanglang himoon pa ang dugang nga pagsusi bahin sa posibleng mga risgo nganha sa mga konsumedor. Pananglitan, ang British Medical Association mibati nga ang inhenyeriya sa henetika nagsaad ug dagkong mga kaayohan alang sa mga tawo. Apan, kini nag-ingon nga ang pipila ka butang nga gikabalak-an​—sama sa isyu bahin sa alerdyik nga reaksiyon ngadto sa GM nga mga pagkaon​—nagpasabot nga “ang dugang panukiduki gikinahanglan.”

Paghimog Balanseng Personal nga mga Pagpili

Sa pipila ka nasod abot ug 80 porsiyento sa gikaong pagkaon maoy giprosesong pagkaon. Ang mga substansiya nga idugang kasagarang gamiton aron mas molami o aron uniporme ang lami ug kolor, ug aron motaas ang yugto sa pagpondo niana. Sa pagkamatuod, usa ka reperensiya nag-ingon nga “daghang modernong mga produkto, sama sa mga pagkaon nga ubos ug kaloriya, meryenda, ug mga pagkaon nga puwedeng kaonon dayon, dili posible kon wala ang mga substansiya nga idugang sa pagkaon.” Ang maong mga pagkaon dakog purohan usab nga adunay mga sangkap nga giusab sa henetikong paagi.

Sa daghang katuigan ang agrikultura sa tibuok kalibotan nagdepende sa mga pamaagi nga giisip  sa daghang tawo nga makadaot. Ang paggamit ug makahilong mga pamatay sa dangan maoy usa lamang ka pananglitan. Dugang pa, ang industriya sa pagkaon dugaydugay nang naggamit ug mga kemikal nga idugang nga mahimong makapaalerdyik sa pipila ka konsumedor. Ang bag-ong mga teknolohiya sa pagkaon labaw bang makadaot kay sa maong mga pamaagi? Bisan ang mga eksperto dili magkauyon. Sa pagkatinuod, gipaluyohan sa importante nga siyentipikanhong mga taho ang magkaatbang nga bahin sa panaglantugi ug daw nakapasamot sa pagkabahin sa opinyon.

Tungod kay ilang gilantaw nga lisod malikayan ang mga pagkaong giproseso pinaagig modernong teknolohiya o tungod kay ilang nakita nga mas dinalian ang ubang mga butang nga angayng tagdon, daghang tawo karon nakahukom nga dili mabalaka bahin niining butanga. Apan, ang uban medyo nabalaka. Unsay imong mahimo kon ikaw ug ang imong pamilya nagduhaduha bahin sa pagkaog mga pagkaong giproseso nga daw nahimong sobra ka komplikado tungod sa modernong teknolohiya? Adunay praktikal nga mga lakang nga imong mahimo, ang pipila niana gihisgotan sa sunod nga artikulo. Apan, una sa tanan maalamong seguradohon nga kita dunay timbang nga panglantaw sa maong isyu.

Ang pagpaneguro nga ang pagkaong ginakaon dili makadaot maoy sama sa panglawas. Walay paagi nga mahimo sa pagkakaron aron mabatonan ang kahingpitan. Sumala pa sa magasing natur & kosmos  sa Alemanya, bisan ang mga tawong nailhan nga maampingon kaayo sa pagpili ug pagpreparar ug pagkaon, ilang makompromiso kanunay ang nutrisyon. Ang makahatag ug kaayohan sa usa mahimong makadaot sa lain. Nan, dili ba maalamon nga ugmaron ang timbang nga tinamdan ug likayan ang paghinobra?

Tinuod, ang Bibliya wala magsulti kanato kon unsay atong himoong desisyon mahitungod sa mga pagkaon karon nga giproseso pinaagig modernong teknolohiya. Apan nagtudlo kini kanato bahin sa usa ka hiyas nga angayng ugmaron nga motabang kanato niining bahina. Ang Filipos 4:5 nag-ingon: “Ipaila ang inyong pagkamakataronganon sa tanang tawo.” Ang pagkamakataronganon makatabang kanato sa paghimog timbang nga mga desisyon ug malikayan ang paghinobra. Makapugong kini kanato sa pagdiktar sa uban kon unsay angay o dili angay nga buhaton bahin niini. Ug tungod niini malikayan nato ang walay-pulos, makapabahinbahin nga mga debate uban niadtong kang kansang panghunahuna bahin niining butanga lahi kay sa atoa.

Apan, angayng angkonon nga daghan sa kapeligrohan nga nalangkit sa pagkaon dili kaayo kontrobersiyal. Unsa ang pipila niini, ug unsang mga pag-amping ang imong mahimo?

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 4]

Ang konsumedor maapektohan ba sa mga hormone ug mga antibiotiko nga gipakaon sa baka?

[Hulagway sa panid 6]

Maalamong basahon pag-ayo ang mga marka sa pagkaon

 [Hulagway sa panid 1]

Dunay mga kaayohan sa regular nga pagpalit ug preskong pagkaon