Ang Sekreto Luyo sa Bulabula

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PRANSIYA

SA TIBUOK KALIBOTAN, DILI MAHIMONG walay champagne diha sa kasadyaan ug selebrasyon. Gani, ang bulabula nga maoy kinaiyahan niini nga ilimnon nahimo nang bahin sa daghang malipayong mga okasyon.

Daghan ang nagtuo nga si Dom Pérignon ang nag-imbento sa champagne. Tinuod man kini o dili, dako gayod siyag nahimo sa pagpauswag sa kalidad niini. Kining Benedictine nga monghe mao ang tigtipig sa mga bino sa Monasteryo sa Hautvillers (diha sa kinapusoran sa rehiyon sa Champagne sa Pransiya) gikan sa 1668 hangtod siya namatay sa 1715. Gipasidunggan sa uban si Dom Pérignon nga maoy nagmugna sa daghang teknik nga gigamit sa paghimog champagne hangtod karong adlawa.

Ang una nga nahimong madasigon bahin sa magbulabula nga bino mao ang mga Britaniko, apan sa pagka-18ng siglo, ang pamilya ug mga alagad sa hari sa Pransiya nakadiskobre niining primera-klase nga ilimnon. Apan, matikdi nga aron matawag gayod kining champagne, ang mga bino kinahanglang pagahimoon sa Champagne, Pransiya. Bisan ang mga paras kinahanglang gikan lang gayod niining rehiyona!

Ang ilalom nga lut-od sa yuta sa rehiyon sa Champagne medyo anapogon hangtod sa giladmon nga 100 metros ug natabonan kini ug pinong lut-od sa binanlas nga yuta. * Kini nga kinaiyahan sa yuta mohatag gayod ug makanunayong kaumog, ug sa gabii ang yuta mopagawas sa kainit nga natigom panahon nga hayag pa ang adlaw. Dugang pa, ang mga gamot sa paras mobangag ngadto sa yuta kapin ug 10 metros, nga nagpasayon niini sa pagkuhag mga minerales nga gikinahanglan aron motanglas ang bino.

Bisan pag gitawag kana nga rehiyon sa champagne nga mokobre ug mga 35,000 ka ektarya, ang mga parasan mokobre ug duolan lang sa 28,000 ka ektarya. Ang mga paras gitanom sa ibabawng katunga nga bahin sa mga bakilid aron makontrolar ang kadaot nga ipahinabo sa tun-og, sama sa nahitabo niadtong 1985 nga miabot ug -30 grado Celsius. Tulo ka matang sa mga paras ang gipananom: ang Pinot Meunier ug Pinot Noir, nga itom nga mga ubas, ug ang Chardonnay, nga puti nga mga ubas. *

Ang Way-Karbonatong Bino

Ang pinupo nga mga paras ibutang dayon sa dako, mabaw nga mga pug-anan sa bino aron ang mga panit dili mokolor sa duga. Ang unang pagpuga sa upat ka toneladang paras mopatunghag 540 ka galon nga cuvée o tinigom nga bino, nga gamiton alang lamang sa kinamaayohang mga bino. Ang duha ka mosunod nga mga pagpuga mopatunghag 110 ka galon ug dayon 54 ka galon alang sa menos-ug-kalidad nga duga. Human niana, ang bisan unsang makuhang duga dili na tinuod nga champagne.

Sa daghang semana ang mga igpapatubo inanayng motrabaho diha sa mga baril nga oak o sa dagkong metal nga mga baril. Kay gikaon ang asukar sa duga, ang mga mikroorganismo mopatunghag alkohol ug carbon dioxide ingong mga biya. Kining unang fermentation o pagpaaslom maoy  susama nianang ginahimo diha sa ubang mga bino. Ang resulta niini nga proseso maoy usa ka way-karbonato (way-bulabula) nga bino. Karon panahon na sa paghimo niining ekselenteng bino nga nagbulabula nga ilimnon.

Ang gidaghanon sa asukar niining way-karbonatong bino sukdon ug kontrolahon sa duolag 25 gramos kada litro pinaagig pagdugang ug liqueur nga dunay asukar sa tubo nga gitunaw diha sa karaang bino. Dayon ang napatungha nga bino ibalhin ngadto sa mga botelya, nga tabonan ug temporaryong mga sungsong. Ipahiluna kini nga pinahigda diha sa mga tipiganan sa bino nga 10 grado Celsius sa daghang bulan. Niining panahona kan-on sa yeast o igpapatubo ang asukar ug inanayng magsugod ang ikaduhang pagpaaslom. Pinaagi sa pagkaon na usab sa asukar, ang mga mikroorganismo mopatunghag dugang carbon dioxide. Apan niining higayona dili na kini makaikyas, sama sa kahimtang niini diha sa dagkong mga baril. Hinunoa, matanggong kini sulod sa botelya, nga anam-anam nga mopasaka sa presyur ngadto sa mga unom ka atmosphere. Sa dihang kuhaon ang sungsong, mga lima o unom ka litro sa gas ang ipagawas, nga maoy hinungdan sa iladong pagbulabula.

Aron makaagwanta sa presyur, ang mga botelya kinahanglang lig-on, ug kinahanglan kining sungsongag maayo. Sa miagi nakahatag kinig igong kalisod sa mga tiggama. Pananglitan, diha sa iyang basahon nga The Story of Wine, si Hugh Johnson nag-ingon nga sa hinapos sa ika-19ng siglo, “dili gayod maalamon nga mangahas sa pagsulod sa tipiganan sa champagne, ilabina sa tingpamulak, nga dili magsul-ob ug metal nga maskara aron panalipdan ang nawong gikan sa nanglupad nga mga bildo.”

Apan, ang champagne nga atong gihisgotan dili pa kaayo andam. Ang mga linugdang nga gilangkoban sa patayng mga selula sa igpapatubo ug mga minerales sa asin kinahanglang kuhaon aron dili malubog ang bino. Kini ang naandang trabaho sa mga remueur, o tigliso sa botelya. Ang mga botelya anam-anam nga pahandagon nga ang liog paingon sa ubos ug lisoon kada adlaw sa mga remueur ug mga ikawalo sa upat ka bahin sa usa ka pagliso. Ang ubang mga trabahante makaliso hangtod ug 10,000 ka botelya sa usa ka oras! Apan, alang sa ordinaryong mga champagne kining trabahoa anam-anam nga gihimo pinaagi nag makina.

Ang Kataposang Trabahoonon

Sa ngadtongadto, ang linugdang mapondo diha sa liog sa botelya. Kuhaon kini pinaagi sa proseso nga gitawag ug dégorgement (pagpabugwak). Samtang tuwaron ang botelya, ang liog niini ihulom diha sa parat nga tubig sa -27 grado Celsius. Dayon ang botelya ablihag kalit. Ang presyur sa sulod mopagawas sa nabagtok nga linugdang. Aron mahulipan ang nausik, usa ka bag-ong liqueur ang idugang. Ang gidaghanon sa asukar niini magtino kon ang champagne mahimong isog, dili-kaayo isog, o tam-is, aron pahimut-an ang gusto sa pumapalit. Karon mahimo nang siradoan ang mga botelya pinaagi sa linaing mga sungsong nga anam-anam nga mapormang morag uhong​—usa sa mga ilhanan sa champagne.

Apan, ang sungsong kinahanglang ipahaom pag-ayo. Ang unang mga paagi sa pagsira niini ginamit ang pinisi nga lanot wala magsilbi, tungod kay nadunot lamang kini diha sa umog nga mga tipiganan sa bino. Sunod, gisulayan ang ordinaryong alambre, apan gitay-an kini ug naghiwa sa sungsong. Sa kataposan, laing ideya ang nahunahunaan: Butangag metal nga tabon ang ibabaw sa sungsong, ug higtan kinig usa ka linubid nga alambre. Sulod sa miaging 150 ka tuig o kapin pa, ang mga botelya gisiradoan niining paagiha. Sa kataposan, gidugang ang tinabas nga foil ug ang dayandayan nga marka.

Ang Gikasinahang Ilimnon

Daghang dapit nga naghimog bino nagtinguhang makahimog susamang mga bino nga magbulabula. Apan, bisag migamit pa ug susamang mga paagi, ang produkto matawag lang nga bino nga nagbulabula​—dili champagne​—kay ang ngalang champagne gipanalipdan. Di pa dugay, sa dihang usa ka Pranses nga tigdisenyo sa urog nagpagawas ug usa ka pahumot nga gitawag ug Champagne, siya gikiha. Mao usab kanay nahitabo sa usa ka Ingles nga nagnegosyo ug ilimnon nga gitawag ug Elderflower Champagne, nga hinimo gikan sa mga bulak nga elder, nga may mga botelyang parehog dagway nianang iya sa champagne.

Sama sa ubang mga negosyo, ang industriya sa champagne nakasinatig krisis sa ekonomiya. Human makahimog daghan kaayo sa 1989​—249 ka milyong botelya​—mius-os ang halin ug nanobra ang suplay. Karon, ang mga magtatanom ug paras naglimite sa produksiyon aron makapatunghag dekalidad nga paras.

Kay dili mahayagan ug anaa sa way-kausabang temperatura, ang champagne mahimong tipigan sulod sa pipila ka tuig, apan dugay na kining natipigan sa tiggama. Busa, ang champagne mahimong imnon dayon human kini mapalit. Unsaon man kini pagdalit? Ang champagne kinahanglang pabugnawon tali sa 6-9 grado Celsius​—ang paghulom sa botelya diha sa baldeng may tubig ug dinugmok nga yelo maoy usa ka paagi sa pagpabugnaw niini​—ug ibubo diha sa mga baso para sa bino aron makita ang bulabula nga nagasaka.

Busa kon makasulay kag inom niining lamiang ilimnon, hunahunaa ang kuti nga trabaho nga nahimo sa paggama niini, ug kalingawi ang daghan kaayong bulabula kansang sekreto gisulayan nato pagbutyag.

[Mga footnote]

 [Mga hulagway sa panid 15]

Chardonnay

Pinot Noir

Pinot Meunier

[Credit Lines]

Photo DUBOIS-Collection C.I.V.C.

Photo collection C.I.V.C.

[Mga hulagway sa panid 15]

1 Ang mga paras maampingong kinamot nga gipupo ug gipuga diha sa demakina nga mga pug-anan sa paras

2 Sulod sa daghang semana ang mga igpapatubo motrabaho diha sa mga baril nga oak

3 Ang mga botelya tipigan diha sa mga butanganan alang sa ikaduhang pagpaaslom

4 Sa proseso nga gitawag ug “dégorgement,” ang linugdang ipabugwak gikan sa botelya

[Credit Lines]

Photo M. HETIER - Collection C.I.V.C.

Photo collection C.I.V.C.