Mga Pagduhaduha Bahin sa mga Dike

KANIADTO GIDAYEG INGONG SULBAD sa mga panginahanglan sa tubig ug elektrisidad, karon ang mga dike wala na kaayo uyoni diha sa daghang nasod. “Ang pangangkon nga ang mga kaayohan molabaw pa kay sa mga kapildihan nahimo nang dili tino,” nag-ingon ang magasing World Watch. “Karon nga kapin na sa 45,000 ka dagkong mga dike (kapin ug 15 metros ang gihabogon) ang natukod sa tibuok kalibotan, ang nagauswag nga gidaghanon sa panukiduki nagpakita nga ang mga kapildihan niini mahimong mas dako kay sa gihunahuna sukad sa daghan.” Unsa ang pipila niining mga kapildihana?

Ang dakong kapildihan mao ang pagkadaot sa 60 porsiyento sa mga agianan sa tubig sa kalibotan. Ang World Watch miingon: “Sa ekolohikanhong paagi, ang mga suba giatake. Kini gipahubsan, gipasimang, gihugawan, ug giabongag dike sa gikusgon nga nakadaot sa mga ekosistema sa tab-ang nga tubig sa tibuok kalibotan. Uban sa kapin sa katunga sa tanang suba sa kalibotan nga labing menos gipugngan ug usa ka dakong dike . . . , ang mga dike nagdulag dakong papel sa pagdaot sa ekolohiya sa mga suba. Pananglitan, labing menos usa sa lima ka bahin sa mga isda sa tab-ang nga tubig sa kalibotan ang nameligro o napuo na karon.” Naapektahan usab ang mga isda sa dagat sama sa salmon, nga mahimong mababagan sa ilang pagsulay nga molangoy ug balik pasungsong sa suba aron mangitlog.

Bisan ang gituohan sa kadaghanan nga walay polusyong hydropower o koryente nga ikapatungha pinaagi sa tubig, giduhaduhaan na karon. Ngano man? Tungod kay ang nangadugta nga organikong butang nga makaabot sa mga pondohanag tubig mopagawas ug daghan kaayong gas nga nakapainit sa nawong sa yuta. Anaa usab ang kapildihan diha sa katilingban. Tungod sa mga dike, 40 hangtod sa 80 ka milyong tawo ang napugos pagbiya sa ilang puy-anan​—mas daghan kay sa populasyon sa daghang nasod​—kasagaran gikan sa pipila sa labing tabunok nga yuta sa kalibotan.

Nagakadako ang kausaban sa tinamdan maylabot sa kabililhon sa mga dike. Pananglitan, ang Tinipong Bansa, nga dunay makapakurat nga gidaghanong 75,000 ka dike sa lainlaing gidak-on nga nagkatag diha sa mga agianan sa tubig sa nasod, mao na karon ang nanguna sa kalibotan diha sa pagkuha ug pagpamungkag ug dike. Gani gikunhoran sa World Bank ang pondo alang sa mga proyekto sa dike.

Tinuod nga ang mga dike gigamit sa pipila ka mapuslanong mga katuyoan. Apan sama sa daghang uban pang mga paningkamot, ang way-pugong nga pagpanukod ug dike sa mga tawo nagpakita sa kakulang sa kaalam ug abanteng panglantaw, nga nagpamatuod sa mga pulong ni manalagnang Jeremias nga “dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.”​—Jeremias 10:23.

[Picture Credit Line sa panid 31]

FOTO: MOURA