Pagpaniid sa Kalibotan

Mga Suwiter Alang sa mga “Penguin”

Kapin sa 1,000 ka suwiter nga gigama sa mga boluntaryo gikan sa tibuok kalibotan ang gipadala ngadto sa Tasmania, Australia. Kinsay mosul-ob niini? Mga fairy penguin​—gagmayng mga langgam nga motimbang ug usa ka kilo ug nagpuyo sa usa ka dapit nga kanunayng mayab-an ug aseite. “Sa dihang maghuping sila sa ilang mga balhibo,” nagpatin-aw ang National Post sa Canada, “ilang matulon ang makahilong aseite, nga mitapot sa ilang mga balhibo. Gisul-oban ug suwiter sa mga boluntaryo ang mga langgam nga natumog ug aseite aron dili nila malamoy ang aseite [sa dili pa] sila mahinloan.” Dugang pa, nagtaho ang Post, ang mga suwiter motabang sa mga penguin nga mainit-initan. Si Jo Castle, tigpamaba alang sa Tasmanian Conservation Trust, nag-ingon nga gigamit usab ang mga suwiter sa mga langgam sa dagat didto sa Amihanang Hemispera apan ang disenyo sa suwiter “giusab alang sa gagmayng mga penguin sa habagatang hemispera.”

 Kontrobersiya Bahin sa Saba nga Paghigop

Sabaon o dili sabaon paghigop, mao kanay isyu​—labing menos alang sa mga kustomer sa popular nga mga pansiterya sa Japan. Gibati sa daghang hamtong ug edaran nga mga Hapon nga ang tag-as nga pansit mas lami gayod kon saba nga higopon apil ang sabaw samtang init pa. Ilang giisip ang saba nga paghigop ingong normal ug usa ka paagi sa pagpakita nga giganahan ka gayod sa imong gikaon. Apan ang batan-ong kaliwatan sa mga Hapon dunay laing panglantaw mahitungod sa batasan sa pagkaon ug pansit. Ang The Japan Times mitaho: “Mas gikabalak-an sa batan-ong mga Hapon nga dili mapiskan ug sabaw ang ilang sedang mga korbata ug mga besti [nga may ngalan sa tigdisenyo]. Kay namatuto sa mga pamatasan sa Kasadpan ug mas naanad sa pagkaon sa Kasadpan, lainan sila kon kadtong anaa sa ilang palibot saba nga maghigop sa ilang pansit sinabaw.” Kining maong isyu bahin sa saba nga paghigop ug pansit sinabaw nahimong bahin sa kal-ang sa kaliwatan sa Japan, maoy hinungdan nga ang pipila ka edaran maulaw nga sabaon paghigop ang pansit sinabaw diha sa publiko. Gidapigan ang edarang kaliwatan, usa ka iladong mantalaan sa Japan mimulo: “Pagkamingaw gayod kon wala na tay madungog nga saba nga paghigop.”

Mga Kapeligrohan sa Alkoholikong Ilimnon

“Makapakurat ang pagdaghan sa mga kadaot, pagkainutil, ug kamatayon nga nalangkit sa alkoholikong ilimnon nga nahitabo sa mga batan-on sa Uropa sa dili pa dugayng katuigan,” nagtaho ang medikal nga mantalaan sa Britanya nga The Lancet. Sa Uropa, diin ang nainom nga alkoholikong ilimnon mao ang kinadaghanan sa tibuok kalibotan, ang alkoholikong ilimnon mopatay ug 55,000 ka batan-on matag tuig. Sa dihang gipangutana bahin sa ilang mga batasan sa pag-inom, un-tersiya sa mga estudyante nga gipangutana sa Britanya, Denmark, Greenland, Irlandia, ug Pinlandia ang miadmitir nga labing menos katulo sila nahubog sa miaging bulan. Sumala sa usa ka pagtuon sa 100,000 ka estudyante nga nag-edad ug 15 ngadto sa 16 diha sa 30 ka nasod sa Uropa, ang kinadak-ang pag-uswag sa pag-inom ug alkoholikong ilimnon sa mga batan-on nahitabo sa Lithuania, Polandia, Slovak Republic, ug sa Slovenia. Ingon sa gitaho diha sa mantalaan sa London nga Independent, ang Royal College of Physicians sa Britanya nagpasidaan nga “ang grabeng cirrhosis sa atay, nga naandang makita diha sa palainom nga mga lalaking nagpangedaron ug mga 40 ug 50, makaplagan na karon” diha sa kababayen-an nga milapas lang ug diyutay sa 20 anyos. Ang maong kolehiyo “miila sa alkoholikong ilimnon ingong usa sa labing gastosong mga problema maylabot sa panglawas sa publiko sa Britanya.”

Gitabok ang Pasipiko Diha sa Usa ka Sakayan

Walay tabang sa mga layag o motor, usa ka tawong nag-inusara ang nagbugsay tabok sa Dagat Pasipiko diha sa gamay, dili-bug-os naatpan nga sakayan. Ang taga-Britanya nga si Jim Shekhdar migikan sa baybayon sa Peru niadtong Hunyo 2000, nagtaho ang mantalaang El Comercio sa Lima. Ang arisgadong maglalawig nagdalag himan nga magkuha sa asin gikan sa tubig-dagat, radyo, upat ka himan sa komunikasyon pinaagig satelayt, ug usa ka solar panel aron sa pagpaandar niining tanan. Sa Marso 2001, siyam ka bulan ug 15,000 kilometros sa ulahi, ang maong lalaki nga ginganlan sa uban nga “buangbuang nga maglalawig” mikawas sa baybayon sa Australia. Sa iyang paglawig nakalingkawas siya gikan sa napulo ka atake sa iho ug hapit siyang mabanggai ug barko nga nagkargag aseite. Apan ang kataposan nga malisod niyang kahimtang nahitabo sa kataposang adlaw sa dihang gipakulob sa mga balod ang iyang sakayan ug kinahanglan niyang langoyon ang kataposang 100 metros ngadto sa mga bukton sa iyang naghulat nga pamilya.

Mahigalaong Pagpakiglabot sa mga Pasyente Makatabang Kanila nga Maulian

“Ang mahigalaon, mapasaligong doktor makabaton gayod ug mas maayong mga resulta,” nag-ingon ang The Times sa London. Human maanalisar ang 25 ka pagtuon nga nagtagad niini nga isyu, ang mga tigdukiduki sa mga unibersidad sa York, Exeter, ug Leeds, sa Inglaterra, mihinapos: “Ang mga doktor nga misulay sa pag-ugmad ug mainit ug mahigalaong relasyon uban sa ilang mga pasyente, ug nagpasalig kanila nga moarang-arang sila sa dili madugay, nakaplagan nga mas epektibo kay sa mga doktor nga dili-mahigalaon, pormal ug walay kasegurohan nga ihatag sa dihang magpakonsulta kanila.” Sa Sweden gipakita sa usa ka pagtuon nga ang mga pasyente “mas daling naulian ug mas tagbaw sa dihang gitambalan sa usa ka doktor nga mipasalig kanila nga moarang-arang sila, kinsa midasig kanila nga mangutana ug migugol ug dugang pipila ka minuto uban kanila.”

Ang Bili sa Regular nga Ehersisyo

Daghang tawo ang mosulay pagsanta sa sobrang katambok, sakit sa kasingkasing, ug ubang mga sakit nga resulta sa kanunayng-naglingkod nga rutina sa opisina pinaagig pakusog nga ehersisyo matag karon ug unya. Apan, ang usa ka pagtuon dili pa dugay nagpakita nga ang kanunayng makasaranganon nga ehersisyo mas maayo sa pagpauswag sa metabolismo sa lawas kay sa hilabihan apan talagsa ra nga mga ehersisyo, nagtaho ang Süddeutsche Zeitung sa Alemanya. Gitun-an sa Olandes nga tigdukiduki nga si Dr. Klaas Westerterp ang minuto-por-minuto nga enerhiyang gigamit sa 30 ka boluntaryo. Gipakita sa mga resulta nga inay paningkamotan sa usa ka tawo nga “bawion ang mga higayong walay kalihokan pinaagig mugbong mga panahon sa sobrang kalihokan,” mas epektibo ang paghimog dugang pisikal nga kalihokan diha sa adlaw-adlawng kinabuhi. Ang taho misugyot: “Pulipuliha ang paglingkod ug pagtindog uban ang kasarangang kalihokan sama sa kanunayng paglakawlakaw o pagbisikleta kutob sa mahimo.”

Paspas nga mga Tren sa Pransiya

Sa 1867 ang biyahe sa tren gikan sa Paris pahabagatan ngadto sa Marseilles mikabat ug kapin sa 16 ka oras. Sa katuigang 1960, mikabat gihapon kinig pito ka oras ug tunga. Apan sa Hunyo 2001, ang National Railways sa Pransiya milansad ug bag-ong paspas kaayong tren tali niining duha ka siyudad. Karon ang mga pasahero makabiyahe ug kapin sa 300 kilometros kada oras ug makakobre ug 740-kilometros nga distansiya sa tulo lang ka oras. Subay sa usa ka 250-kilometros nga gitas-on sa riles habagatan sa Lyons, ang mga tren motabok ug kapin sa 500 ka taytayan, moagig 17 kilometros sa matahom nga mga viaduct, ug mohaguros sulod sa tunel nga halos 8 kilometros ang gitas-on. Kon gikinahanglan, abot sa “20 ka tren kada oras ang makadagan sa duha ka direksiyon nga dunay maayo kaayong mga kahimtang sa seguridad,” mikomento ang mantalaan sa Pransiya nga Le Monde. Kana maoy usa ka tren matag tulo ka minuto.

Mga Bata Nailalom sa Kapit-os

“Ang panahon sa pagkabata dili na ang naandang yugto sa pagdula sa gawas sa balay, sa lulinghayaw ug kalinaw, nga maoy kahimtang katuigan kanhi,” nag-ingon ang mantalaang El Universal sa Mexico City. Ang mga tigdukiduki nakahinapos nga karong panahona ang usa ka 10-anyos nga bata kinahanglang makigbisog sa usa ka sukod sa kapit-os nga sama sa naagoman sa usa ka 25-anyos niadtong 1950. Ang dakong bahin niini nga kapit-os maoy resulta sa mga pamaagi sa pagtuon diha sa klasehanan ug ubang mga kalihokan nga gilaoman sa mga ginikanan nga makatabang sa ilang mga anak sa pagbaton ug mas maayong kaugmaon. Apan ang maong dugang nga palas-anon “nag-apektar sa iyang panglawas, pahulay, ug sa iyang pagtubo mismo,” matod pa sa mantalaan. Ang taho nagsugyot nga susihon pag-usab sa mga ginikanan ang mga buluhaton sa ilang mga anak aron ang mga bata makagugol ug dugang panahon sa balay. Apan imbes kay walay buhaton o magsige lang ug tutok sa TV o kompiyuter pagkahuman sa klase, “ang tuyo maoy aron mogawas sila sa balay ug makigdula sa ubang mga bata, modagan, mosakay sa ilang mga bisikleta, mosulbad ug mga puzzle, o magdrowing.”

Nagkainit nga Dagat Nag-apektar sa Ihalas nga mga Tanom ug mga Hayop

Sa pagduaw dili pa dugay sa nahilit nga Heard Island, nga 4,600 ka kilometro ang nahimutangan habagatan-kasadpan sa Australia, nadiskobrehan sa mga siyentipiko ang talagsaong mga kausaban sa lokal nga mga tanom ug mga hayop. “Ang king penguin, fur seal ug cormorant midaghan ug ang mga dapit nga gitabonan kanhi ug dagkong mga yelo napuno na sa mga tanom,” nagtaho ang mantalaang West Australian. Ang biologo nga si Eric Woehler miingon nga sa 1957 tulo lang ka paris sa mosanay nga mga king penguin ang nakita diha sa isla. “Karon,” siya miingon, “kami dunay kapin sa 25,000.” Si Woehler miingon nga ang temperatura sa ibabaw nga bahin sa dagat miuswag ug mga tres-kuwarto sa usa ka grado Celsius sa milabayng 50 ka tuig. Siya midugang: “Bisan tuod [morag] dili kaayo kana dako paminawon, kana igo na nga mahimong hinungdan sa matang sa mga kausaban nga atong nakita.” Gibanabana ni Woehler nga ang klima sa isla sa ngadtongadto mahimong init ra kaayo nga dili na mabuhi ang pipila ka tanom ug mga hayop didto.