Mga “Jangada”—Talagsaong mga Sakayang May Layag sa Brazil

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA BRAZIL

SULOD sa kasiglohan ang agwantador nga mga mangingisda, nga gitawag ug mga jangadeiro, naglawig sa masanagon, amihanan-silangang baybayon sa Brazil sakay sa ilang yano apan nindot nga mga jangada. Pasultiha ako sa akong nakat-onan bahin niining talagsaong mga sakayang may layag.

Sa unang pagtan-aw, ang jangada tingali magpahinumdom kanimo sa sakayang gidalidali pag-asembol sa gidagsa nga mga tawo. Apan ayaw pagpalimbong. Ang mga jangada makalawig sa mga katulinong abot ug 12 kilometros kada oras ug mosalmot sa mga lumba sa sakayan. Bisan pag yanog disenyo, makalawig kini sa kadagatan sa daghang adlaw ug makita tupad sa dagkong mga barko nga nagtadlastadlas sa dagat Atlantiko, sa distansiyang abot ug 60 kilometros gikan sa baybay. *

Ang jangada unang gigamit sa Brazil isip sakayan sa pangisda sa lawod sa kataposan sa ika-17ng siglo, sa dihang gitaoran sa mga kolonistang Portuges ug may-pagkatrianggulong layag ang huyang nga mga sakayan nga gigamit sa mga nitibo. Ang ngalang jangada, nga nagkahulogang “pagsumpay,” gimugna sa mga Portuges. Sa wala pa makaabot sa Brazil, sila nakaduaw sa India, diin ilang gisagop kanang Tamil nga pulong.

Sukad niadtong sayong mga adlaw, ang jangada nakasinatig pipila ka kausaban. Sa sinugdan, ang kasko niini gilangkoban sa lima ngadto walo ka troso sa gaan nga tabla sa kahoy nga pangbalsa, sama sa piúva, nga gihugpong sa mga pising lanot, nga walay bisan usa ka buok perno o lansang. Karong mga adlawa, ang kadaghanang kasko maoy ginama sa mga kahoyng sama sa gigamit sa paggama ug barko, nga mas makapalig-on niana. Ang laing bag-ong sangkap mao ang kahong binuhat sa tabla nga gihapinag zinc ug styrofoam, nga gigamit nga pondohanan sa kuha nga isda. Wala mausab ang gidak-on sa jangada​—tali  sa 5 ug 8 metros ang gitas-on ug abot sa 1.8 metros ang gilapdon.

Sa dili pa dugayng katuigan ang pakig-indig batok sa modernong mga sakayan sa pangisda miaghat sa daghang jangadeiro sa pagpangitag laing trabaho, sama sa pagpasakayg mga turista diha sa mga jangada. Adunay pipila pa ka gagmayng mga pundok sa tradisyonal nga mga mangingisda sa daplin sa kabaybayonan sa amihanan-silangang Brazil. Yano ang pagkinabuhi didto. Kadaghanan nila, samtang tua sa dagat ang mga bana, ang mga asawa nagsuplemento sa kita sa pamilya pinaagi sa paggamag nindot nga mga teras.

Ako nanukad sa usa ka pundok sa mga mangingisda sa baybayon sa Mucuripe sa una kong pagsakayg jangada.

Akong Talagsaong Adlaw Isip Jangadeiro

Sa baybayon sa alas 4:00 s.b., gipailaila ako sa kauban kong upat ka tripulante. Si Assis ang among kapitan. Human sa pagpataas sa layag, ang una kong trabaho mao ang pagtabang sa pagduso sa jangada paingon sa dagat gikan sa mga troso sa kahoyng carnauba nga gitungtongan niini. Ang jangada napuno dayon ug tubig ug daw nalunod. Ikalipay, hunahuna ko lamang kadto. Ang mga jangada halos dili malunod. Mokulob usahay kini, giingnan ako sa mga tripulante, ug gikinahanglan ang batid nga sakayanon ug kusgang maglalangoy sa pagpahayang pag-usab niini. Bisan pa sa posibilidad nga kini mokulob, sa nagpalawod kami, ang mga balod nagsigeg makmak sa pinakasalog sa sakayan.

Nagpahimutang ang among kapitan sa iyang puwesto sa may ulin, diin siya ang nagkontrolar sa layag ug timon. Ang laing jangadeiro nagtindog sa dulong sa sakayan. Ang duha pa ka tripulante, nga nabugkos ngadto sa mga poste, miumbaw aron mabalanse ang naghirig nga jangada. Isip tumatan-aw, akong gihukom nga ang labing maalamong buhaton mao ang pagpanghawid nga hugot sa mga poste. Ang pagkadagaton maoy kasagarang suliran sa unang-higayong mga sakayanon sama nako, apan akong giantos lang kutob sa maarangan ang maong pagkakasukaon.

Human sa paglawig ug duolag duha ka oras, nakaabot kami sa among destinasyon. Giariya dayon sa mga tripulante ang layag ug gihulog ang pondo​—usa ka batong gisulod diha sa kahoy nga kuwadrokuwadro​—ug gisugdan ang pagpangisda. Ang mga pasol, dili mga aparatong igbibingwit maoy gigamit sa mga tripulante. Kana ang hinungdan nga punog mga ulat ug kubal ang ilang mga kamot. Gawas pa sa pagpangisda, may higayon nga makasikop silag mga banagan pinaagig manzuá, nga ginama sa kawayan ug pising naylon. Aron masalimbongan sila sa adlaw, ang pipila ka tawo magsul-ob ug lagpad-paldiyang mga kalong straw, samtang ang uban mogamit lang ug gora.

Alang sa jangadeiro, ang kinabuhi maoy mapait nga rutina sa kaparat, singot, ug kainit sa adlaw. Nagkamenos ang mga batan-ong lalaki nga mopili sa pagkakat-on sa maong panginabuhi, nga latas sa kasiglohan ipasunod sa amahan ngadto sa iyang anak nga lalaki.

Sa pagkapalis misugod kami sa pagpauli kuyog sa ubay-ubayng ubang mga jangada. Tungod sa eleganteng puting mga layag niini nga gipaluyohan sa masanagong berde nga dagat ug sa asul nga kalangitan, nabuntog niini ang mapintasong mga balod​—usa ka makapahingangha kaayong talan-awon nga nahimong lamdaman sa daghang balak ug awit.

Sa pag-abot namo sa mamala, mitabang ako pagduso sa jangada balik sa puwesto niini diha sa baybayon. Ang usa ka jangada kasagarang motimbang ug mga 300 kilos, apan alang sa among nanghawoy na nga mga bukton, daw bug-at kaayo kadto. Ang mga jangadeiro magbaligya sa ilang kuha ngadto sa usa ka negosyante, kinsa maoy magbaligya unya sa isda ngadto sa publiko. Ang among biyahe kadiyot ra, ug kami nakakuhag pipila lang ka kilong isda. Apan ang usa ka jangada makadalag kuhang isda nga moabot ug 1,000 ka kilo. Gipasalamatan ko ang mga tripulante ug ako mipauli nga gikapoy apan matagbawon. Sa magabii, nga maghigda nga nagmata pa, ako maghunahuna nga ako pang mamatikdan ang pagtuyatuya sa jangada, ang karaan apan talagsaong sakayang may layag sa Brazil.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 25]

Tradisyonal nga jangada nga ginama sa troso, nga wala na gamita karon

[Hulagway sa panid 25]

Ang usa ka jangada kasagarang motimbang ug mga 300 kilos