Ang Hunahuna sa Bibliya

Mga Pagbati sa Pagkasad-an​—Kanunay Bang Daotan?

D AGHANG tawo karon nag-isip sa mga pagbati sa pagkasad-an ingong dili-maayo. Sila mibati sama sa pagbati sa Alemang pilosopo nga si Friedrich Nietzsche, kinsa miingon: “Ang pagkasad-an mao ang labing grabeng sakit nga mihugpa sukad sa tawo.”

Apan ang pipila ka tigdukiduki nakadangat karon sa usa ka laing pangagpas. “Ang pagkasad-an maoy usa ka kinahanglanong bahin sa usa ka mobati, responsable nga tawo,” matod ni Susan Forward, Ph.D., usa ka terapista ug awtor nga giila sa tibuok kalibotan. “Kini usa ka kasangkapan sa konsensiya.” Busa, daotan ba ang tanang pagbati sa pagkasad-an? Aduna bay mga kahimtang diin ang mga pagbati sa pagkasad-an tingali makatabang?

Unsay Pagkasad-an?

Ang pagbati sa pagkasad-an mapukaw sa dihang makaamgo kita nga nakapasakit kita sa usa nga atong gimahal o sa dihang sa laing paagi wala kita makakab-ot sa mga sukdanan nga gibati natong angayng sundon sa kinabuhi. Sumala sa pagpahayag niini sa usa ka reperensiya, ang pagkasad-an nalanggikit sa “usa ka pagbati sa pagkautangan tungod sa pagkamabasol sa usa ka tawo alang sa usa ka kapakyasan, daotang buhat, krimen, o sala.”

Sa Hebreohanong Kasulatan, ang pagkasad-an nalangkit sa kapakyasan sa usa ka Israelinhon sa pagsunod sa Balaod sa Diyos​—nga kapig katunga sa mga paghisgot niini anaa sa mga basahong Levitico ug Numeros sa Bibliya. Makaiikag, ang maong pulong halos dili makita diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Apan sa pipila ka higayong kini makita, kini susamang nalangkit sa seryosong mga sala batok sa Diyos.​—Marcos 3:29; 1 Corinto 11:27.

Ikasubo, kita tingali mobating sad-an bisan pag walay usa ka hinungdan nga angay nga mobating sad-an. Pananglitan, kon ang usa ka tawo matinguhaon sa kahingpitan ug makiling nga magpahamtang ug dili-makataronganong mga sukdanan alang sa iyang kaugalingon, ang matag kapakyasan tingali makapukaw sa pagbati sa dili-angayang pagkasad-an. (Ecclesiastes 7:16) O ikatugot nato ang angayng pagbasol tungod sa usa ka sayop o buhat nga daotan nga mograbe ngadto sa mga pagbati sa kaulawan ug mosangpot sa wala-kinahanglana nga pagsilot sa atong kaugalingon. Nan, unsang kaayohan ang mabatonan tungod sa pagbati sa pagkasad-an?

 Ang mga Pagbati sa Pagkasad-an Mahimong Maayo

Ang pagbati sa pagkasad-an mahimong maayo sa labing menos tulo ka paagi. Una, magpasidaan kini nga kita nahibalo sa dalawatong mga sukdanan. Magpadayag kini nga atong nabatonan ang nagalihok nga konsensiya. (Roma 2:15) Sa pagkamatuod, ang usa ka basahong gipatik sa American Psychiatric Association nag-isip nga ang pagkadili-mobati sa pagkasad-an maoy panggawi nga makadaot sa katilingban. Ang mga tawong may nadaot o dili-mobati nga mga konsensiya maglisod sa pagsabot sa kalainan tali sa matarong ug daotan, ug kana mahimong peligroso.​—Tito 1:​15, 16.

Ikaduha, ang sad-ang konsensiya makatabang kanato sa paglikay sa daotang mga lihok. Ingong ang pagpanakit sa kalawasan mopasidaan kanato sa lagmit usa ka suliran sa panglawas, ang emosyonal nga kasakit nga nalangkit sa pagbati sa pagkasad-an mopasidaan kanato bahin sa usa ka sulirang moral o espirituwal nga kinahanglang atong tagdon. Sa dihang mahibalo kita bahin sa kahuyangan, mas makiling kita sa paglikay nga sakiton pag-usab sa umaabot ang atong kaugalingon, atong mga minahal, o uban pa.​—Mateo 7:12.

Ikatulo, ang pagsugid sa sala makatabang sa sad-an ug sa biktima. Pananglitan, ang sala ni Haring David giduyogan sa hilabihang kagul-anan. “Sa dihang ako naghilom ang akong mga bukog nagabok sa akong pag-agulo sa tibuok adlaw,” siya misulat. Apan sa dihang iyang gisugid sa kataposan ang iyang sala ngadto sa Diyos, si David malipayong mipatugbaw: “Uban ang hugyaw sa kalipay tungod sa pagtaganag kaikyasan pagalibotan mo ako.” (Salmo 32:​3, 7) Mas maayo pa gani ang bation sa biktima kon mosugid siya tungod kay ang pag-angkon nga nakasala makapasalig sa biktima nga gihigugma gayod siya sa maong tawo nga siya nagbasol nga nakapasakit pag-ayo kaniya.​—2 Samuel 11:2-15.

Timbang nga Hunahuna Bahin sa mga Pagbati sa Pagkasad-an

Alang sa timbang nga hunahuna bahin sa pagkasad-an, matikdi ang dakong kalainan sa paagi sa pag-isip ni Jesus ug sa mga Pariseo bahin sa mga makasasala ug sa sala. Sa Lucas 7:36-50, mabasa nato ang bahin sa usa ka imoral nga babaye nga misulod sa balay sa usa ka Pariseo, diin nagkaon si Jesus. Siya miduol kang Jesus, naghugas sa iyang mga tiil pinaagi sa iyang mga luha, ug gipahumotan kanag mahalong lana.

Ang relihiyosong Pariseo nagtamay sa maong babaye ingon nga dili angayan nga iyang hatagag panahon ug pagtagad. Siya miingon sa iyang kaugalingon: “Kining tawhana [si Jesus], kon usa siya ka manalagna, mahibalo kon kinsa ug unsang matanga sa babaye kini nga nagahikap kaniya, nga siya usa ka makasasala.” (Lucas 7:39) Si Jesus daling nagtul-id sa iyang panghunahuna. “Ikaw wala maghiso sa akong ulo ug lana,” matod ni Jesus. “Apan kining bayhana naghaplas sa akong mga tiil sa pinahumotan nga lana. Tungod niini, sultihan ko ikaw, ang iyang mga sala, bisan tuod daghan kini sila, gipasaylo na, tungod kay siya nahigugma ug dako.” Sa walay duhaduha ang maong malulotong mga pulong nakapalig-on sa babaye ug nakapalipay sa iyang kasingkasing.​—Lucas 7:​46, 47.

Si Jesus wala gayod mokonsentir sa imoralidad. Sa pagkatinuod, siya nagtudlo sa hambogirong Pariseo sa pagkalabaw sa gugma ingong panukmod sa pag-alagad sa Diyos. (Mateo 22:36-40) Siyempre, angay gayod nga ang babaye mobating sad-an tungod sa iyang imoral nga kagahapon. Tin-aw, siya naghinulsol, kay siya mihilak, wala mangulipas sa iyang kanhing panggawi, ug mihimog positibong mga tikang sa pagpasidungog sa dayag kang Jesus. Sa pagkakita niini, gisultihan siya ni Jesus: “Ang imong pagtuo nagluwas kanimo; lakaw nga malinawon.”​—Lucas 7:50.

Sa laing bahin, ang Pariseo nagpadayon sa pagtamay kaniya ingong makasasala. Tingali siya naglaom nga ‘ipaamgo kaniya ang iyang tulubagon sa Diyos’ ug pakaulawan siya. Apan ang kanunayng pagtinguha nga ang uban pabation sa pagkasad-an kon dili nila kanunayng buhaton ang mga butang sumala sa gihunahuna natong angay nilang himoon dili-mahigugmaon ug, sa kadugayan, maoy dili produktibo. (2 Corinto 9:7) Ang kinamaayohang mga resulta nagagikan sa pagsundog kang Jesus​—pinaagi sa paghatag sa hustong panig-ingnan, pagdayeg nga matinud-anon sa uban, ug pagpahayag ug pagsalig kanila bisan pag gikinahanglan tingali usahay ang pagbadlong ug tambag.​—Mateo 11:28-30; Roma 12:10; Efeso 4:29.

Nan, ang pagbati sa pagkasad-an mahimong maayo, kinahanglanon pa gani, sa dihang nakahimo kitag buhat nga daotan. Ang Proverbio 14:9 (Knox) nag-ingon: “Ang mga buangbuang wala mag-isip nga ugdang sa sala nga nagkinahanglan ug kapasig-ulian.” Ang usa ka sad-ang konsensiya makatukmod ug angayng magtukmod kanato sa pagsugid ug ngadto sa laing positibong buhat. Bisan pa niana, ang panguna natong katarongan sa pag-alagad kang Jehova angay nga sa kanunay mao ang gugma, dili ang pagkasad-an. (Job 1:9-11; 2:​4, 5) Ang Bibliya nagpasalig kanato nga sa dihang ang maayong mga tawo madasig ug mapalig-on uban niini diha sa hunahuna, buhaton nila ang ilang maarangan. Labaw nga hinungdanon, sila magmalipayon sa pagbuhat niini.