Nakuhaan Ako sa Akong Gisabak

ANG Lunes, Abril 10, 2000, maoy igang ug masanag nga adlaw, mao nga ako nagplano sa paglakaw aron atimanon ang pipila ka butang. Sinugdan pa kadto sa ikaupat ka bulan nakong pagsabak, ug bisag wala ko batia nga lagsik kaayo, nalipay ako nga nakagawas sa balay. Unya, samtang naglinya aron bayran ang mga pinalit sa usa ka tindahag groseriya, dili maayo ang akong gibati.

Ang akong gikabalak-an natino sa pag-uli ko sa balay. Gigawasan akog dugo​—butang nga wala mahitabo sa akong nangaging duha ka pagsabak​—ug kadto nakapalisang kanako! Giteleponohan ko ang akong doktor, apan iyang gisugyot nga ako magpaabot ug moadto sa sunod adlaw, sanglit nahikay man nga ako moadto sa maong panahon. Una namo pakatuloga ang among duha ka anak niadtong gabhiona, naghiusa kami sa pag-ampo, nga nangayog kusog kang Jehova sa bisan unsa mang paagi nga mahimong kinahanglan namo kana. Sa ngadtongadto, nakatulog ako.

Apan sa mga alas dos, nakamata ako tungod sa grabeng sakit. Sa inanay ang sakit nahupay, apan sa dihang hapit na akong makatulog pag-usab, misugmat kadto, nga niadtong panahona nagsal-ang-sal-ang ang grabe nga pagsuol ug dayon mawala. Ang paggawas sa dugo mikusog usab, ug nakaamgo ako nga nagbati na ako. Gipuga ko ang akong alimpatakan sa paghunahuna kon unsay akong nahimo mao nga kadto nahitabo, apan wala koy mahunahuna nga nakahimo ako ug dili angay.

Pagkaalas singko sa buntag, kombinsido ako nga kinahanglang moadto ako sa ospital. Sa dihang ang akong bana ug ako nakaabot sa ospital, kami nahupayan tungod sa pag-atiman sa maluloton kaayo, matinabangon, ug mabinationg mga kawani sa lawak-emerhensiya. Unya, duha ka oras sa ulahi, ang doktor mihatag kanamo sa balita nga among gikahadlokan: nakuhaan ako sa akong gisabak.

Tungod sa unaunang mga simtoma, ako naandam sa maong sangpotanan ug kalmadong gidawat ang balita. Gawas pa, ang akong bana diha sa akong kiliran sa tanang panahon ug mapaluyohon kaayo. Apan karon nga kami mopauli sa balay nga walay dalang masuso, nahibulong kami kon unsay isulti namo sa among duha ka anak, si Kaitlyn, nga sayis anyos, ug si David, nga kuwatro anyos.

Unsay Isulti Namo sa Among mga Anak?

Nangatulog ang mga bata nga nahibalong may suliran, apan unsaon namo pagsulti kanila nga ang ilang umaabot nga manghod nga lalaki o babaye namatay? Among gihukom nga mahimong prangka ug matinud-anon. Ang akong inahan mitabang kanamo bahin niini pinaagi sa pagsulti sa mga bata nga dili namo kauban ang masuso sa pag-uli namo sa balay. Sa pag-abot namo, sila nagdagan nga misugat kanamo ug kami gihupong sa mga gakos ug mga halok. Ang una nilang pangutana mao, “OK ba ang bebe?” Ako wala makatubag, apan ang akong bana, nga hugot nga naghalog kanamo, miingon: “Namatay ang bebe.” Kami naggaksanay ug nanghilak, nga nakatabang aron masugdan ang pagkanaulian sa kaguol.

Hinunoa, dili gayod kami andam sa ulahing mga reaksiyon sa among mga anak. Pananglitan, mga duha ka semana human makuha ang akong gisabak, gipahibalo sa lokal nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova nga namatay ang usa ka tigulang nga Saksi ug suod nga higala sa among pamilya. Si David, ang kuwatro anyos, mihilak ug kusog, busa gigawas siya sa akong bana.  Sa pagkakalma na, si David nangutana kon nganong namatay ang iyang higala. Dayon siya nangutana kon nganong namatay ang bebe. Dayon, siya miingon sa iyang amahan: “Ikaw ba mamatay?” Buot usab niyang masayran kon nganong si Jehova nga Diyos wala pa maglaglag kang Satanas ug magsugod sa pagtul-id sa kahimtang. Sa pagkamatuod, natingala kami kon unsa ka daghan ang diha sa iyang linghod nga kaisipan.

Si Kaitlyn nangutana usab ug daghang pangutana. Sa dihang nagdula sa iyang mga monyeka, siya kasagarang magpakaaron-ingnon nga ang usa ka monyeka may sakit, samtang ang ubang mga monyeka nahimong mga nars o mga membro sa pamilya. Siya magpatindog ug karton nga kahon ingong ospital sa monyeka ug usahay magpakaaron-ingnon nga ang usa sa iyang mga monyeka namatay. Ang mga pangutana ug mga dula sa among mga anak naghatag kanamog daghang higayon sa pagtudlo kanilag hinungdanong mga pagtulon-an bahin sa kinabuhi ug kon sa unsang paagi ang Bibliya makatabang kanamo sa pagsagubang sa mga pagsulay. Gipahinumdom usab namo kanila ang katuyoan sa Diyos nga himoon ang yuta nga usa ka matahom nga paraiso, nga wala na ang tanang matang sa pag-antos ug kasakit​—bisan ang kamatayon.​—Pinadayag 21:​3, 4.

Kon sa Unsang Paagi Gisagubang Ko ang Pagkakuha sa Akong Gisabak

Sa pag-uli na nako sa balay gikan sa ospital, ako dili matinagdanon ug gubot ang akong hunahuna. Nag-alirong kanako ang daghang buluhaton, apan wala ako masayod kon unsay unahon. Giteleponohan ko ang ubay-ubayng mga higala nga nakaagi sa samang kasinatian, ug sila nakahupay ug dako kanako. Gipadad-an kamig mga bulak sa usa ka minahal nga higala ug siya mitanyag sa pagkuha sa mga bata alang sa tibuok hapon. Gipasalamatan kog dako ang iyang mainitong kamahunahunaon ug praktikal nga tabang!

Gipamutang ko sa mga album ang mga letrato sa pamilya. Gitan-aw ko ug gikuptan ang wala-masul-ob nga mga sinina sa masuso​—ang bugtong dayag nga mga pahinumdom sa batang nakuha samtang akong gisabak. Sulod sa daghang semana dili masabtan ang akong gibati. Sa ubay-ubayng adlaw ako nagsigeg hilak​—bisan pa sa tanang tabang gikan sa pamilya ug sa mga higala. Usahay, naghunahuna ako nga nalisoan ako sa akong utok. Ilabinang lisod kon mahiduol ang mga higala nga mabdos. Sa nangagi, naghunahuna ako nga ang pagkanakuhaan sa gisabak mao lamay umalaging kasinatian sa kinabuhi sa babaye, butang nga gikan niana kami maulian ra nga walay labihan ka daghang suliran. Pagkasayop ko gayod! *

Gugma​—Ang Labing Maayong Tambal

Duyog sa pag-aginod sa panahon, ang usa ka epektibong tambal mao ang gugmang gipakita sa akong bana ug sa mga  isigka-Kristohanon. Usa ka Saksi naglutog pagkaon ug nagdala niana sa balay. Usa ka ansiyano sa kongregasyon ug iyang asawa nagdalag mga bulak ug usa ka mahigugmaong kard sa pangomosta, ug sila natulog sa balay sa usa ka gabii. Nahibalo kami kon unsa sila ka puliki, busa ang ilang pagkamahunahunaon nakatandog sa among mga kasingkasing. Daghan pang ubang mga higala nagpadalag mga kard sa pangomosta o mga bulak. Ang yanong mga pulong “Naghunahuna kami kaninyo” dako kaayog bili! Usa ka membro sa kongregasyon misulat: “Kita nag-isip sa kinabuhi sama sa pag-isip ni Jehova​—ingong butang nga labing bililhon. Kon siya nahibalo sa dihang ang usa ka goryon mahulog sa yuta, siya tinong nahibalo sa dihang mataktak ang usa ka batang gisabak.” Ang akong ig-agaw misulat: “Kita mahingangha kaayo sa milagro sa pagkatawo sa bata ug sa kinabuhi, ug kita samang matingala sa dihang kini dili mabuhi.”

Samtang didto sa Kingdom Hall pipila ka semana sa ulahi, ako daw kahilakon ug migawas sa wala pa magsugod ang tigom. Ang duha ka minahal nga mga higala nga nakamatikod sa akong paggawas nga nanglugmaw ang luha milingkod tupad nako sa kotse, mikupot sa akong kamot, ug gipakatawa ako. Sa taudtaod kaming tulo namalik sa sulod. Pagkamakapalipay ang pagbatog mga higala nga mounong “labaw pa kay sa usa ka igsoon”!​—Proverbio 18:24.

Sa pagkaylap sa balita, natingala ako sa pagkahibalo sa pagkadaghang isigka-Saksi nga nakaagi sa samang kasinatian. Bisan ang pipila nga dili kaayo nako suod sa nangagi nakahatag ug linaing paghupay ug pagpalig-on. Ang ilang mahigugmaong pagpaluyo sa takna sa akong panginahanglan nagpahinumdom kanako sa panultihon sa Bibliya: “Ang tinuod nga higala mahigugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.”​—Proverbio 17:17.

Paghupay Gikan sa Pulong sa Diyos

Ang Memoryal sa pagkamatay ni Kristo miabot usa ka semana human sa pagkakuha sa akong gisabak. Usa ka gabii samtang nagbasa kami sa mga asoy sa Bibliya mahitungod sa kataposang mga adlaw ni Jesus, misantop kini sa akong hunahuna: ‘Si Jehova nahibalo sa kaguol tungod sa pagkanamatyan. Siya namatyan sa iyang kaugalingong anak!’ Tungod kay si Jehova mao man ang atong langitnong Amahan, ako usahay malimot kon unsa siya kamasinabtanon ug kamabination sa iyang mga alagad​—lalaki ug babaye. Niadtong higayona gibati ko ang dakong kahupayan. Gibati ko nga mas suod kang Jehova kay sukad masukad.

Nakabaton usab akog dakong pagpalig-on gikan sa binase-sa-Bibliya nga mga publikasyon, ilabina ang nangaging mga isyu sa mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! nga naghisgot sa pagkamatay sa usa ka minahal. Pananglitan, ang mga artikulo bahin sa “Pag-atubang sa Kamatayon sa Usa ka Anak” diha sa Agosto 8, 1987, nga isyu sa Pagmata! nakatabang kaayo, ingon man ang brosyur nga Sa Dihang ang Imong Minahal Mamatay. *

Kataposan sa Kasubo

Sa pag-aginod sa panahon, ako nahibalo nga ako naulian na sa dihang dili na ako maulaw nga mokatawa ug sa dihang makaestorya na ako nga dili na mohisgot sa namatay kong anak. Bisan pa niana, ako makasinati usahay ug mga kaguol, sama sa dihang makahibalag kog mga higalang wala makabati bahin sa pagkakuha sa akong gisabak o sa dihang ang usa ka pamilyang may bag-ong anak moduaw sa among Kingdom Hall.

Unya usa ka buntag nahigmata akong mibati nga ang dag-om daw nahanaw na sa kataposan. Sa wala pa gani nako ibuka ang akong mga mata, gibati kong naulian na ako​—kalinaw ug pagkakalmado nga wala nako batia sa daghang bulan. Sa gihapon, sa dihang akong nahibaloan nga mabdos ako mga usa ka tuig human ako makuhaan, ang mga hunahuna bahin sa posibleng pagkakuha pag-usab sa gisabak mipaibabaw. Ikalipay, nanganak ako ug usa ka himsog nga batang lalaki sa Oktubre 2001.

Gikagul-an ko gihapon ang pagkamatay sa akong anak. Apan, ang katibuk-ang yugto nakapadako sa akong pagpabili sa kinabuhi, sa akong pamilya, sa akong mga isigka-Kristohanon, ug sa Diyos​—kinsa naghupay kanato. Ang kasinatian nagpasiugda usab sa makapadasig nga kamatuoran nga ang Diyos dili magkuha sa atong mga anak kondili nga “ang panahon ug ang wala damhang panghitabo modangat [kanatong] tanan.”​—Ecclesiastes 9:11.

Nagpaabot gayod ako sa panahon sa dihang hanawon sa Diyos ang tanang pagbangotan, paghilak, ug kasakit, lakip ang lawasnon ug emosyonal nga kasakit sa pagkanakuhaan sa gisabak! (Isaias 65:17-23) Unya ang tanang masinundanong mga tawo makaingon: “Kamatayon, hain na ang imong kadaogan? Kamatayon, hain na ang imong ikot?”​—1 Corinto 15:55; Isaias 25:8.​—Tinampo.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 21]

Pagkasubsob ug mga Hinungdan sa Pagkakuha sa Gisabak

“Ang mga pagtuon nagpaila nga 15 ngadto 20 porsiyento sa tanang nadayagnos nga mga pagsabak mosangko sa pagkakuha sa gisabak,” matod sa The World Book Encyclopedia. “Apan ang risgo sa pagkakuha sa gisabak labing daghan sulod sa unang duha ka semana human sa pagsamkon (pertilisasyon), nga maoy panahon nga ang kadaghanang babaye wala gani masayod nga sila mabdos.” Ang laing reperensiya nag-ingon nga kapin sa “80 porsiyento sa mga pagkakuha sa gisabak mahitabo sa unang 12 ka semana sa pagsabak,” nga labing menos ang katunga niana gihunahuna nga ang nakaingon mao ang mga depekto sa mga chromosome sa bata sa tiyan. Ang maong mga depekto dili resulta sa susamang mga depekto sa mga chromosome sa inahan o amahan.

Ang ubang mga hinungdan sa pagkakuha sa gisabak tingali maoy gumikan sa panglawas sa inahan. Ang medikal nga mga awtoridad nagpunting sa mga suliran sa hormone ug sa sistema sa imyunidad, mga impeksiyon, ug mga abnormalidad sa cervix ug sa tagoangkan sa inahan. Ang tagdugay nga mga sakit sama sa diabetes (kon dili hustong pagkaatiman) ug ang alta presyon tingali mga hinungdan usab.

Sumala sa mga eksperto, ang pagkakuha sa gisabak dili kinahanglang ipahinabo sa pag-ehersisyo, pag-alsag bug-at nga mga butang, o pagpakigsekso. Ang pagkatumba, hinay nga pagbunal, o kalit nga kalisang lagmit nga dili makapakuha sa gisabak. Usa ka reperensiya nag-ingon: “Ang gisabak lagmit dili madaot tungod sa kadaot sa lawas gawas kon kana may pagkagrabe nga nameligro mismo ang imong kinabuhi.” Ang disenyo sa tagoangkan dako gayong pamatuod sa usa ka maalamon ug mahigugmaong Maglalalang!​—Salmo 139:​13, 14.

 [Kahon/Hulagway sa panid 23]

Kon sa Unsang Paagi Makatabang ang Pamilya ug mga Higala

Usahay lisod nga masayran kon unsay eksaktong isulti o buhaton sa dihang usa ka sakop sa pamilya o higala makuhaan sa gisabak. Nagkadaiya ang reaksiyon sa mga tawo sa maong kapildihan, busa walay usa ka pormula alang sa paghatag ug kahupayan ug sa pagtabang. Bisan pa niana, palandonga ang mosunod nga mga sugyot. *

Praktikal nga mga butang nga imong mahimo sa pagtabang:

◆ Pagpresentar sa pag-atiman sa magulang nga mga anak.

◆ Paglutog pagkaon ug dad-a kana sa pamilya.

◆ Palig-ona usab ang amahan. Sumala sa giingon sa usa ka amahan, “sila dili mohimog daghang kard nga pangomosta alang sa mga amahan nga anaa sa maong kahimtang.”

Makatabang nga mga butang nga isulti:

◆ “Gikasubo ko ang pagkabati nga ikaw nakuhaan sa imong gisabak.”

Kining yanong mga pulong dakog kahulogan, ug makahatag kinig dalan sa dugang makahupayng mga pulong.

◆ “OK ra ang paghilak.”

Sagad ang mga luha manglugmaw sa mga mata sa unang mga semana o bisan sa mga bulan human makuhaan sa gisabak. Pasaligi ang maong tawo nga dili nimo siya tamayon tungod sa pagpadayag sa iyang mga emosyon.

◆ “Makatawag ba ako pag-usab kanimo sa telepono sunod semana aron mangomosta kanimo?”

Sa sinugdan, ang mga nag-antos makadawat ug daghang simpatiya, apan paglabay sa panahon ug sila anaa gihapon sa kasakitan, sila basin mobati nga ang uban nalimot na kanila. Maayo nga masayran nila nga ang imong pagpaluyo nagapadayon. Ang mga pagbati mahimong motungha sa mga semana o mga bulan. Mahimong motungha pa gani kini human sa usa ka malamposong pagpanganak.

◆ “Dili ko masayran kon unsay akong isulti.”

Ang pagsulti niana sagad mas maayo kay sa walay ikasulti. Ang imong pagkamatinud-anon ug ang kamatuorang tua ka didto mosumbalik-silaw sa imong pagkamahunahunaon.

Kon unsay dili isulti:

◆ “Makabaton ka bitaw ug laing anak.”

Bisan pag kini tinuod tingali, kini basin sabton ingong nagsumbalik-silaw sa kakulang sa pagkamabination. Dili gusto sa mga ginikanan ang bisan unsang bata, gusto nila kadtong bataa. Sa dili pa sila makahunahuna nga manganak ug lain, lagmit nga sila magbangotan gayod alang sa anak nilang namatay.

◆ “Basin may sakit kadto.”

Bisan pag kini tinuod tingali, kini dili makahupay. Sa hunahuna sa inahan, siya nagsabak sa usa ka himsog nga bata.

◆ “Maayo na lang nga wala gayod kamo makailag maayo sa bata. Labi pang grabe unta kadto kon nahitabo kadto sa ulahi.”

Ang kadaghanang babaye aduna nay pagbinatiay nga sayo pa kaayo uban sa ilang wala-pa-mahimugsong mga anak. Busa sa dihang kanang anaka mamatay, ang kasubo kasagarang mosangpot. Ang maong kasubo mograbe tungod kay walay lain nga “nakaila” sa bata sama sa pagkaila sa inahan.

◆ “Maayo na lang nga kamo duna pay ubang mga anak.”

Alang sa nagbangotang mga ginikanan, kini mahimong katumbas sa pagsulti sa usa nga napungkol: “Maayo na lang duna ka pay laing bukton.”

Siyempre, pagailhon nga bisan ang labing matinagdanon ug sinserong mga tawo mosulti usahay ug dili-maayong butang. (Santiago 3:2) Busa, ang may-pag-ila nga mga babaye nga nakuhaan sa gisabak buot magpakitag Kristohanong gugma ug dili magdumot niadtong mopahayag ug maayog-tuyo apan dili maayong pamation nga mga pulong.​—Colosas 3:13.

[Footnote]