Pagpananom Pagpananom sa Organikong Paagi

PAGHAKOP ug usa ka kumkom nga yuta gikan sa imong garden sa mga utanon. Sobra ba kining natumog sa mga kemikal nga pangpatay ug sagbot, insekto, ilaga, ug mga agup-op nga morag umaw na kini? O daghan ba kinig mga wati, insekto, ug tanang matang sa mga mikroorganismo? Kon ang imong yuta punog kinabuhi, may posibilidad nga, nahibalo ka o wala, nagpadapat ka sa mga prinsipyo sa organiko nga paagi sa pagpananom.

Ang organikong pagpananom kasagarang naglangkit ug mga teknik sa pagpauswag sa kalidad sa yuta nga pagatamnan nga naggamit ug natural nga biolohikal nga mga substansiya. Ang usa sa tumong niini mao ang pag-ugmad ug ekosistema diin ang mga tanom may igong kalig-on sa pagsukol sa mga peste ug mga sakit. Diha sa mga nasod diin naandan nang gigamit ang sintetikong mga kemikal diha sa pagpananom, ang kaikag sa organikong pagpananom nagkadaghan. Ngano man? Tungod sa lainlaing katarongan.

 Una sa tanan, ang pangpatay ug peste sa mga prutas ug mga utanon makahatag ug seryosong mga kadaot sa panglawas. Sa pag-ilustrar, ang librong Pesticide Alert nagtaho nga “sa ting-init sa 1985, duolan sa 1,000 ka tawo diha sa daghang Kasadpang mga estado [sa Tinipong Bansa] ug Canada nahiloan sa nabiling kemikal nga pangpatay ug peste nga Temik diha sa mga pakwan.”

Dugang pa, gilantaw sa daghang tawo ang organikong pagpananom ingong usa ka paagi sa pagpanalipod sa kalikopan. Ang ubang mga peste dili na madutlan tungod sa kanunayng paggamit ug kemikal nga pangpatay ug peste, busa ang mga siyentipiko naghimog mga hilo nga mas peligroso. Kining isog nga mga kemikal misuhop ngadto sa tubig ilalom sa yuta ug nakahugaw sa atong bililhong suplay sa tubig.

Laing bentaha sa organikong pagpananom mao nga diyutayng hugaw na lang ang malabay ngadto sa atong mga lugar nga tapokanan sa basura. Sa unsang paagi nahimo kana? Ang mga biya nga pagkaon ug mga sagbot sa lagwerta nakadugang ug dako sa atong basura. Imbes ilabay, kining organikong mga elemento mahimong tigomon ug pasagdang madugta, nga mohatag ug tabunok nga tapok nga gitawag ug compost o bayukbok. Kini nga panagsagol sa nagkalainlaing basura tingali lain nga hunahunaon, apan ganahan kaayo niini ang tanom!

Sa kataposan, gilantaw sa uban ang organikong pagpananom ingong usa ka paagi sa pag-ehersisyo, aron kalipayan ang init sa adlaw, nga magtikad sa yuta, ug magtan-aw sa gagming nga mga liso nga motubo nga mahimong himsog nga mga tanom. Ang organikong pagpananom makaiikag ba kanimo? Na hala, magsugod na ta! Una, atong susihon ang yuta sa imong garden.

Maayo bag Tubo ang Tanom sa Imong Garden?

Ang kadaghanang garden dunay yuta nga gahion o balason. Ang balason nga yuta dunay daghan kaayong partikulo nga kusog maghabwa sa tubig ug sa sustansiya nga dili mapahimuslan sa gamot. Sa laing bahin, ang gahion nga yuta dunay gagmay kaayong mga lut-od nga dasok kaayo nga dili makasuhop ang tubig diha sa gahi nga ibabaw, ug sa ingon moagos lang, o kaha mopondo nga dili makaagos, busa malumos ang mga gamot sa tanom.

Ang mga gamot mabuhi sa yuta nga dunay hustong gidaghanon sa mga partikulo nga makapaumog sa yuta aron ang mga gamot dili maughan samtang ang sobrang tubig iagos. Gitawag sa mga tigpananom kining matanga sa yuta nga mayukmok. Sa ingon niini nga yuta, ang hangin makalusot-lusot, nga magtugot sa mga mikroorganismo sa pagpadayon sa ilang trabaho sa pagdugang ug sustansiya sa yuta.

Ang gahion ug balasong yuta kinahanglang dugangan ug daghang organikong materya, nga gitawag ug bayukbok, aron ang yuta dili gahi ug dili usab balason. Kon idugang kini diha sa yuta, ang bayukbok magpahumok sa yuta. Tungod kay sama na ug espongha, kini makapabiling basa nga dili na kinahanglang bisbisan kanunay. Ang bayukbok kompleto sa milyonmilyong bakterya nga makapatambok sa yuta nga magpadayon sa  pagpadugta sa madunot nga mga sagbot-sagbot, nga maghimo niini ingong mga sustansiya nga gikinahanglan sa mga tanom aron molipang. Ang bayukbok motabang usab aron ang yuta dili sobra ka aslom ug dili usab sobra ka parat.

Kon isagol kini diha sa yuta, ang lalom ug dulot nga mga gamot sa mga tanom, sama sa clover, ug alfalfa, magpahugka sa bantokon nga mga yuta ug magpadaghan sa organikong materya. Ang mulch​—pananglitan, nga lut-od sa pinutol nga mga sagbot o ginabas nga gibutang ibabaw sa  yuta—maayo usab aron mabag-o ang komposisyon sa yuta.

Ang katingalahang wati dunay talagsaong bahin sa pagpatambok sa yuta sa imong garden. Sa dihang mangubkob kini ilalom sa yuta​—upat ka metros kalalom​—ang wati magpasulod ug hangin sa yuta, nga magpagawas ug lainlaing mga mineral ibabaw sa yuta, ug makapahunob ug maayo sa tubig. Sa samang paagi, magbilin usab kini ug mga tai nga, sumala pa sa librong Step by Step Organic Vegetable Gardening, maoy “lima ka pilo nga tugob sa nitroheno, phosphorus, ug potassium [kay sa] yuta sa palibot.”

Mga Baki, Langgam, ug mga Insekto​—Mga Higala sa Imong Garden

‘Apan komosta ang bahin sa mga peste?’ tingali mangutana ka. ‘Unsaon nako kini pagpatay nga dili kinahanglang mogamit ug mga kemikal nga pangpatay?’ Ayaw kalimot nga ang mga kemikal nga pangpatay ug peste makapatay ug labaw pa sa makadaot nga mga insekto. Kini usab makapatay sa makatabang nga mga organismo sama sa wati ug agup-op. Hinumdomi, usab, nga ang mga baki makahatag ug kaayohan sa garden. Ang baki makahurot ug kapin sa 10,000 ka insekto nga peste sulod sa tulo ka bulan. Ang mga baki dili pilian nga kumakaon. Kaonon nila ang mga kaaway sa mga tanom sama sa mga gangis, squash bug, tent caterpillar, armyworm, gypsy-moth caterpillar, ug mga hilahila.

Ang mga langgam maoy epektibo usab sa pagsanta sa mga peste sa garden. Usa ka langgam nga wren nakit-an nga nagpakaon ug “500 ka lawalawa ug mga hantatalo ngadto sa mga kuyabog niini panahon sa usa ka hapon sa ting-init,” sumala pa sa librong Gardening Without Poisons. Kon gusto nimong manuol ang pipila ka wren o ubang mokaon ug insekto nga mga langgam sa imong garden, pagbitay ug pagkaon sa langgam o mga materyal nga gamiton sa pagsalag nga daling makita. Dili magdugay, imong makita nga ang imong “imbitasyon” gidawat! Ug komosta ang bahin sa mga insekto? Daghang insekto nga makahatag ug kaayohan sa garden ang mokaon ug mga insektong makadaot sa garden. Kon mopalit ka ug mga baobao ug ibutang kini diha sa imong garden, ilang pangitaon dayon ang ilang paboritong pagkaon, mga aphid. Mapalit usab ang mga itlog sa bayeng-bayeng ug ikabutang sa garden. Inigpusa sa mga itlog, kaonon sa gagmayng mga bayeng-bayeng ang halos tanang insekto nga mangarisgo sa pag-agi sa ilang dalan.

Mga Tanom ug Pagsanta sa mga Peste

Makatanom ka ug pipila ka masetas aron masanta ang pagdaghan sa populasyon sa mga insekto sa imong garden. Ibutang ang mga masetas nga likayan sa mga peste tapad sa mga tanom nga kinahanglang panalipdan. Pananglitan, ang mga nematode, nga moatake sa mga gamot sa daghang tanom ug magdaot kanila, magpalayo gikan sa mga amarilyo. Ug ang mga kabakaba sa repolyo magpalayo sa rosemary, sage, o herbabuyna, kon kini itanom duol sa repolyo. Apan, kinahanglang magbantay: Ang ubang mga masetas magpadugok sa mga peste sa garden.

Ang pagtanom ug lainlaing matang sa tanom maoy usa ka praktikal nga paagi sa pagsanta sa peste ug sakit sa tanom. Imbes mananom ug mao ra gihapong matang sa tanom sa mao ra gihapong lugar tuig-tuig, tingali buot ka mananom ug lainlaing matang sa mga tanom sa imong garden. Nianang paagiha imong gisanta ang siklo sa sakit ug paghugpa sa peste.

Ang organikong pagpananom dili sayon, nga nagkinahanglag panahon ug pailob. Mokabat ug daghang bulan una pa mahimong tabunok ang imong yuta pinaagi sa organikong pamaagi. Tingali makaatubang ka ug mga problema, ug kon mahitabo kini, tingalig matental ka sa pagkuhag kemikal nga espri. Apan, una pa mangespri, hunong ug hunahunaa ang taas-ug-tagal nga mga kaayohang makuha sa dili paggamit ug kemikal nga mga hilo. Apan, kon mapailobon ka, sa dili magdugay makabaton ka ug garden nga makapatungha ug lamian nga mga utanon nga gipatubo sa organikong paagi nga dili kaayo dugokon sa mga peste ug mga problema sa sakit kay sa uban. Dili, dili ka makabaton ug garden nga walay problema, apan makita nimo nga malipay ka sa mga resulta. Busa, kon malipay ka nga mananom, nganong dili mosulay sa pagpananom ug imong kaugalingong organikong garden?

[Hulagway sa panid 17]

Gahing yuta

[Hulagway sa panid 17]

Balasong yuta

[Hulagway sa panid 17]

Mayukmok

[Mga hulagway sa panid 18]

Mga Higala sa Imong Garden

Ang usa ka baki makakaon ug kapin sa 10,000 ka insekto nga peste sulod sa tulo ka bulan

Ang usa ka langgam nga wren nakit-an nga nagpakaon ug “500 ka lawalawa ug mga hantatalo ngadto sa mga kuyabog niini panahon sa usa ka hapon sa ting-init”

Ang wati makahatag ug hangin diha sa yuta ug makapagawas ug lainlaing mga mineral sa ibabaw sa yuta

Ang paboritong pagkaon sa baobao mao ang aphid, usa ka makadaot nga insekto

[Hulagway sa panid 18]

Kon idugang kini diha sa yuta, ang bayukbok makapatambok sa yuta