Sa Dihang ang Yano Dili Diay Yano

Ang teoriya bahin sa kemikal nga ebolusyon nagpahayag nga ang kinabuhi sa yuta naugmad pinaagi sa kinaiyanhong reaksiyon sa kemikal bilyonbilyong katuigan kanhi.

Ang maong teoriya wala mag-ingon nga nahitabo ang usa ka aksidente nga nag-usab dihadiha sa way-kinabuhing materya ngadto sa mga langgam, mga reptil, o ubang makutihong mga matang sa kinabuhi. Sa kapulihay, gipatuo nga ang serye sa kinaiyanhong kemikal nga mga reaksiyon ngadtongadto misangpot sa yano kaayong mga matang sa kinabuhi sama sa algae ug sa ubang usag-selula nga mga organismo.

Pinasukad sa kon unsay nasayran karon bahin niining usag-selula nga mga organismo, makataronganon ba ang pagtuo nga kini sila maoy yano kaayo nga sila kinaiyanhong nanungha ? Pananglitan, unsa ka yano ang usag-selula nga algae? Susihon nato sa linain ang usa ka tipo, ang usag-selulang berde nga algae sa matang nga Dunaliella nga sakop sa klaseng Volvocales.

Talagsaong Usag-Selula nga mga Organismo

Ang mga selulang Dunaliella itlogon ug porma ug gamitoy kaayo​—mga napulo ka micron sa gitas-on. Kon sumpaysumpayon, gikinahanglan ang mga 2,500 ka selula aron moabot ug usa ka pulgada. Ang matag selula adunay duha ka samag-latigo nga ikog-ikog sa usa ka tumoy, nga makapahimo niini sa paglangoy. Susama sa mga tanom, ang mga selulang Dunaliella mogamit ug photosynthesis aron itagana ang enerhiya. Kini mogamag pagkaon gikan sa carbon dioxide, minerales, ug ubang mga sustansiyang nakasuhop ngadto sa sulod sa selula ug kini mosanay pinaagi sa pagbahin sa selula.

Ang Dunaliella mabuhi bisan diha sa espesong solusyon sa asin. Usa kini sa diyutay kaayong mga organismo sa bisan unsang matang nga mabuhi ug makasanay sa Patayng Dagat, nga adunay konsentrasyon sa asin nga mga walo ka pilo kay sa tubig sa dagat. Kining gitawag nga yanong organismo mabuhi usab bisan pa sa kalit nga mga kausaban sa konsentrasyon sa asin sa palibot niini.

Pananglitan, tagda ang Dunaliella bardawil, nga makaplagan sa mabawng asinong lamakan sa desyerto sa Sinai. Ang tubig sa maong mga lamakan daling matab-ang panahon sa bagyo o maparat pag-ayo sa dihang ang tubig moalisngaw tungod sa naglagiting nga kainit sa desyerto. Tungod sa katakos niini sa paggama ug sa pagtigom ug glycerol sa eksaktong gidaghanon, kining gamitoy nga alga makaagwanta sa maong hingaping mga kausaban. Ang Dunaliella bardawil dali kaayong makapasagol sa glycerol, sugod sa pag-usab sa konsentrasyon sa asin sa pila ra ka minutos, pinaagi sa paggama o pagwagtang sa glycerol sumala sa gikinahanglan aron makapasibo. Kini mahinungdanon kay sa pipila ka naandang dapit ang konsentrasyon mausab pag-ayo sa pila ra ka oras.

Kay nabuhi sa mabawng mga lamakan sa desyerto, ang Dunaliella bardawil abansada sa naglagiting nga kainit sa adlaw. Kini makadaot sa selula kon dili pa tungod sa salipod nga gihatag sa usa ka pigmento sa selula. Kon patuboon ubos sa maayong mga kahimtang sa nutrisyon, sama sa dihang may daghang nitroheno,  ang gibuhing Dunaliella maoy sulaw nga berde, nga ang berdeng pigmento sa chlorophyll mao ang motagana sa salipod. Ubos sa mga kahimtang nga kulang ang nitroheno ug daghan ang asin, taas ang temperatura, ug kusog ang kahayag, ang gibuhing tanom mausab gikan sa berde ngadto sa kahel-kolor o pula. Ngano? Ubos nianang daotang mga kahimtang, mahitabo ang usa ka komplikado nga prosesong biokemikal. Ang unod nga chlorophyll moubos pag-ayo, ug ang laing pigmento, ang beta-carotene, mao hinuon ang magama. Kon dili pa tungod sa talagsaong katakos niini sa paggama sa maong pigmento, ang selula mamatay. Ang pagtungha sa daghang beta-carotene​—moabot ug 10 porsiyento sa timbang sa alga ubos niining mga kahimtanga​—mao ang hinungdan sa kausaban sa kolor.

Sa Tinipong Bansa ug Australia, aron makagamag kinaiyanhong beta-carotene alang sa baligyaan sa pagkaon sa tawo, ang Dunaliella gibuhi sa komersiyal nga paagi diha sa dagkong mga lanaw. Pananglitan, adunay dagkong mga pasilidad sa paggama sa habagatan ug kasadpang Australia. Ang beta-carotene magama usab sa sintetikong paagi. Hinunoa, duha lang ka kompaniya ang adunay mahal kaayo ug komplikadong biokemikal nga mga planta nga makaarang sa paggama ug dinaghan niini. Ang butang nga gigugolan ug daghang katuigan sa mga tawo ug dako kaayo ang pagpamuhonan sa panukiduki, pag-ugmad, ug mga pasilidad sa paggama, dali kaayong himoon sa Dunaliella. Kining yano nga alga maghimo niini nga ginamit ang gamitoy kaayong pabrika nga hilabihan ka gamay nga kana dili makita, ingong dihadihang reaksiyon sa nagausab-usab nga mga panginahanglan sa palibot niini.

Ang laing talagsaong katakos sa matang nga Dunaliella makaplagan diha sa espisye nga gitawag nga Dunaliella acidophila, nga unang naseparar niadtong 1963 diha sa mga tubod ug mga yuta diin ang asidohong asupre kinaiyanhong mogawas. Ang maong mga tubod o yuta maila tungod sa daghang asupre. Diha sa mga pagtuon sa laboratoryo ang maong espisye sa Dunaliella mabuhi diha sa solusyon sa asupre, nga maoy mga 100 ka pilong mas aslom kay sa duga sa lemonsito. Sa laing bahin, ang Dunaliella bardawil mabuhi sa mga kondisyong daghan ang alkaline. Kini magpadayag sa hingaping pagkamapasiboon sa Dunaliella ngadto sa ekolohiya.

Pipila ka Punto nga Palandongon

Ang dili-ordinaryong mga katakos sa Dunaliella makapahingangha. Bisan pa niana, kini maoy gamay lamang nga bahin sa daghang talagsaong mga kinaiyahan nga gigamit sa usag-selula nga mga organismo aron mabuhi ug molambo diha sa nagkadaiya ug usahay dili-maayong mga kondisyon. Ang maong mga kinaiya makapaarang sa Dunaliella sa pagsanong ngadto sa mga panginahanglan sa pagtubo, pagkaon sa piniling mga pagkaon, pagpahigawas sa makadaot nga mga substansiya, pagpagawas sa mga hugaw, paglikay o pagbuntog sa sakit, pag-ikyas sa mga manunukob, pagsanay, ug uban pa. Ang mga tawo mogamit ug mga 100 ka trilyong selula sa paghimo niining mga buluhatona!

Makataronganon ba ang pag-ingon nga kining usag-selula nga alga mao lamay yano, karaang matang sa kinabuhi nga sulagmang mitungha gikan sa pipila ka amino acid diha sa organikong sabaw? Makataronganon bang tuohan nga bug-os sulagma ang maong mga kahibulongan sa kinaiyahan? Pagkalabi pang makataronganon nga ipasidungog ang paglungtad sa buhing mga butang ngadto sa usa ka batid nga Tigdisenyo nga nagmugna sa kinabuhi alang sa usa ka katuyoan. Ang ingong intelihensiya ug pagkaartesano, nga labaw kaayo sa atong katakos sa bug-os nga pagsabot, mao gayod ang nagpahinabo sa komplikado kaayo ug nagkalambigit nga kinaiyahan sa buhing mga butang.

Ang mainampingong pagsusi sa Bibliya, nga dili gubton sa relihiyoso o siyentipikanhong doktrina, magpadayag sa makapatagbawng mga tubag sa mga pangutana mahitungod sa sinugdanan sa kinabuhi. Ang kinabuhi sa milyonmilyong tawo, lakip ang daghang nabansay sa mga siyensiya, napatugob tungod sa maong pagsusi. *

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 26]

Layo nga wala: Komersiyal nga paagi sa paggamag beta-carotene nga naggamit ug “Dunaliella”

Wala: Gipadakong kahel-kolor nga gibuhing “Dunaliella,” nga nagpakita sa daghang beta-carotene

[Credit Line]

© AquaCarotene Limited (www.aquacarotene.com)

[Hulagway sa panid 26]

Dunaliella

[Credit Line]

© F. J. Post/Visuals Unlimited

[Hulagway sa panid 27]

Usa ka hulagway nga kuha sa scanning electron microscope nga nagpakita sa nucleus (N), chloroplast (C), ug Golgi (G)

[Credit Line]

Image from www.cimc.cornell.edu/Pages/ dunaLTSEM.htm. Used with permission