Ang Talagsaon ug Lami nga Sabana

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MEXICO

HANDURAWA ang gitapo nga lami sa mga strawberry, kaningag, mangga, ug pinya! Mao kanay paghubit sa uban bahin sa lami sa sabana. Kon wala ka magpuyo sa tropiko, lagmit wala pa gayod ka makatilaw niini. Gitawag usab kini nga tsiko-karabaw (Annona muricata), ang sabana maoy usa ka berde, pormag-itlog nga bunga nga ang panit gansangon nga may tunoktunok ug dugaon ang puti nga unod nga daghag sinaw itomon nga mga liso.

Ang tsiko-karabaw maoy usa ka kahoy nga dili malarag ang mga dahon ug dili moangay ug tugnawng klima. Ang mga bulak niini mahidhiran ug mga polen pinaagi sa gagmayng mga insekto, sama sa hulmigas ug pipila ka bakokang. Kay wala may duga ug dili hayag ug kolor ang mga bulak niini, dili modugok ang mga insekto sa mga bulak. Dugang pa, ang mga bulak niini dichogamous ug kinaiyahan, sa ato pa, ang mga pistil ug ang mga stamen dili magdungan sa paggulang. Busa, aron makabungag daghan alang sa komersiyal nga katuyoan, kinahanglan kinamot nga hidhiran kini ug polen. Kay kon dili, ang kahoy mamunga lamang ug 12 ngadto sa 20 ka bunga matag tingbunga sa sabana. Ang sabana pupoon sa hapit nang mogulang ug dali kaayong mohinog. Busa, kini daling madunot.

Motimbang kutob singko kilos, ang sabana maoy maayo kaayong tuboran sa niacin, riboflavin, ug bitamina C ug dunay mga 12 porsiyentong asukar. Apan, alang sa daghang tawo ang bunga may pagkaaslom kon kan-on nga dili sagolan ug asukar. Ang makaon nga unod dugmokon ug salaon ug gamiton lamang alang sa makapatagbaw-sa-uhaw nga mga juice ug sorbete. Sa naandan, ang tsa nga gama sa mga dahon gigamit alang sa suka-kalibang, ubo ug sip-on, ug pagkaimpatso. Sa Mexico ang tsa gigamit ingong pang-alibyo sa kalambre ug ingong astringent. Ang gamot sa tanom gigamit usab ingong purga sa pagpatay o pagpagawas sa mga bitok, ug ang mga liso gigamit ingong pangpatay sa parasito o pangpatay sa insekto.

Kon dunay sabana sa imong lugar, basig gusto nimo kining tilawan. Seguradong lamian ka gayod niini!

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 15]

Sorbete nga Sabana

2 ka tasang espesong duga sa sabana

1 ka kutsarang duga sa lemon

7⁄8 ka tasang asukar

1 ka tasang tubig

1 ka tasang cream nga dili espeso

1. Dugmoka ang unod sa sabana diha sa kulantro, ayoha kinig duso hangtod mogawas sa salaan ang espeso nga duga, o pug-a kini diha sa panapton nga nipis. 2. Pabukali ang asukar ug tubig sulod sa singko minutos. Pabugnawa. 3. Ilunod ang espesong duga, cream, ug duga sa lemon. 4. Iyabo ang sinagol diha sa mabaw nga sudlanan, taboni, ug ibutang sa freezer hangtod mogahi. Ukayag maayo. Ibalik kini sa freezer hangtod mogahi.

[Credit Lines]

Page 14 top: Geo Coppens, CIRAD-FLHOR/IPGRI; page 15 top right: IPGRI-Americas