Pagsurbi—Unsa Kini?

GITAWAG sila sa mga Ehiptohanon nga “mga tig-inat sa pisi.” Kinsa sila? Sila maoy grupo sa mga tawo kanhi nga maoy maglatid pag-usab sa mga pahat sa yuta aron buhisan matag tuig human mabahai ang mga lote diha sa daplin sa Suba sa Nilo. Kining mga tawhana mao ang mga mag-uuna sa modernong-adlaw nga mga propesyonal nga gitawag ug mga surbeyor sa yuta.

Karong panahona ang mga surbeyor kanunayng makita sa daplin sa mga haywey ug diha sa mga proyekto sa konstruksiyon. Apan, tingali mangutana ka, ‘Unsa ba gayod ang pagsurbi?’

“Ang pagsurbi dunay duha ka pangunang katuyoan,” matod sa Science and Technology Illustrated. Kini mao ang “(1) pagsukod sa kon unsay naglungtad, irekord ang nahimutangan niini, ug gamiton ang impormasyon sa paggamag mapa o paghubit; o ang bali niini, nga mao ang (2) pagbutang ug mga mohon aron sa pagtimaan sa mga utlanan o sa paggiya sa konstruksiyon sumala sa plano o kahubitan. Ang pagsurbi nagtino, o naglatid, sa nahimutangan sa mga luna diha, sa ilalom, o bisan sa ibabaw nga bahin sa Yuta.”

Kasaysayan sa Pagsurbi

Dayag, ang unang luna sa yuta diin gilatid ang mga utlanan mao ang tanaman sa Eden. Gipakita usab sa Bibliya nga dihay mga surbeyor sa Israel, nga naglatid sa mga utlanan sa propiedad ug nagtino kon kinsay nanag-iya niini. Ang Proverbio 22:28 nag-ingon: “Ayaw isibog ang usa ka utlanan sa dugay na kanhi, nga gihimo sa imong mga katigulangan.” Diha pa ganiy diyos ang mga Romano nga ginganlag Terminus, nga maoy naghupot ug awtoridad sa mga utlanan ug kansang simbolo maoy usa ka bato.

Ang Romanhong mga agianan sa tubig ug mga dalan, nga daghan niana naglungtad gihapon karon, nagpamatuod sa makapahingangha nga mga kalamposan sa karaang mga Romano sa natad sa pagsurbi. Bisag kulang sa mga kasangkapan, ang unang mga surbeyor nakabaton ug pipila ka dalayegong mga resulta. Sa mga 200 W.K.P., nakalkulo sa Gregong astronomo, matematiko, ug geograpo nga si Eratosthenes ang sirkumperensiya sa yuta.

Sa mga 62 K.P., gipakita ni Hero, o Heron, sa Alexandria, diha sa iyang librong Dioptra, ang paggamit sa siyensiya sa geometriya, nga sa literal nagkahulogan ug “mga sukod sa yuta,” diha sa pagsurbi. Ug tali sa 140 ug 160 K.P., si Claudius Ptolemy, kinsa nagsundog sa pamaagi nga gigamit ni Hipparchus, naglista ug mga 8,000 ka dapit sa nailhan nga kalibotan apil ang mga latitude ug mga longitude niini.

Sa ika-18 nga siglo, ang pamilyang Cassini, sulod sa upat ka kaliwatan, nakahimo sa unang siyentipikanhon nga surbi sa nasod sa Pransiya ug nakagama sa La Carte de Cassini. Ang librong The Shape of the World nagpatin-aw nga “ang Pransiya maoy nanguna sa paggamag mapa sa siyentipikanhong paagi, nga gisundan sa Britanya, ug dayon sa mga nasod sa Austria ug Alemanya. Sa ubang mga bahin sa Uropa, ang mga surbi sa nasod napopular sa unang mga dekada sa ika-desinuybeng siglo.” Sa gawas sa Uropa, ang Great Trigonometrical  Survey sa India gihimo niadtong 1817 aron makompleto ang pagmapa sa India. Gipangunahan kini ni George Everest, nga kaniya gikuha ang giilis nga ngalan sa kinahabogang bukid sa kalibotan.

Dili maayo ang mga kahimtang sa pagtrabaho sa unang mga surbeyor. Ang Historical Records of the Survey of India hangtod sa 1861 nagpadayag nga ang tem sa mga surbeyor kanunayng hilantan, ug 1 lang sa 70 ang giingon nga nakabalik sa Inglaterra. Ang ubang mga surbeyor giatake sa ihalas nga mga mananap o nag-antos sa tumang kagutom. Bisan pa niana, ang mga lalaki nadani tungod sa trabaho sa gawas ug sa sukod sa pagkaindependente nga gipaposible sa pagsurbi.

Ang usa ka grupo sa mga taga-India nga nailhan ingong mga Pundit ilabinang nailado sa kasaysayan tungod sa ilang makapaikag nga pagsurbi sa Nepal ug Tibet. Ang mga balaod ug mga kasabotan nagdili sa mga langyaw sa pagsulod niining mga nasora, busa nagpakaaron-ingnon kining maong mga surbeyor ingong Budhistang mga monghe, o mga pari, aron makasulod. Agig pagpangandam sa ilang sekreto nga trabaho, ang matag usa gibansay sa paglakaw ug eksaktong 2,000 ka lakang sa usa ka milya. Ang usa ka rosaryohan nga may usa ka gatos ka lobitos gigamit sa pag-ihap sa ilang mga lakang ug pagkalkulo sa gilay-on.

Daghang tawo, sama sa kanhing mga presidente sa T.B. nga si Washington, Jefferson, ug Lincoln, nakahimog ginagmayng pagsurbi. Ang uban nag-ingon pa gani nga ang usa sa mga hinungdan sa kalamposan ni Lincoln sa politika mao ang iyang buluhaton sa pagsurbi, nga tungod niana siya kanunayng suod nga nakig-uban sa iyang mga isigkalungsoranon.

Ang Pagsurbi Karon

Ang mga matang sa pagsurbi sa yuta nga kasagarang ginahimo sa atong kasilinganan karon ikalista ilalom sa tulo ka kategoriya. Ang una mao ang legal, o cadastral, nga pagsurbi, nga may kalabotan sa pag-establisar sa mga utlanan sa legal nga mga propiedad. Sa dihang ang yuta kinahanglang bahinbahinon alang sa pagtukod ug mga balay o sa dihang ang gobyerno gustong maglatid sa lokasyon sa bag-ong mga karsada, dalan, o mga haywey, ang mga surbeyor maoy magbahinbahin sa yuta ug mogama sa legal nga mga plano.

Ang laing matang sa pagsurbi gitawag ug topograpikong pagsurbi. Kini naglakip sa pagsukod ug pagtino sa gidak-on, porma, ug hanayhay sa usa ka lote maingon man sa lokasyon sa mga dalan, koral, kahoy, naglungtad nga mga tinukod, pasilidad, ug uban pa. Ang mga sibil nga inhenyero, arkitekto, mga inhenyero sa estruktura, ug ubang mga propesyonal mogamit sa tukmang lokasyon niining mga butanga diha ug sa palibot sa lote nga pagaugmaron. Kining maong impormasyon makatabang kanila sa pagdrowing sa ilang mga plano nga haom niini ug usahay ilakip kining mga bahina diha sa ilang mga disenyo.

Sa dihang ang mga disenyo, permiso, plano, ug uban pa maandam na aron masugdan ang proyekto sa konstruksiyon, anaa pa ang mahitungod sa kon asa eksaktong iplastar ang tanan. Niining puntoha sagad nga makita sa usa ka lumalabay nga himoon ang ikatulong kategoriya, ang pagsurbi sa konstruksiyon. Ang mga surbeyor maoy magbutang ug timaan sa tanang hinungdanong mga bahin, mga latid, ug mga timaan nga nagpakita sa gihabogon sa lugar alang sa mga magtutukod, aron maseguro nga ang tanang pasilidad, dalan, ug  ubang mga butang anaa sa ilang eksaktong nahimutangan sumala sa gipakita diha sa mga plano.

Ang ginagmayng pagsurbi sa yuta nga may sukod nga dili mosobra sa 19 kilometros gitawag ug pagsurbi sa patag. Apan, ang dinagko nga pagsurbi gitawag ug geodetic nga pagsurbi, nga nagtagad sa bugdo sa yuta. Kini kasagarang ipahiuyon sa grid system sa usa ka nasod, nga may kalabotan sa mga linya sa longitude ug latitude. * Kining matanga sa trabaho ginahimo sa tukma kaayong paagi.

Ang modernong pagsurbi nagsugod usab sa paggamit sa linaing mga satelayt pinaagi sa mga kahikayan nga gitawag ug global positioning system. Pinaagig madaladala nga mga himan, dali na karong makita sa mga surbeyor ang mga lokasyon sa nawong sa yuta sa tukma kaayong paagi. Ang ubang mga matang sa pagsurbi nga kasagaran tingaling wala nato mahibaloi naglakip sa photogrammetric, diin ang mga hulagway sa yuta gikuha pinaagig linaing mga kamera nga gitaod diha sa mga satelayt, ug hydrographic, mga surbi nga naglatid sa mga baybayon ug nagtino sa giladmon ug sa dagway sa mga suba, lanaw, dagat, ug ubang katubigan.

Ang Kahinungdanon Niini Kanato

Pananglitan, ang Golden Gate Bridge sa California, T.B.A., gibuksan sa unang higayon sa 1937. Kini gisurbi pag-usab sa 1991 aron irekord ang eksaktong lokasyon niini. Kon mahitabo ang usa ka linog ug matarog ang taytayan, ang puwersa niini diha sa taytayan makalkulo na karon ug makahimog remedyo aron maseguro ang kalig-on sa estruktura ug kahilwas sa publiko. Sa mas gamay nga sukod, ang usa ka dapit sa pag-ski sa Vermont nagsuhol ug mga surbeyor aron mapauswag ang kahilwas sa mga hanayhay ug aron ang mga kahimtang sa pag-ski mahimong kinatas-an ug kalibre sa kalibotan.

Dugang pa, sa paggamit ug impormasyon nga makuha pinaagi sa pagsurbi sa satelayt, ang mga kausaban diha sa taklap sa yuta sa Tsina mabantayan sa tuyo nga mamenosan ang epekto sa mga linog diha sa populasyon. * Lain pa, ang imong balay ba kaha, ang mga dalan nga imong agian, ang opisina diin ka nagtrabaho, o ang eskuylahan diin ka nagtungha, malagmit kining tanan naglangkit ug surbeyor sa dihang kini gitukod.

Ang mga surbeyor nag-apektar gayod sa atong kinabuhi. Naggamit man ug mga pisi o mga satelayt, sila naningkamot sa paghatag ug kahulogan ug kahusay sa atong komplikadong kalibotan. Ug basta kita magpadayon sa pagtukod ug pagkat-on bahin sa kon unsay anaa sa ibabaw ug sa ilalom sa Yuta, ang mga surbeyor gikinahanglan gayod. Busa sa sunod higayon nga imong makita ang mga surbeyor nga nagtrabaho sa daplin sa dalan, mas masabtan na nimo ang ilang malisod nga propesyon.

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 22]

Mga Himan Alang sa Tukma nga Pagsukod

Electronic Distance Meter​—Nagkalkulo sa gilay-on pinaagi sa pagpatungha ug elektronikong silaw o pulse signal nga mobanda ug mosumbalik silaw sa himan pinaagi sa linaing mga salamin nga gipahimutang diha sa usa ka bahin sa luna nga pagasusihon.

Mga Theodolite ug Total Station​—Ang theodolite (sa wala) mosukod sa mga anggulo ug dunay mikroskopyo nga nataod niini diin makita sa sulod ang mga sukod sa anggulo nga gipadako pag-ayo pinaagi sa sistema sa mga lente, salamin, ug mga prism. Makita diha sa pipila ka mas tukma nga mga theodolite ang mga anggulo nga ingon ka gigming sa ika-60 nga bahin sa usa ka arko, nga katumbas sa usa ka lingin nga gibahin ngadto sa 1,296,000 ka parehas nga mga bahin. Ang mga total station (sa tuo) makasukod usab sa elektronikong paagi ug makarekord ug impormasyon nga natigom sa gawas, apil sa mga anggulo, gilay-on, ug kahubitan sa usa ka butang. Pagkahuman, ang impormasyon dad-on ug balik sa opisina ug ibalhin ngadto sa usa ka kompiyuter aron makalkulo ug madrowing.

[Hulagway sa panid 21]

Kinaraang nibel

[Hulagway sa panid 21]

Ang Ehiptohanong “mga tig-inat sa pisi” mao ang mga mag-uuna sa modernong-adlaw nga mga surbeyor

[Credit Line]

Borromeo/Art Resource, NY