Ang “Cochineal”—Usa ka Talagsaon Kaayong Insekto

TINAMPO SA MGA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MEXICO UG SA PERU

SA UNSANG paagi nabatonan nato ang hayag-pula nga mga kolor sa pipila ka lipstik ug ubang mga kosmetiko? Matingala ka tingali sa pagkahibalo nga ang lutong-pagkapula nga tina nga makita diha sa mga mek-ap sa aping ug lipstik naggikan sa cochineal, usa ka himbison nga insekto nga maningaon sa tunokon nga pear cactus. Atong susihon kining talagsaon kaayong insekto.

Makadaot o Mapuslanon?

Ang hingkod nga bayeng cochineal may gitas-on nga mga un-tersiya sa usa ka sentimetro, nga halos sama ka dako sa bilog sa posporo. Ang laking mga cochineal halos katunga lang sa gidak-on sa mga baye. Apan ayawg palimbong sa gidak-on sa mga cochineal. Matod sa usa ka basahon: “Usa kini sa labing makadaot nga mga insekto.” Apan, bisan pa niini nga reputasyon, ang ubang mga mag-uuma sa pagkatinuod nagpadaghan niini. Ngano man? Aron makakuha ug carmine, usa ka maanindot nga pulang tina nga gikan sa binulad, dinugmok nga mga lawas sa bayeng mga cochineal.

Sukad sa mga adlaw sa karaang populasyon sa Mixtec, nga nagpuyo sa modernong-adlawng estado sa Oaxaca, Mexico, ang mga cochineal gigamit ingong tina. Nadani ang mga konkistador nga Katsila sa lutong-pagkapula nga kolor sa cochineal, ug sa wala madugay natagbaw sa daghang taga-Uropa ang ilang pagkagustog hayag nga mga bulok ginamit kining natural nga tina. Gigamit kanhi sa Britanya ang cochineal alang sa tradisyonal nga sanag-pula ug kolor nga mga uniporme sa militar. Kaylap kaayo ang paggamit sa cochineal nga gikan sa mga 1650 hangtod sa 1860, bulawan ug plata lamang ang nakalabaw niini ingong labing bililhong manggad sa Mexico.

Pagkawala ug Pagbalik

Sa tungatunga sa katuigang 1800, ang sintetikong mga tina mipuli sa natural nga mga tina. Daghang butang ang nakaingon niini. Si John Henkel sa magasing FDA Consumer nag-ingon: “Ang sintetikong mga tina nga giproseso ginamit ang mga kemikal mas daling himoon, mas barato, ug may superyor nga mga sangkap nga pangtina.” Busa, sa wala madugay, gipulihan sa sintetikong mga tina ang natural nga mga tina isip dekolor nga mga aditibo sa pagkaon, mga tambal, ug mga kosmetiko. “Apan,” matod ni Henkel, “samtang nagkadaghan ang gamit niini, nagkadako usab ang kabalaka bahin sa epekto niini nganha sa mga tawo.”

Ang mga pagtuon sa katuigan sa 1970 nagsugyot nga ang pipila ka sintetikong mga tina mahimong makakanser. Sa dihang nahibaloan kining posibleng kapeligrohan sa panglawas, gigamit pag-usab ang natural nga mga tina. Pananglitan, ang nasod sa Peru karon nagpatunghag mga 85 porsiyento sa suplay sa kalibotan sa cochineal. Ang Canary Islands ilado sa ilang produksiyon sa cochineal, maingon man ang habagatang Espanya, Algeria, ug ang mga nasod sa Sentral Amerika ug Amerika del Sur. Apan, mas dako ang presenteng-adlaw nga panginahanglan alang sa carmine kay sa suplay niini, busa ang gobyerno sa Mexico nagsulay sa pagpauswag sa produksiyon niini.

Kon Giunsa Pagpatungha ang Tina nga Carmine

Sa tibuok niining kinabuhi ang cochineal anaa lang kanunay sa mga dahon sa tunokon nga pear cactus. Gipanalipdan niini ang kaugalingon gikan sa mga manunukob pinaagi sa pagpagawas ug polboson, samag-talo nga substansiya. Kining hunolhunol nga butang naglimin sa insekto ug nagsilbing balayan niini. Apan makatabang usab kini nga daling makit-an ang insekto sa panahon nga kuhaon na kini.

 Ang bayeng mga cochineal lamang ang adunay pula nga substansiya nga carminic acid. Ang mabdos nga mga cochineal mao ang adunay kinatas-ang gidaghanon niini. Busa, aron mabatonan ang dekalidad nga tina, mainampingon kaayong kuhaon sa mga trabahante ang mabdos nga mga cochineal sa dili pa kini mangitlog. Sa Kabukiran sa Andes sa Peru, ang pagpanguhag mga cochineal himoon tulo ka beses sulod sa pito-ka-bulan nga yugto. Ang mga cochineal kuhaon gikan sa tanom ginamit ang tuskig nga brutsa o kahigon ginamit ang habol nga sulab. Human kini mabulad, mahinloan, ug mapolbos, ang pinolbos nga mga lawas sa insekto prosesohon ginamit ang amonya o sodium carbonate solution. Salaon kini aron makuha ang pinolbos nga insekto, sa ingon nalunsay ang nahibiling likido. Mahimong dugangan usab ug apog aron mapatungha ang lainlaing kolor nga purpura.

Bisan tuod dili gayod makapadani ang ideya nga mag-aplay ug mek-ap nga ginama sa mga sangkap nga gikan sa mga insekto, makasalig ka nga ang natural nga “dekolor nga aditibo nalakip sa ginausisa pag-ayo,” matod ni Henkel. “Ang maong mga kolor gidukiduki pag-ayo, usahay sa makadaghan.” Busa kon dayegon ka tungod kay pulapula ang imong panagway, sa usa ka bahin malagmit tungod kana sa cochineal, usa ka talagsaon kaayong insekto!

[Mga hulagway sa panid 23]

1. Mga cochineal diha sa dahon sa cactus

2. Duol nga pagtan-aw sa mabdos nga mga bayeng cochineal

3. Binulad nga mga cochineal

4. Pagproseso sa likido nga gigamit diha sa mga kosmetiko

[Credit Lines]

Page 23 photos: #1: The Living Desert, Palm Desert, CA; #3 and products: Cortesía del Centro de Investigaciones Económicas, Sociales y Tecnológicas para la Agroindustria y la Agricultura Mundial, Universidad Autónoma de Chapingo, fotografía de Macario Cruz; #4: David McLain/AURORA

[Hulagway sa panid 23]

Mga produktong gigamitan sa maong tina