Ang Kinatas-ang Karsada nga Tunel sa Kalibotan

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA NORWAY

KON gusto nimong makakita ug maanindot nga mga bukid ug hiktin nga mga luok, ari sa kasadpang Norway! Mahingangha ka gayod! Dugang pa, ang hiktin, naglikoliko nga mga dalan ug ang daghang tunel nagpamatuod sa kamamugnaon sa tawo. Di pa dugay usa ka bag-ong tunel ang nahuman​—usa ka kahimoan sa inhenyeriya nga molabaw sa bisan unsa nga sama niana. Mao kini ang Laerdal Tunnel, ang kinatas-ang karsada nga tunel sa kalibotan​—usa ka haywey nga 24.5 kilometros ang gitas-on, nga gipalapos sa solidong bato! Handurawa nga modrayb ka ngadto sa entrada sa tunel, nga nahibalo nga human sa pipila lang ka minuto, anaa ka na sa ilawom sa kapin sa 1,000 metros kahabogon nga bukid!

Nganong gikinahanglan ang ingon niana ka taas nga tunel? Kini maoy hinungdanong bahin sa pangunang sumpay tali sa duha ka dagkong mga siyudad sa Norway, nga mao ang Oslo (ang kaulohan, sa sidlakan) ug ang Bergen (sa kasadpang baybayon). Lisod magdrayb agi sa ubang mga dalan sa bukid tali niining mga siyudara panahon sa tingtugnaw tungod sa niyebe ug hangin. Busa, gikinahanglan gayod ang usa ka bag-ong ruta, kanang maagian bisan sa dili-maayong panahon. Sa 1992 ang Norwegong parliamento nakahukom nga ang usa ka bag-ong haywey maglakip sa usa ka tunel tali sa gagmayng mga komunidad sa Aurland ug Laerdal. Human sa lima ka tuig nga pagtukod, ang tunel opisyal nga gibuksan sa Nobyembre 2000. Sa unsang paagi napalampos kining maong kahimoan sa inhenyeriya? Unsa ka luwas ang tunel? Sama sa unsa ang pagdrayb agi niana? Susihon nato.

Ang mga Problema sa Pagtukod

Ang tunel nagsumpay sa Laerdal ug Aurland, apan ang mga trabahador aktuwal nga nagsugod diha sa tulo ka dapit sa samang higayon. Usa ka pundok ang nagsugod sa masigkatumoy, ug ang ikatulong grupo nagsugod pagtrabaho diha sa bentilasyon nga tunel nga 2 kilometros ang gitas-on, nga motagbo sa pangunang tunel sa gilay-ong 6.5 kilometros gikan sa entrada sa Laerdal. Sa unsang paagi magkatakdo ang tulo ka pundok sa paglungag aron nga seguradong magtagbo, sa kinailadman sa bukid? Aron matino ang eksaktong sinugdanan sa matag pundok, gigamit ang mga satellite navigation system, ug ang direksiyon sa paglungag gigiyahan sa mga silaw sa laser. Kini nga mga silaw sa laser maoy nagkontrolar sa obra sa mga makinarya nga naglungag aron maseguro nga ang mga lungag nga gihimo alang sa mga eksplosibo eksaktong maposisyon.

Alang sa matag pagbuto, mga 100 ka lungag ang mahimo, ang matag usa 5.2 metros ang giladmon. Kining mga lungaga gibutangan ug mga 500 kilos nga eksplosibo, nga nakapatungha ug mga 500 metro kubiko nga nadugmok nga bato. Dayon kining nadugmok nga mga bato hakoton sa trak. Sa dili pa makasugod pag-usab ang paglungag, ang mga bungbong ug atop sa tunel kinahanglang lig-onon. Gigamit ang tag-as nga aserong mga perno, ug ang gawas nga bahin giesprihan ug semento nga gipalig-on sa lanot, nga nailhang shotcrete. Ang matag pundok moabante ug mga 60 ngadto sa 70 metros kada semana. Sa Septiyembre 1999, ang kataposang seksiyon sa bato nabungkag sa dihang ang duha ka pundok nga nagtrabaho  diha sa pangunang tunel nagtagbo, nga nahitipas lang ug mga 50 sentimetros! Katorse ka bulan sa ulahi ang tunel gibuksan sumala sa eskedyul. Niining tungora, ang gasto mikabat na ug $120 milyones.

Sa Unsang Paagi Gitagana ang Bentilasyon?

Ang pagseguro nga adunay hinlong hangin kanunayng usa ka suliran alang sa mga inhenyero sa tunel. Tungod kay dangtag duolan sa 20 minutos ang pagdrayb agi sa Laerdal Tunnel, ilabinang hinungdanon nga ang hangin hinlo aron mahanggab. Sa unsang paagi nahimo kini?

Ang 2 kilometros nga bentilasyon nga tunel, nga 6.5 kilometros ang gilay-on gikan sa entrada sa Laerdal, moabot ngadto sa sikbit nga walog ug magsilbing panghaw, o hungawanan. Ang lab-as nga hangin suyopon ngadto sa tunel gikan sa masigkatumoy, ug ang hugaw nga hangin mohungaw pinaagi sa bentilasyon nga tunel. Ang duha ka puwersadong mga bentilador nga gitaod diha sa bentilasyon nga tunel​—nga adunay tiningob nga kinatas-ang kapasidad nga 1.7 ka milyong metro kubiko kada oras​—magamit sa pagpakusog sa paghungaw sa hugaw kaayo nga hangin. Kining maong sistema magtagana ug igong lab-as nga hangin diha sa Laerdal nga bahin sa tunel; apan, duna pay kinahanglang buhaton diha sa Aurland nga bahin, nga mas taas. Busa, 32 ka mas gagmayng mga bentilador, mga tigtulod nga bentilador, ang gitaod diha sa atop sa tunel aron mokusog ang paghuros sa hangin paingon sa bentilasyon nga tunel. Apan, samtang kining maong hangin mohuros latas sa layo nga distansiya gikan sa Aurland nga bahin ngadto sa entrada sa bentilasyon nga tunel, kini mag-anam ka hugaw. Sa unsang paagi masulbad kining maong problema?

Ang solusyon mao ang pagtukod ug planta nga maghinlo sa hangin diha sa 100 metros ka taas nga katapad nga tunel nga 9.5 kilometros ang gilay-on gikan sa entrada sa Aurland. Ang masigkatumoy niining maong tunel konektado sa pangunang tunel. Ang hangin diha sa pangunang tunel patipason ngadto niining katapad nga tunel, diin hangtod sa 90 porsiyento sa abog ug nitrogen dioxide ang makuha.

Tungod niining maong sistema sa bentilasyon ug proseso sa paghinlo, ang Laerdal Tunnel maagian ug hangtod sa 400 ka sakyanan kada oras. Pinaagi sa mga sensor sa sulod sa tunel mapanid-an ang kalidad sa hangin ug makontrolar ang epekto sa sistema sa bentilasyon. Kon motaas pag-ayo ang lebel sa hugaw nga hangin, ang tunel dili paagian ug sakyanan, apan hangtod karon wala pa kini kinahanglana.

Unsa Kini ka Luwas?

Ang ubang mga tawo mahadlok nga modrayb agi sa usa ka tunel. Tungod niining kamatuorana ug sa di pa dugayng grabeng mga aksidente ug mga sunog diha sa ubay-ubayng mga tunel sa Uropa ang kahilwas maoy gihatagan ug dakong pagtagad diha  sa Laerdal Tunnel. Unsay nahimo na aron mahimong luwas ang tunel?

Usa ka sentro sa pagkontrol diha sa Laerdal ang kanunayng nagabantay sa lainlaing mga sistema sa seguridad diha sa tunel, ug kon adunay kapeligrohan, sirhan ang tunel. Daghang panagana ang gihimo aron dali rang masirhan ang tunel ug makabakwet dayon gikan sa tunel. Dugang pa, ang mga telepono nga pang-emerhensiya gitaod diha sa matag 250 metros nga gilay-on, ug duha ka igpapatay sa sunog sa matag 125 metros nga gilay-on. Ang sentro sa pagkontrol awtomatikong magrekord sa nahimutangan sa bisan unsang igpapatay sa sunog nga wala sa lugar niini. Kon dunay wala na sa lugar niini, ang pula nga mga suga sa trapiko magpasidaan sa mga drayber nga dili mosulod sa tunel, ug ang mga senyal ug suga sa sulod sa tunel maggiya sa mga drayber sa paggawas sa tunel ngadto sa luwas nga direksiyon, nga layo sa peligro. Ang mga drayber makapaliko sa ilang mga sakyanan tungod kay dunay mga likoanan alang sa mga sakyanan matag 500 metros ug 15 ka dapit nga magtugot sa mas dagkong mga behikulo sa pagliko. Ang tunel sinangkapan usab ug radio antenna system nga magpahibalo sa mga drayber pinaagi sa ilang radyo sa sakyanan. Pinaagi sa mga sistema sa pag-ihap ug pagkuha ug hulagway, mapanid-an ang tanang sakyanan nga mosulod ug mogawas sa tunel. Ang mga awtoridad sa dalan nag-isip niini nga usa ka maayo kaayong matang sa seguridad tungod kay dili kaayo daghan ang sakyanan.

Nganong Lahi nga Kasinatian ang Pagdrayb Agi Niining Maong Tunel?

Sama sa unsa ba ang pagdrayb agi sa tunel? Ang usa ka hinungdanong tumong sa mga inhenyero mao ang paghimo sa pagdrayb agi sa tunel nga usa ka positibong eksperyensiya aron ang mga drayber mobating luwas ug modrayb usab sa luwas nga paagi. Aron mahimo kini, ang sulod sa tunel gidisenyo uban sa tabang sa, lakip sa uban pa, mga sikologo sa trapiko diha sa instituto sa panukiduki ug propesyonal nga mga tigdisenyo ug suga, maingon man sa usa ka driving simulator.

Ang resulta? Aw, ang tunel dili kaayo tul-id. Ang gagmayng mga kurbada makatabang nga ang mga drayber dili dukaon, bisan pa niana makakita sila sa gilay-on nga 1,000 metros sa unahan nila. Ang mga kurbada makapasayon usab sa pagtino sa gilay-on sa nagsingabot nga sakyanan. Ang tulo ka dagkong samag-langob nga mga lawak sa ilawom sa bukid makatabang aron dili makalaay ang biyahe. Tungod niini morag nagdrayb ka latas sa upat ka mas mugbong mga tunel inay sa usa ka taas nga tunel. Tungod sa linaing mga suga diha niining mga lawaka, nga may dalag o berde nga suga diha sa salog ug asul nga suga sa ibabaw, morag misulod ang kahayag sa adlaw. Tungod niining linaing mga suga duyog sa igong kahayag diha sa tibuok tunel, kadaghanang drayber mobating komportable ug luwas.

Karon ang mga biyahedor makatagamtam sa talagsaong eksperyensiya sa pag-agi sa kinatas-ang karsada nga tunel sa kalibotan. Tungod niining maong kahimoan sa modernong inhenyeriya nasumpay ang sidlakan ug kasadpang Norway. Kini maoy dakong ebidensiya sa mahimo sa tawo sa dihang gamiton niya ang iyang katakos ug kamamugnaon sa mapuslanong paagi.

 [Diagram/Hulagway sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ruta sa tunel

Laerdal ← → Aurland

[Diagram/Mapa sa panid 27]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang Laerdal Tunnel

Mga haywey

↑ Entrada sa Laerdal

→ E16 paingon sa Oslo

* Tigtulod nga mga bentilador niining mga dapita

Direksiyon sa huros sa hangin

↓

lawak sa ilawom sa bukid

↓

Estasyon sa bentilador → bentilasyon nga tunel

↑

*

↑

lawak sa ilawom sa bukid

↑

*

planta nga maghinlo sa hangin

↑

*

lawak sa ilawom sa bukid

*

↑

*

↑

Dibuho sa planta nga maghinlo sa hangin

Aurland

↓ E16 paingon sa Bergen

1 ka milya

1 ka kilometro

[Credit Line]

Statens vegvesen, Sogn og Fjordane

[Mapa sa panid 24]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

NORWAY

Laerdal Tunnel

Bergen E16 OSLO

[Hulagway sa panid 27]

Paingon sa Laerdal

[Hulagway sa panid 25]

Outline sketch of the air-treatment plant

[Hulagway sa panid 25]

Cross section sa tunel, diin makita ang asero nga mga perno nga nagpalig-on sa mga bungbong ug atop

[Hulagway sa panid 26]

Ang tunel dunay mga 100 ka telepono nga pang-emerhensiya ug duolan sa 400 ka igpapatay sa sunog

[Hulagway sa panid 26]

Dunay tulo ka lawak sa ilawom sa bukid nga dunay linain nga mga suga

[Picture Credit Lines sa panid 24]

Aerial view: Foto: Leiv Bergum: air treatment plant: ViaNova A/S; all other photographs on pages 24-6: Statens vegvesen, Sogn og Fjordane