Mga Tigsumaysumay Nameligro

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Britanya

Ang mga periko “nalakip sa labing nameligrong mga langgam sa yuta,” matod ni Dr. Timothy Wright sa University of Maryland, T.B.A. Ikasubo, ang hayag nga kolor sa mga balhibo niini ug ang makalingaw nga katakos niini sa pagsumaysumay sa tingog sa tawo nakadugang sa kapeligrohang mapuo.

Makaiikag, usa ka Gregong doktor sa ikalimang siglo W.K.P. ang nagsulat sa unang nahibaloang sinulat nga asoy bahin sa usa ka binuhi nga gamayng periko. Nahibulong siya sa dihang misugod pagsulti ang langgam ug Gregong mga pulong gawas pa sa pipila ka pulong sa pinulongan nga gigikanan niini, sa India.

Karon, ang pagkamakapadani sa katakos sa periko sa pagsumaysumay nakapasamot sa pagkapopular niini ingong binuhi ug nakapauswag sa negosyo sa mga langgam nga gipangilot. Ang mga pagtuon sulod sa miaging 20 ka tuig nagpaila nga sa 21 ka espisye sa mga periko diha sa 14 ka nasod, ang mga mangingilot nagdaot sa 30 porsiyento sa mga salag niini, ug sa 4 ka espisye ang kadaot maoy 70 porsiyento. Ang hinay nga pagsanay niining langgama, kasagaran usa lang ka salag sa mga itlog kada tuig, gawas pa sa pagkadaot sa kinaiyanhong pinuy-anan niini, nakadugang sa pag-usbaw sa presyo nga ibayad alang niini​—kon diyutay lang ang periko, mas taas ang presyo.

Ang kagrabe sa kapeligrohang mapuo nadayag gikan sa mga taho sa pag-us-os sa gidaghanon sa pipila ka espisye. Gibanabana nga sa Brazil wala na makaabot ug 200 ang Lear’s macaw. Ang periko sa Puerto Rico mas grabe pag kahimtang, nga wala na makaabot ug 50 ang nagpuyo diha sa kaihalasan. Ang pagpreserbar sa Spix’s macaw, kas-a giisip nga napuo diha sa kaihalasan, nagdepende ug dako sa mga paningkamot sa pagpasanay samtang gihawla.

Hangtod nga magpabilin kining mga langgama, kining maanindot kaayo nga mga langgam magpamatuod nga adunay Maglalalang nga nahimuot gayod sa katahom ug talagsaong mga katakos niini. Ang kahakog ba sa tawo mao ang makapuo sa mga periko? Panahon ray mag-igo. Kasamtangan, nameligro pa gihapon kining mga langgam nga tigsumaysumay.

[Mga hulagway sa panid 31]

Mga periko sa Puerto Rico

Lear’s macaw

Mga Spix’s macaw

[Credit Lines]

Puerto Rican parrots: U.S. Geological Survey/Photo by James W. Wiley; Lear’s macaw: © Kjell B. Sandved/Visuals Unlimited; Spix’s macaws: Progenies of and courtesy of Birds International, Inc.