Paggamit sa Enerhiya sa Yuta

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PILIPINAS

Sa ilawom sa yuta anaa ang daghang bahandi. Dili kini bulawan, plata, o bililhong mga bato. Hinunoa, kini maoy dako kaayong suplay sa kainit nga gitawag ug geothermal nga enerhiya.

DAKONG bahin niining maong kainit napondo diha sa mga lut-od sa natunaw nga bato, o magma, sa ilawom sa yuta. Ang kainit sa yuta sa pagkatinuod maoy usa ka bahandi tungod kay kini maoy hinlong tuboran sa enerhiya nga dunay linaing mga bentaha kon itandi sa aseite, karbon, kinaiyanhong gas, ug nukleyar nga enerhiya.

Ang temperatura sa kinailadman sa yuta anaa sa sukod nga gatosan ug bisan libolibo ka grado Celsius. Ang gidaghanon sa kainit nga mohungaw sa nawong sa yuta gikan sa ilawom sulod sa usa ka tuig gihunahuna nga motumbas sa mga 100 ka bilyong megawatt oras sa enerhiya​—labaw kaayo sa tanang elektrikal nga enerhiya nga gigamit sa tibuok kalibotan. Makapahingangha gayod nga gidaghanon sa enerhiya! Apan, lisod gamiton kining maong bahandi.

Pagkuha sa Bahandi

Adunay usa ka sukod sa kainit nga anaa sa yuta, bisan duol sa nawong niini. Mapahimuslan kini pinaagi sa paggamit ug kahimanan nga mobomba ug kainit nga konektado ngadto sa serye sa mga tubo nga gilubong sa yuta. Busa ang enerhiya nga matigom mahimong gamiton sa pagpainit sa kabalayan panahon sa tingtugnaw o paghimo ug ubang mapuslanong obra. Dugang pa, ang mga tawo nga nagpuyo duol sa init nga mga tubod o ubang mga dapit nga nagpagulag init nga alisngaw nakagamit sa maong kainit gikan sa yuta sa laing mga paagi. Pananglitan, ang karaang mga Romano naggamit sa init nga mga tubod ingong mga kaligoanan.

Ang mas dakong bahin sa kainit anaa sa ilawom sa taklap sa yuta, sa usa ka lut-od nga gitawag ug mantle. Ang aberids nga gibag-on sa taklap maoy mga 35 kilometros​—mas lalom pa kay sa maabot paglungag sa presenteng teknolohiya. Apan, kining maong taklap adunay daghang hut-ong ug mas nipis diha sa pipila ka bahin, ilabina sa bahin diin magtagbo ang mga hut-ong. Niining mga dapita ang magma mahimong mosaka duol sa nawong sa yuta ug mag-init sa tubig nga napondo diha sa mga lut-od sa bato. Kining tubiga kasagarang anaa sa giladmon nga duha ngadto sa tulo ka kilometros, nga dali rang maabot sa modernong mga pamaagi sa paglungag. Mahimo kining kuhaon ug gamiton sa praktikal nga mga paagi. Tan-awon nato kon unsaon.

Epektibong Paggamit sa Kainit

Sa dapit nga tupong sa dagat, ang tubig mobukal sa 100 grado Celsius. Apan sa ilawom sa yuta, mas taas ang presyur, ug ang tubig magpabiling likido bisag init kaayo. * Diin ang paglungag makaabot sa tubig nga kapin sa 175 grado Celsius ang kainiton, ang tubig mahimong gamiton sa pagpaandar sa elektrikal nga mga generitor.

Ang tubig nga init kaayo kasagarang makaplagan diha sa mga dapit diin bag-o lang nga adunay bolkanikong kalihokan, sama sa Pacific Ring of Fire, usa ka rehiyon sa Pasipiko nga dunay aktibo ug dili-aktibo nga mga bolkan. Ang nasod sa Pilipinas nahimutang niining dapita. Ug sa di pa dugayng katuigan dakong pag-uswag ang nahimo dinhi sa paggamit sa geothermal nga kahinguhaan aron sa pagpatunghag elektrisidad. Gani, sa tibuok kalibotan ang Pilipinas nahimong usa sa kinadak-ang tigpatunghag elektrisidad nga gikan sa geothermal nga enerhiya. Kapin sa 20 porsiyento sa tanang elektrisidad nga gigamit sa nasod naggikan niining maong tuboran.

Aron mahibalo ug dugang bahin sa kon sa unsang paagi mapatungha ang elektrisidad gikan sa kainit sa yuta, ang Pagmata! miduaw sa usa ka dakong geothermal nga pasilidad nga gitawag ug Mak-Ban, sa probinsiya sa Laguna, sa Pilipinas. Kining maong instalasyon adunay kapasidad nga mopatungha ug 426 ka megawatt nga enerhiya. Susihon nato sa makadiyot kon giunsa kini pagpatungha.

Pag-adto sa Geothermal nga Planta

Human kami mobiya sa pangunang haywey, usa ka dobleg-agianan nga dalan ang among gisubay paingon sa geothermal field. Sa nagkaduol kami sa planta nga nahimutang niining dapita, nakaabot kami sa usa ka dapit diin nakita namo ang dagkong mga tubo nga agian sa alisngaw gikan sa mga geothermal nga atabay ngadto sa mga planta  nga magpatunghag enerhiya. Dugang mga tubo ang makita nga nagsuyop sa alisngaw gikan sa mga atabay diha sa sikbit nga kabukiran. Sa matag sal-ang ang mga tubo dunay bahin nga nagbawog. Among nahibaloan nga kining nagbawog nga mga bahin maghatag ug luna sa pagburot ug paghiyos sa dagkong mga tubo samtang kini moinit ug mobugnaw.

Duol sa baryo anaa ang mga buhatan sa Philippine Geothermal, Inc., diin ang nagdumala sa palakaw sa planta nga si Roman Sta. Maria nag-abiabi kanamo. Wala madugay nagsugod na kami pagsuroy sa pasilidad uban kang Roman ingong among giya.

Duol sa mga buhatan anaay pipila ka atabay nga magpagulag alisngaw. “Gigamit namo ang samang teknolohiya nga gigamit sa pagkalot ug mga atabay sa aseite,” matod ni Roman, “ugaling lang mas dagko ug diyametro ang mga lungag.” Siya nagpadayon: “Gani, ang mga atabay magsilbing mga tubo nga pinaagi niana ang dunay presyur nga init tubig ug alisngaw mosaka sa ibabaw. Ug mao kana ang produkto nga among ihatod ngadto sa planta sa elektrisidad.” Dili layo sa among nahimutangan, anaay duha ka atabay nga duol kaayo sa usag usa. Sa dihang nangutana kami kon ngano, ang among giya misaysay: “Sa ibabaw lang sila duol sa usag usa. Sa ilawom sa yuta, ang usa ka atabay deretso sa ubos. Ang laing atabay makontrolar namo ang direksiyon. Kinahanglanon kini tungod sa kamahal sa yuta. Ang pagkalot ug mga atabay nga duol sa usag usa makatabang kanamo sa pagdaginot sa gasto.”

Tungod kay gusto namong mahibalo ug dugang bahin sa proseso, kami nangutana: “Among nabasa nga naggamit kamo ug kalit-nga-pagpaalisngaw nga teknolohiya niining maong planta. Unsay buot ipasabot niana?” Misaysay si Roman: “Ang among kinaladmang atabay dinhi maoy duolan sa 3,700 metros [12,000 piye] ang giladmon. Ang init nga tubig nailalom sa taas nga presyur sa giladmon nga sama niini. Apan sa dihang suyopon na kini paingon sa ibabaw, ang presyur mous-os ug kadaghanan sa tubig kalit nga mahimong alisngaw​—busa gitawag kini ug kalit-nga-pagpaalisngaw nga teknolohiya.”

Paubos sa linya sa tubo gikan sa mga atabay anaa ang separator o tigbulag. Dinhi bulagbulagon ang alisngaw gikan sa init nga tubig o geothermal brine. Apan ang alisngaw dili gihapon makapatungha ug elektrisidad. Si Roman misaysay: “Ang mga tinulo sa tubig magpabilin diha sa gibuga nga alisngaw. Kining maong mga tinulo dunay minerales nga mahimong mopondo diha sa turbina ug makadaot niana. Busa gikan sa tigbulag, ang alisngaw moagi sa scrubber o tiglunsay. Ang trabaho sa tiglunsay mao ang pagkuha nianang maong mga tinulo.”

Ang among giya mitudlo sa dagko, dunay insulasyon nga mga tubo nga maoy agian sa nalunsay nga alisngaw paingon sa planta nga magpatunghag elektrisidad, mga usa ka kilometro ang gilay-on. Tungod kay manibug-ok ang tubig samtang moagi niini, ang alisngaw lunsayon pag-usab sa dili pa kini mosulod sa turbina nga nagpaandar sa generitor.

Karon nakaabot na kami sa tumoy sa bungtod nga nag-umbaw sa geothermal nga planta. “Ang katibuk-ang gidak-on niining maong pasilidad maoy mga siyete kilometro kuwadrado [tres milya kuwadrado],” miingon si Roman, nga midugang: “Kami adunay 102 ka atabay dinhi, 63 niini maoy mga atabay nga magpagulag alisngaw. Kadaghanan sa uban maoy reinjection nga mga atabay.” Ang among sunod nga pangutana mao: “Unsa bay reinjection nga mga atabay?” Mitubag si Roman: “Daghan kaayong init tubig ug alisngaw ang among ipatungha kada oras nga kinahanglan gayod nga ipasulod pagbalik ang nabulag nga tubig ngadto sa pondohan sa ilawom sa yuta aron dili madaot ang kalikopan. Siyento porsiyento sa likido nga migula ipasulod pagbalik.” Among nasayran nga kining maong pagpasulod ug balik sa tubig makatabang usab aron maulian ang geothermal field.

Sa unsang paagi ang geothermal nga planta sa elektrisidad nakaapektar sa katibuk-ang dagway sa maong dapit? Ang mamatikdan dayon nga ebidensiya nga naglungtad kini mao ang alisngaw nga migula gikan sa planta sa elektrisidad. Gawas niana, ang among makita mao ang mga lubi ug ubang mga tanom. Daghang balay ang nahimutang usab diha sa walog sa ubos. Pinaagi sa maayong pagdumala, ang geothermal nga enerhiya mahimong ipatungha diha sa mga dapit nga gipuy-an sa mga tawo nga dili makadaot sa kalikopan.

Ang mga instalasyon sama niining among giduaw naggamit lamang ug taas-ug-temperatura nga alisngaw aron sa pagpatungha ug elektrisidad. Apan, di pa dugay gipaningkamotan ang pagkuha ug enerhiya gikan sa mga pluwido nga wala makaabot ug 200 grado Celsius ang kainiton. Tungod niini, ang dobleng-siklo nga teknolohiya giugmad. Kining maong pamaagi naggamit sa nakuha nga init nga pluwido aron mahimong alisngaw ang segundaryong pluwido, nga sa baylo magpaandar sa turbina ug generitor.

 Mga Bentaha ug mga Disbentaha

Daghan ang ikasulti pabor sa geothermal nga enerhiya. Ang mga nasod nga nagpatungha ug elektrisidad gikan niana wala na kaayo magsalig sa aseite. Sa matag napulo ka megawatt nga elektrisidad nga gipatungha sa geothermal nga enerhiya sa usa ka tuig, 140,000 ka baril sa krudo ang madaginot kada tuig. Dugang pa, ang geothermal nga mga kahinguhaan dako kaayo, ug ang kapeligrohan nga mahutdan mas menos kaayo kay sa ubang mga tuboran sa enerhiya. Ang mga problema sa polusyon mamenosan usab pag-ayo. Lain pa, ang gasto sa pagpatungha ug geothermal nga enerhiya mas menos kon itandi sa daghang ubang matang sa enerhiya.

Sa dili maayong bahin niini, dunay pipila ka kabalaka bahin sa kalikopan. Ang geothermal nga alisngaw kasagarang adunay hydrogen sulfide, nga makahilo kon daghan kaayo ug makahasol kon gamay ra kini tungod sa baho sa asupre. Apan, ang mga proseso sa pagkuha niini maoy epektibo ug mas episyente kay sa mga sistema nga nagkontrolar sa binuga diha sa mga planta sa elektrisidad nga naggamit ug karbon, aseite o kinaiyanhong gas. Dugang pa, ang gagmayng mga partikulo diha sa likido nga migula mahimong adunay diyutayng arsenic o ubang makahilong mga substansiya. Kon ipasulod kini pagbalik sa yuta, dili ra kaayo kini makahatag ug kapeligrohan. Lagmit nga mahugawan usab ang tubig nga napondo sa ilawom sa yuta kon ang geothermal nga mga atabay wala mahaklapi ug asero ug semento hangtod sa kinailadman niini.

Ang atong Maglalalang naghatag kanato ug planeta nga dunay nagkadaiyang mga bahandi. Ang geothermal nga enerhiya maoy usa lamang niini. Ug ang mga tawo nagsugod pa lamang sa pagkakat-on sa paggamit niini. Ang umaabot nga mga kaugmaran sa walay duhaduha motabang kanato sa pagsabot kon unsaon paggamit ang atong mga bahandi sa mas mapuslanong paagi ug kon unsaon usab pag-atiman sa hustong paagi ang maanindot nga yuta nga gipiyal kanato.​—Salmo 115:16.

[Footnote]

[Diagram/Mga hulagway sa panid 15]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Geothermal nga planta sa Mak-Ban, Pilipinas (Gipayanong talan-awon)

Kahimanan sa paglungag

↓

Pondohan sa geothermal nga enerhiya

Mga alambre sa koryente

↑

Transformer

↑

Generitor

↑

Atabay nga magpagula ug alisngaw → Tigbulag → Alisngaw → Tiglunsay → Tiglunsay→ Turbina

↓ ↓

↑ Brine → Atabay diin ipasulod ug balik ang tubig

← Tubig ← Cooling tower

↑ ↓

Pondohan sa geothermal nga enerhiya Pondohan sa geothermal nga enerhiya

[Mga hulagway]

ATABAY NGA MAGPAGULA UG ALISNGAW

LINYA SA TUBO NGA AGIAN SA ALISNGAW

PLANTA SA ELEKTRISIDAD

[Credit Lines]

Men opening steam valve on page 13: Courtesy Philippine National Oil Corporation; pipeline on page 13 and aerial view and inset of electrical generating plant on page 15: Courtesy of National Power Corporation (Philippines); production well and steam pipeline on page 15: Courtesy of Philippine Geothermal, Inc.