Kon Unsaon Nimo Pagsagubang Diha sa Mawaldasong Katilingban

“DIHA sa kinaiyahan . . . walay mausik.” Mao kana ang opinyon sa usa ka tinahod nga eksperto bahin sa pagresiklo, sumala sa magasing Time. Siya naghisgot labot sa talagsaong paagi nga niana ang patay o biyang materyales sa usa ka bahin sa ekosistema kanunayng magamit sa kaayohan sa ubang mga bahin. Gitaho nga ang maong eksperto nagtuo nga “masundog sa mga tawo ang mga paagi sa kinaiyahan sa pagwala sa basura, apan kini nagkinahanglan ug bag-ong teknolohiya ug dakong kausaban sa tinamdan.”

Kadaghanan nato gamay ra tingalig mahimo sa pag-ugmad ug usa ka bag-ong teknolohiya. Apan ang atong tinamdan maoy usa ka butang nga atong makontrolar! Ug ang hustong tinamdan bahin sa pipila ka pangunang

 mga prinsipyo sa hustong panggawi makatabang kanato aron makasagubang sa mas maayong paagi sa mga suliran sa pagkinabuhi diha sa mawaldasong katilingban.

Likayi ang Pagkausikan

Usa sa matag lima ka tawo sa kalibotan matulog nga gutom magabii. Ang pagkasayod niana angayng magtukmod kanato nga pabilhan ang pagkaon ug likayan ang pag-usik niini. Usa ka magtiayon nga mibalik sa Uropa human sa 28 ka tuig sa misyonaryong buluhaton sa Aprika miingon nga ang usa sa ilang kinadak-ang problema aron maanad sa pagpuyo pag-usab diha sa ilang yutang natawhan mao ang pagsagubang “sa pagkausikan sa mga tawo sa paglabay ug pagkaon.”

Ang maalamong mga ginikanan motudlo sa ilang mga anak sa pagbutang diha sa ilang mga plato ug igong pagkaon nga ilang mahurot. Niining paagiha makunhoran ang basura ug usik. Mas maayong mokuha lang una ug gagmayng pahat sa dili pa mangayog dugang. Siyempre, ang mga ginikanan kinahanglang maoy magpakita ug panig-ingnan. Si Jesus nagpakita ug panig-ingnan alang kanatong tanan pinaagi sa pagpakitag tinuod nga pagpabili sa mga tagana sa Diyos, sa pisikal ug espirituwal. Ang Bibliya nagpakita nga gilikayan gayod ni Jesus ang pag-usik ug pagkaon​—bisan pag kini dagayang gipatungha sa milagrosong paagi!​—Juan 6:11-13.

Ang prinsipyo sa paglikay sa pagkausikan mapadapat usab sa mga besti, muwebles, ug mga makina. Ang paghupot sa mga gamit diha sa maayong kondisyon ug paggamit niini kutob sa panahong mapuslan pa kini nagpakita nga kita nagpabili sa atong nabatonan. Kita dili kinahanglang mabiktima sa mga paningkamot sa mga panganunsiyo sa pagpabati kanato nga dili-tagbaw sa atong nabatonan pinaagi sa pagtanyag kanato ug mas dako, mas maayo, mas kusog, mas lig-on. Tinuod, kita dunay bug-os nga katungod sa pag-ilis sa mga butang nga atong gipanag-iya nga puwede pang magamit. Apan sa dili pa buhaton kini, makaayo tingali nga atong timbangtimbangon ang atong mga tinamdan ug mga motibo.

 Likayi ang Kadalo

Samtang sila nagpanaw latas sa kamingawan paingon sa Yutang Saad, ang mga Israelinhon gihatagan ug pagkaon nga mana. Sumala sa taho sa Bibliya, dihay igong gidaghanon sa mana nga gitagana. Apan, gipasidan-an ang mga Israelinhon nga dili magdinalo; mokuha lamang sila ug igong gidaghanon alang sa ilang dihadihang mga panginahanglan. Nadiskobrehan niadtong misupak nga ang ilang kadalo wala mohatag ug kaayohan, tungod kay ang salin nga mana giulod ug nabaho. (Exodo 16:16-20) Tin-aw nga ang Bibliya kusganon ug sublisubli nga nagsaway sa kadalo.​—Efeso 5:3.

Dili lang ang Bibliya maoy nagpasiugda niining puntoha. Si Seneca, pananglitan, usa ka Romanong pilosopo ug magsusulat sa drama sa unang siglo, miuyon nga ang tawong dalo dili gayod matagbaw. Siya miingon: “Ang bug-os nga kinaiyahan dili makatagbaw sa kadalo.” Si Erich Fromm, usa ka pilosopo sa ika-20ng siglo, mihatag ug susamang konklusyon: “Ang kadalo maoy samag pagpuno sa usa ka walay-kinutbanang gahong nga makapaugtas sa tawo tungod sa walay-kataposang paningkamot sa pagtagbaw sa panginahanglan apan dili gayod niya makab-ot ang katagbawan.” Gawas sa paglikay sa kadalo ug pagkausikan, dunay pipila ka mapuslanong mga lakang nga gipili sa daghang tawo nga himoon.

Pagtuon sa Pagpaambit

Sa dili pa ilabay ang mga butang nga maayo pa ang kondisyon, hunahunaa kon kinsay malipayng modawat niini. Pananglitan, sa dihang ang mga bata dunay tinuboan nga mga sinina, dili kaha mas maayong ipanghatag kini aron mapahimuslan sa ubang mga bata? Mahimo mo ba usab kini sa ubang mga gamit nga mapuslan pa apan wala na kaayo nimo gamita? Ipaambit ang kalipay nga nahatag kanimo sa usa ka butang pinaagi sa paghatag niini ngadto sa uban. Ang Amerikanong awtor ug tigpasiaw nga si Mark Twain misulat kanhi: “Aron mabati sa bug-os ang kalipay, kinahanglang dunay laing tawo nga kapaambitan nimo niini.” Tingali imong naeksperyensiyahan nga modoble ang kalipay sa dihang kini ipaambit. Gawas pa, pinaagi sa pagpaambit niining paagiha, ikaw nagtabang sa pagsanta sa negatibong mga epekto sa mawaldasong mentalidad.

Ang pagpaambit ngadto sa uban maoy usa ka hiyas nga gisugyot gayod sa Bibliya. (Lucas 3:11; Roma 12:13; 2 Corinto 8:​14, 15; 1 Timoteo 6:18) Sa pagkatinuod, mas moarang-arang gayod ang kalibotan kon ang tanan andam sa pagpaambit!

Magmakontento sa mga Kinahanglanon

Malipayon ang tawo nga kontento. Kini maoy katinuoran nga mapadapat sa tanang dapit ug sa tanang panahon. Usa ka Gregong panultihon nagkanayon: “Walay makapakontento sa tawong dili kontento sa gamay.” Ug ang mga Hapon nag-ingon: “Kabos ang tawong dili kontento.” Ang Bibliya usab nagdayeg pag-ayo sa pagkakontento. Atong mabasa: “Sa pagkatinuod, kini maoy usa ka paagi nga makaganansiyag dako, kining diyosnong pagkamahinalaron inubanan sa pagkakontento. Kay kita walay gidalang bisan unsa nganhi sa kalibotan, ug kita walay madala nga bisan unsa sa atong paggawas niini. Busa, kon kita adunay makaon ug ikabesti, kita magmakontento na niining mga butanga.”​—1 Timoteo 6:6-8; Filipos 4:11.

Tinuod, ang pagkakontento sa kon unsay atong nabatonan magkinahanglan ug “dakong kausaban sa tinamdan.” Usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Susanne dili pa dugayng nakaamgo nga siya kinahanglang mohimo sa maong kausaban. Siya miingon: “Nakahukom ako nga tungod kay dili nako makuha ang tanan nakong gusto, kinahanglan nga makakat-on ako sa pagkagusto kon unsay akong nabatonan. Karon ako malipayon ug kontento.”

Ang pagkakontento tinuod gayod nga moresulta ug kalipay. Si propesor Argir Hadjihristev, usa ka Bulgariano nga eksperto maylabot sa pagtigulang, miingon: “Ang pangunang daotan, una sa tanan, mao ang pagkadili-kontento sa gamayng butang nga nabatonan sa usa ka tawo.” Naghisgot bahin sa mga kaayohan nga ikahatag sa pagkakontento ngadto sa panglawas, siya midugang: “Ang tawong dili magtinguhang labwan ang iyang silingan, kinsa dili gayod magtinguha sa pagbaton ug mas daghan pa, nagkinabuhi nga walay kakompetensiya ug busa walay kapit-os. Ug makahatag kanag kaayohan sa sistema sa nerbiyos.”

Oo, ang mawaldasong katilingban dili gayod makahatag ug tinuod nga kalipay. Ilabina gayod ang mawaldasong mentalidad! Mopatim-aw nga nagkadaghang tawo ang nakaamgo niini. Nakaamgo ka ba niini?

[Hulagway sa panid 9]

Ang mga bata kinahanglang makakat-on kon unsaon paglikay sa pag-usik ug pagkaon

[Hulagway sa panid 9]

Si Jesus nagpakita ug maayong panig-ingnan sa paglikay sa pagkausikan

[Hulagway sa panid 10]

Nganong dili ihatag ngadto sa uban ang dili na nimo gamiton imbes ilabay kini?