Mga Aksidente sa Sakyanan—Luwas Ka Ba?

“Maayo ako ug rekord sa pagmaneho, busa wala akoy angayng kabalak-an nga maaksidente sa sakyanan.” “Ang mga aksidente mahitabo lang sa batan-on ug danghag nga mga drayber.” Daghan ang nagtuo nga ang aksidente sa sakyanan dili gayod mahitabo kanila. Mao ba kanay imong gibati? Kon bahin sa mga aksidente sa sakyanan, ikaw ba dili madisgrasya?

ANG mga datos nagpakita nga kon ikaw nagpuyo sa usa ka dato nga nasod, lagmit nga masamdan ka sa aksidente sa trapiko labing menos kas-a sa imong kinabuhi. Alang sa kadaghanan, ang maong mga aksidente misangpot ug kamatayon. Sa tibuok kalibotan, sa pagkakaron kapin sa tunga sa milyon ang mangamatay sa aksidente sa trapiko matag tuig. Tingali daghan niadtong nangamatay sa miaging tuig nagtuo nga dili gayod kini mahitabo kanila. Unsay imong mahimo aron mamenosan ang imong kapeligrohang maaksidente? Panagana mao ang yawi. Tagda kon sa unsang paagi mapugngan nimo ang mga aksidente nga ipahinabo sa pagduka ug sa mga epekto sa pagkatigulang.

Ang Katulogong Drayber

Ang ubang mga eksperto nag-ingon nga ang katulogong drayber tingali maoy sama ka kuyaw sa hubog nga drayber. Ang mga report nag-ingon nga ang pagkakatulogon maoy hinungdan sa nagkadaghang aksidente. Ang Fleet Maintenance & Safety Report di pa dugayng nag-ingon nga sulod sa usa ka tuig, 1 sa matag 12 ka motorista sa Norway gikataho nga nakatulog samtang nagdrayb. Sumala sa The Star sa Johannesburg, Habagatang Aprika, ang gikapoy nga drayber maoy hinungdan sa un-tersiya sa tanang panagbangga sa sakyanan sa maong nasod. Ang mga report gikan sa ubang nasod nagpakita nga ang kalapoy nakaapektar sa mga drayber bisan asa. Nganong daghan man kaayo ang katulogong mga drayber?

Ang puliki nga kinabuhi karon nakadugang sa problema. Ang magasing Newsweek nagtaho karong bag-o nga ang mga Amerikano tingali “kulag katulog mga usa ka oras ug tunga matag gabii kay sa [ilang] pagkatulog sa sinugdanan sa ika-20ng siglo​—ug ang problema lagmit mograbe pa.” Ngano? Gikutlo sa magasin si Terry Young nga usa ka espesyalista labot sa pagkatulog nga nag-ingon: “Giisip sa mga tawo ang pagkatulog ingong butang nga mahimong ihikaw sa kaugalingon. Giisip nga usa ka timaan sa pagkakugihan kon makatrabaho ug maayo bisag kulag tulog.”

Ginaingon nga ang aberids nga tawo nagkinahanglag mga unom ug tunga ngadto sa nuybe oras nga katulog matag gabii. Kon kulang sa katulog, ang mga tawo makaugmad ug “pagkautangan ug katulog.” Usa ka report nga giapod-apod sa AAA Foundation for Traffic Safety nag-ingon: “Bisan ang 30 o 40 minutos nga pagkakulag katulog nga gikinahanglan matag gabii panahon sa normal nga semana sa pagtrabaho moabot ug 3 ngadto sa 4 ka oras nga pagkakulag tulog inig-abot sa hinapos sa semana, nga igo nang makapaduka mabuntag.”

Usahay, may mga gabii tingali nga dili ka kaayo makatulog. Ang insomnia, pag-atiman ug masakitong anak, o ubang mga hinungdan nga dili nimo kapugngan makawala sa imong pagkakatulogon. Sa pagkasunod adlaw magduka ka nga magmaneho. Unsay imong buhaton kon kini mahitabo?

Ang popular nga mga remedyo sama sa pag-inom ug kape, pagbukas sa bentana, pag-usap ug gum, o pagkaon ug kalan-ong daghag lamas tingali dili makawala  sa imong pagkakatulogon. Walay usa niining gitawag nga mga remedyo ang makasulbad sa tinuod nga problema. Ang imong gikinahanglan mao ang katulog. Busa, nganong dili motagpilaw una ug makadiyot? Ang The New York Times nagsugyot: “Ang makapalagsik nga pagtagpilaw panahon sa adlaw sa pagtrabaho dili kinahanglang molabaw sa 30 minutos; kay kon mosobra, ang lawas mahinanok sa pagkatulog nga lisod na ang pagmata.” Ang pagtagpilaw tingali makapalangan sa imong pag-abot sa imong destinasyon, apan kini makaluwas sa imong kinabuhi.

Ang paagi sa imong pagkinabuhi makahimo kanimo nga katulogon kanunay nga drayber. Dugay ka bang maukang atubangan sa Internet, o magpulaw ka ba magabii nga magtan-aw sa telebisyon? Moadto ka ba sa mga salosalo nga kadlawon nang mahuman? Ayaw itugot nga mahikawan ka ug katulog niining mga kalihokana. Ang maalamong Haring Solomon kanhi nagpasiugda sa pagkahinungdanon bisan sa “usa ka hakop nga pahulay.”​—Ecclesiastes 4:6.

Eksperyensiyado Apan Edaran

Ang edarang mga drayber sagad mao ang labing eksperyensiyado diha sa dalan. Dugang pa, sila dili kaayo mangarisgo ug nahibalo sa ilang mga limitasyon. Apan, ang edarang mga drayber nameligro usab nga mabangga. Sa pagkatinuod, sila mas delikadong maaksidente sa dihang sila magkaedad. Ang magasing Car & Travel sa T.B. nagtaho: “Ang mga tawo nga kapin sa 70 ang edad naglangkob sa 9 porsiyento sa populasyon, apan 13 porsiyento sa mga nangamatay sa trapiko.” Ikasubo, ang gidaghanon sa mga panagbangga nga nalangkit ang edarang mga drayber nagkadaghan.

Palandonga ang mga obserbasyon ni Myrtle, nga nag-edad ug 80. * Siya nagsugod sa pagmaneho nga kapin na sa 60 ka tuig sa miagi ug wala pa gayod sukad maaksidente sa sakyanan. Bisan pa niana, sama sa uban, gibati niya ang mga epekto sa pagkatigulang​—mga epekto nga lagmit makapaaksidente kaniya. Siya miingon sa Pagmata! dili pa dugay: “Sa magkatigulang ka na, ang tanang butang sa kinabuhi [apil ang pagmaneho] mahimong problema.”

Unsay iyang gihimo aron mamenosan ang posibilidad nga maaksidente sa sakyanan? “Sulod sa mga katuigan naghimo ako ug mga kausaban subay sa akong edad,” miingon si Myrtle. Pananglitan, iyang gimenosan ang panahon sa pagmaneho, ilabina magabii. Kining gamayng kausaban nakatabang kaniya sa paglikay sa disgrasya nga dili na kinahanglang mohunong pa sa pagdrayb.

Bisan pag lisod dawaton, ang proseso sa pagkatigulang nakaapektar sa tanan. (Ecclesiastes 12:​1-7) Motungha ang lainlaing problema sa panglawas, mas hinay ang atong reaksiyon, ug ang atong panan-aw magkahanap​—kining tanan magpalisod sa pagdrayb nga luwas. Apan, dili usab buot ipasabot nga kay tigulang na dili ka na makahimo sa pagdrayb. Ang importante mao ang pagkamaayong momaneho sa usa ka drayber. Ang pagdawat sa mga kausaban sa atong mga katakos sa lawas ug paghimog nahiangayng mga pagpasibo makapauswag sa atong pagmaneho.

Tingali wala ka lang makamatikod nga ang imong panan-aw nagbag-o. Sa magkatigulang ka, ang natad nga makita sa imong panan-aw magkahiktin ug ang retina nagkinahanglan ug dugang kahayag. Ang pulyeto nga nag-ulohang The Older and Wiser Driver nag-ingon: “Ang drayber nga nag-edad ug 60 nagkinahanglan ug tulo ka pilo nga kahayag aron makakita nga sama sa usa ka tin-edyer, ug nagkinahanglan ug kapin sa duha ka gidugayon sa panahon aron makapasibo sa pagbag-o gikan sa kahayag ngadto sa kangitngit.” Kini nga mga kausaban sa atong mga mata makapalisod sa pagdrayb magabii.

Si Henry maoy 72 ang edad ug wala pa sukad madisgrasya sulod sa kapin sa 50 ka tuig. Sa milabay ang mga tuig, siya nakamatikod nga ang sulaw nga siga sa sakyanan magabii nagpalisod sa pagmaneho. Human magpaeksamin sa mata, iyang nahibaloan nga nagkinahanglan siya ug bag-ong antipara  aron mamenosan ang sulaw nga siga magabii. “Ang pagdrayb magabii dili na lisod,” miingon si Henry. Alang kaniya kining gamayng pagpasibo nakahatag ug dakong tabang sa iyang pagmaneho. Alang sa uban, sama kang Myrtle, ang solusyon tingali mao ang bug-os nga pag-undang sa pagdrayb magabii.

Ang pagkatigulang usab makaapektar sa panahon sa pagreaksiyon sa usa ka tawo. Ang edarang mga hunahuna mahimong mas maalamon ug mas maayog panghukom kay sa mga batan-on. Apan, ang mga tigulang nagkinahanglag dugang panahon sa pagproseso sa impormasyon ug sa pagreaksiyon. Nakahatag kinig dugang nga kalisod sa pagmaneho, kay ang trapiko ug mga kahimtang sa dalan dili managsama kanunay. Kining dili managsamang mga kahimtang sa trapiko kinahanglang timbangtimbangon dayon sa hunahuna aron makahimog hustong aksiyon sa nahaigong panahon.

Ang magasing Car & Travel nagreport nga “ang labing kasagarang hinungdan sa nahitabong makamatayng mga pagbangga taliwala sa edarang mga drayber mao nga ang edarang drayber moderetso pagpadagan bisag pula pa ang signal sa trapiko.” Ngano? Kining mao gihapong report nagpadayon: “Ang problema . . . daw nalangkit sa mga kahimtang diin timbangtimbangon pa una sa usa ka edarang drayber ang nagkalainlaing impormasyon gikan sa wala ug tuo nga panan-aw sa dili pa mopadagan deretso sa usa ka krosing.”

Sa unsang paagi imong mabawi ang mas hinayng mga reaksiyon? Pagbantay kon magkaduol na sa mga krosing sa dalan. Himoang batasan ang pagsusi kanunay sa trapiko sa dili ka pa mopadayon sa pagpadagan. Pag-amping ilabina kon moliko. Ang pagliko sa usa ka krosing makamatay, ilabina kon moliko ka nga adunay nagsugat nga sakyanan.

Sa Tinipong Bansa, 40 porsiyento sa makamatayng mga aksidente diha sa mga krosing alang sa mga drayber nga kapin sa 75 ang edad nalangkit sa pagdeselya. Ang AAA Foundation for Traffic Safety nagsugyot sa mga drayber nianang nasora: “Usahay makalikay ka sa pagdeselya kon moderetso ka sa pagpadagan ug dayon modemano ka tulo ka higayon.” Magamit usab nimo kining prinsipyoha diha sa mga kahimtang nga imong gipuy-an. Pinaagi sa gamayng pagplanong daan, makalikay ka sa kuyaw ug lisod nga mga krosing.

Usa ka Desisyon nga Pamalandongon

Unsay makatabang kanimo sa pagtimbangtimbang sa imong mga katakos sa pagmaneho? Mahimong makahangyo ka ug tinahod nga higala o membro sa pamilya sa pag-uban kanimo sa pagmaneho aron matimbangtimbang ang imong mga katakos. Dayon, pamati pag-ayo sa bisan unsang mga obserbasyon nila. Basin modesidir ka sa pag-eskuyla kon unsaon pagmaneho nga luwas sa peligro. Daghang asosasyon sa pagmaneho ang nagtanyag ug mga kurso nga gilaraw alang sa edarang mga drayber. Ang pagkaagi ug usa o duha ka diriyot nga pagkadisgrasya mahimong usa na ka pasidaan nga dili ka na sama ka maayong momaneho kay kaniadto.

Kon atubangon ang kamatuoran, basig maayong mohunong ka na sa pagmaneho alang sa imong kaayohan. Masakit kini nga desisyong atubangon. Si Myrtle, nga gihisgotan sa sinugdan, nahibalo nga moabot ra ang adlaw nga siya kinahanglang mohunong na sa pagmaneho. Sa nagkaduol na kanang panahona, siya kanunay nang makigsakay sa uban. Unsay iyang gibati bahin sa pagtugyan sa pagmaneho ngadto sa uban? “Makalingaw ang pagsakay nga walay tensiyon sa pagmaneho,” siya miingon.

Human sa pagpalandong ug maayo sa kahimtang, tingali ingon usab niana ang imong bation. Ang pagpamalit, mga laktonon, ug kon may pakigkitaan ug adtoang mga miting mas makalingaw nga adunay kaubang higala. Tingali mahimong ihatod ka sa usa ka higala nga ang imong sakyanan maoy gamiton. Ang pagbiyahe nianang paagiha tingali mas luwas ug mas makalingaw kay sa mag-inusarang magmaneho. Ang pagsakay sa publikong transportasyon, kon aduna, maoy laing praktikal nga paagi usab nga kapilian. Hinumdomi nga ang imong bili wala magdepende sa imong abilidad sa pagmaneho. Ang imong maayong mga hiyas mao ang maghimo kanimong bililhon sa imong pamilya ug sa imong mga higala​—ug sa Diyos.​—Proverbio 12:2; Roma 14:18.

Matigulang ka man o batan-on, eksperyensiyadong drayber o bag-ohan, ikaw may posibilidad nga madisgrasya sa sakyanan. Ilha nga ang pagmaneho dunay dakong mga responsibilidad. Panagana aron mamenosan ang imong mga tsansa nga mabangga. Pinaagi sa pagpanagana, mahimong mapanalipdan nimo ang imong kaugalingon ug ang uban latas sa daghang panaw sa umaabot.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 12]

Paneguroa nga ang imong lawas “natubilan” sa maayong pagkatulog sa gabii

[Hulagway sa panid 13]

Ang pagtagpilaw makalangan ug diyutay, apan kini makaluwas ug mga kinabuhi

[Hulagway sa panid 13]

Ang edarang mga drayber mas eksperyensiyado apan makaatubang ug linaing mga problema

[Hulagway sa panid 14]

Dunay mga bentaha ang pagbiyahe nga dunay kauban