Pagkinabuhi Diha sa Usa ka Mawaldasong Katilingban

ANG mga tawo diha sa dato nga kanasoran naglabay ug daghan kaayong basura. Tagda, pananglitan, ang basura nga ilabay sa Tinipong Bansa kada tuig. Giingon nga “ang katumbas nga gibug-aton sa biya nga tubig makapuno ug 68,000 ka swimming pool nga samag gidak-on sa gigamit sa Olimpiada.” Pipila ka tuig kanhi, gibanabana nga ang mga molupyo sa New York City lamang makapatungha na ug igong basura nga motabon sa dakong Central Park sa siyudad sa upat ka metro nga giladmong basura! *

Dili ikahibulong nga ang Tinipong Bansa giisip nga “usa ka pasidaan alang sa ubang bahin sa kalibotan” kon bahin sa pagkahimong “himalit ug mawaldasong katilingban.” Apan dili lamang kanang nasora ang anaa sa maong kahimtang. Gibanabana nga ang basurang ipatungha kada tuig sa mga tawo sa Alemanya daling makapuno ug tren dekarga nga ang gitas-on maggikan sa kaulohan, sa Berlin, ngadto sa baybayon sa Aprika, nga mga 1,800 kilometros ang gilay-on. Ug sa Britanya gibanabana kaniadto nga sulod sa usa ka tuig ang aberids nga pamilyang may upat ka membro molabay ug papel nga katumbas sa unom ka kahoy.

 Ang dili-industriyalisadong mga nasod biktima usab sa hilabihan ka daghang basura. Usa ka iladong mantalaan mitaho: “Ang nakadaot mao nga ang kadaghanan sa 6 ka bilyong tawo sa planeta nagsugod na sa pagpatunghag daghan kaayong basura sama sa T.B. ug sa ubang industriyalisadong mga nasod.” Oo, sa gusto natog sa dili, kadaghanan kanato karon maoy bahin sa usa ka mawaldasong katilingban.

Tinuod, ang mga tawo kanunay nga dunay ipanglabay. Apan ang mga pagkaong delata ug depakete mas daling mabatonan karon kay niadtong pipila ka tuig kanhi, busa bisag asa lang makita ang kas-a rang magamit nga mga lata ug pakete. Kusog usab kaayong midaghan ang mga mantalaan, magasin, mga pulyeto sa pag-anunsiyo, ug ubang gipatik nga mga basahon.

Ang atong industriyalisado ug siyentipikanhon kaayong kalibotan nagpatungha usab ug bag-ong mga matang sa basura. Ang Alemang mantalaan nga Die Welt nag-ingon nga “mga siyam ka milyong awto ang ipanglabay sa European Union matag tuig.” Dili sayon ang pagdispatsar niini. Ang pangutana nga nakahatag ug labaw pang problema mao, Sa unsang paagi hilwas nga madispatsar ang nukleyar o kemikal nga mga biya? Niadtong 1991, ang Tinipong Bansa gikataho nga “daghan kaayog radyoaktibong mga biya apan walay permanenteng lugar nga kabutangan niini.” Usa ka milyong baril sa makamatayng mga substansiya ang gikaingong gitipigan diha sa temporaryong mga bodega nga kanunayng “nameligro nga mawala, makawat ug modaot sa kalikopan tungod sa sayop nga pagdumala.” Sa 1999 lang, mga 20,000 ka pasilidad sa Tinipong Bansa  nagpatunghag kapin sa 40 milyones ka tonelada sa peligrosong mga biya.

Ang laing hinungdan mao ang populasyon sa kalibotan, nga kalit kaayong misulbong sa milabayng siglo. Kon mas daghan ang tawo, mas daghan usab ang basura! Ug ang dakong bahin sa populasyon nalinga sa pagpamalit ug materyal nga mga butang. Ang Worldwatch Institute di pa dugayng mihinapos: “Nakagamit kita ug mas daghang butang ug mga serbisyo sukad sa 1950 kay sa tanang panahon sa kasaysayan sa tawo una pa niana.”

Tinuod, pipila niadtong nagpuyo diha sa dato nga kanasoran dili gustong mogamit niining tanang “butang ug mga serbisyo.” Pananglitan, hunahunaa lang kon unsa ka kombenyente ang pag-adto sa tindahan ug pagkuhag mga groseriya nga depakete na ug dayon pagdala niini pauli sulod sa bulsita o plastik nga bag nga gitagana sa tindahan. Kon kalit nga mawala ang maong modernong mga paagi sa pagpakete sa produkto, tingali mamatikdan dayon sa mga tawo nga sila nagsalig diay pag-ayo niini. Ug tungod kay kini mas hinlo, ang maong paagi sa pagpakete sa produkto makaamot, tingali sa dili-direktang paagi, sa mas maayong panglawas.

Apan, bisan pa sa maong mga kaayohan, angay bang kabalak-an nga ang mawaldasong katilingban karon nagpatunghag tuman ka daghang basura? Dayag nga angay kining kabalak-an, kay ang lainlaing solusyon nga gimugna sa pagsulbad sa sobrang basura halos wala makaiban sa hilabihan ka daghang basura sa tawo. Ang daotan pa, ang mga tinamdan nga nagpaluyo sa mawaldasong katilingban karon dunay mas makapatugaw nga kahulogan.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 4]

Ang pagdispatsar sa peligrosong biya sa hilwas nga paagi nakahatag ug dagkong mga problema