Balolo—“Caviar sa Pasipiko”

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA FIJI

GUSTO ka ba ug mga pagkaon nga gikan sa dagat? Kon mao, kuyog namo sa baryo diha sa usa sa nahilit ug diyutay nga mga isla sa tropikanhong Fiji, diin kita makatilaw sa dili madugay ug talagsaong pagkaon. Samtang namati kita sa hinayng paglapya-lapya sa mga balod diha sa mga sakayan, atong mamatikdan nga dunay hudno ilalom sa yuta, nga gitawag ug lovo, nga gikalot diha sa daplin sa baybay. Ang kalayo nahaling na sa pag-init sa piniling mga bato, nga sa ibabaw niini lutoon ang pagkaon.

Apan kinsay magdala sa pagkaon? Walay magdala! Hinunoa, kita maghulat lang nga moduol nato ang pagkaon. Kon nagduda ka nga dunay tagsaong bahin niining pagkaona, husto ka. Ang atong gikahinaman nga pagkaon mao ang usa ka plato sa nagkisikisi, lamiang mga ulod! Kining pulahon nga pagkabrawon (laki) ug asulon nga pagkaberde (baye) nga mga ulod sa dagat gitawag ug caviar sa Pasipiko. Dinhi sa Kapuloan sa Fiji, kining katingalahang pagkaon gitawag ug balolo. *

 Kas-a o duha ka beses sa usa ka tuig, sa usa ngadto sa tulo ka gabii sa himatayon ang bulan, ang mga ulod nga balolo maghugop nga mosaka ibabaw sa dagat. * Ang matag-an nga panahon niini nga pagpamihod wala pa gayod matugkad, apan ang mga siyentipiko nagtuo nga nalangkit tingali kini sa pag-init sa temperatura sa dagat, sa mga dagway sa bulan ug sa mga pagtaob o paghunas, o sa gidugayon sa pagdan-ag sa hayag sa adlaw. Ang mga paagi sa pagtagna sa pagpanungha sa mga ulod naglakip sa pagpaniid sa klima, pagpamulak sa pipila ka tanom, ug sa nagkalainlaing mga kahimtang sa dagat. Dili pa dugay, ang mga biologo sa dagat nagtagna sa pagpanungha sa balolo pinasukad sa mga dagway sa bulan ug sa siklo sa bulan nga moabot ug 19 ka tuig.

Balik sa baryo, ang pagpanganta nga giduyogan sa mga ukulele ug sa mga sista nabalda sa dihang gipahibalo nga ang mga ulod nagsugod na sa pagpanaka. Mokuyog kita sa mga lalaki, babaye, ug mga bata nga nagpanon ngadto sa kagaangan. Ang uban nagsul-ob ug mabulokong isulu (usa ka panapton nga ibaligtos diha sa hawak nga isul-ob sa mga lalaki ug babaye) ug nagkuwentas ug salusalu (humot nga kuwentas nga mga bulak). Kining mga tawhana sa pagkatalagsaon nindot ug pamesti bisag taliubog sila sa dagat.

Daghan ang mipili sa pagduyog niining okasyona diha sa sakayan, apan kami midesidir sa pag-uban sa grupo nga nag-ubog sa tubig gikan sa baybay. Wala magdugay, kutob na sa among hawak ang mainit nga tropikanhong tubig. Sa kalit, nakamatikod kami nga nanaka sa ibabaw diha sa among tibuok nga palibot ang libolibong mga ulod!

Karon kami nalinga pag-ayo sa kaukyab nianang gitawag nga “usa sa labing katingad-anang mga hitabo sa kinaiyanhong kasaysayan sa Habagatang Pasipiko.” Ang tanang mahanduraw nga paagi sa pagsikop gigamit aron madakpan ang nagkisikisi nga mga linalang​—mga balde, gagmayng mga baling, mga moskitero, mga buslo, ug bisan mga kamot. Ang usa ka bisita nakakita ug usa ka taga-Fiji nga lalaki nga baga ug kulong ang buhok nga naglusbog sa iyang ulo diha sa nagdasok nga pundok sa mga ulod ug nagpagpag diha sa sakayan sa mga ulod nga nangasangit sa iyang buhok! Gihungit dayon sa ubang maikagong nanguha ang ilang nasikop, ug sila makita nga nag-usap pag-ayo samtang sila nagpadayon sa pagpanikop niini.

Daw sama ka kalit sa pagpanungha niini, kining katingad-anang talan-awon natapos​—labing menos alang sa laing tuig. Midesidir kami sa pagbalibad sa pagkaon sa hilawng mga ulod, apan miduyog kami sa among mga higala sa daplin sa baybay alang sa among unang pagtilaw sa “caviar sa Pasipiko” sa dihang gihaon kini gikan sa hudno sa ilalom sa yuta. Tugob sa mga bitamina ug mga minerales, ang balolo mahimong lat-an, ihudno, o mantikaan. Sa dihang maluto na, dili kini mapan-os sulod sa usa ka semana o kapin pa. Apan, kami moadmitir nga dili hiangayan sa uban ang medyo langsa nga lami niini.

Miabot na ang panahon sa among paggikan, ug among gipasalamatan ang among taga-baryo nga mga tig-abiabi tungod sa ilang mainit nga pagdawat. Samtang namalandong kami sa pagpanaka sa mga ulod nga balolo, sa matag-an nga pagpanungha niini, ug sa pag-inagaray sa tanang buhing mga butang sa kagaangan, kami nahingangha sa Maglalalang sa nagkalidadis nga mga siklo sa kinabuhi.​—Pinadayag 4:11.

Kon nagplano ka sa pagbisita sa Kapuloan sa Fiji, basin gusto kang motilaw niining lamiang mga ulod nga polychaete. Sa laing bahin, basig gusto kang magputos ug imong kaugalingong pagkaon! Kon unsa man ugaling ang imong pilion, makaseguro ka nga kon tingbalolo na, ang mga taga-pulo maghulat sa pagpanaka niining katingalahang “caviar sa Pasipiko.”

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 11]

Mga Ulod ba Gayod ang Ilang Gikaon?

Tingali mahibulong ug mahuwasan ka sa pagkahibalo nga kining talagsaong panahon sa pagpangisda dili gayod tinuod nga pagpangisda. Palandonga kon ngano.

Ang parte sa ikog sa mga ulod nga balolo kalit nga mausab ug mahimo dayon nga mga organo sa pagsanay nga gitawag ug mga epitoke. Kini nasudlan ug mga selula sa sekso nga gitawag ug mga gamete. Ang parte sa ikog, nga dunay mga mata ug samag-bugsay nga mga tiil, mobulag gikan sa ulod ug mosaka ngadto sa ibabaw sa dagat. Kon dili matukob sa usa ka gigutom nga tawo o sa mga manunubad sa dagat, ang mahilis nga mga kaha-kaha mobuto, nga mopagawas sa mga itlog sa baye ug sa laki alang sa maayong pagkahikay sa daw “sulagma” nga panagtagbo sa mga itlog. Ang sobra nga pagkadaghan niini magtino nga dunay igong itlog nga mapertilisar, bisan pag daghan niini makaon sa ubang mga linalang sa dagat o madakpan sa tawo. Kadtong makapabiling buhi ingong naglangoylangoy nga mga ulod makakaplag ug maayong luna diha sa takot, diin didto kini manimuyo aron sugdan ang ilang siklo sa kinabuhi.

Busa, kon kita magkaon ug balolo, kita nagkaon lamang sa mga parte sa ikog sa mga ulod nga buhi gihapon diha sa kagaangan.

[Picture Credit Lines sa panid 10]

Top: Sekove Bigitibau; left, center, and page 11: Paul Geraghty