Mangiob nga Palaaboton

HANDURAWA ang mosunod nga mga hitabo. Ang mga terorista sa tinago nagpagawas ug kagaw sa buti diha sa tulo ka shopping mall sa Tinipong Bansa. Gitaptan sa kagaw ang walay-katahap nga mga pumapalit. Sa wala madugay​—kapin lang ug semana​—nailhan sa mga doktor ang sakit diha sa 20 ka tawo. Sa misunod nga mga adlaw, ang kagaw mitakod sa uban. May kaguliyang. Miulbo ang mga kagubot. Kulang na ang mga doktor, nars, ug pasilidad sa ospital aron sa pag-atiman sa mga masakiton. Gisirhan ang mga utlanan sa mga nasod. Nagusbat ang ekonomiya. Kawhaag-usa ka adlaw human sa unang pagpagawas sa kagaw, ang maong sakit nakakaylap ngadto sa 25 ka estado ug 10 ka laing mga nasod. Sa maong panahon, 16,000 ka tawo ang nataptan sa sakit ug 1,000 ang namatay. Gibanabana sa mga doktor nga sa laing tulo pa ka semana, ang ihap sa mga tawong nataptan sa sakit motaas ngadto sa 300,000. Un-tersiya niana mamatay.

Dili kini dugokan sa usa ka tinumotumong estorya sa pelikula bahin sa siyensiya. Kadto usa ka pasundayag pinaagi sa kompiyuter, nga gitagna kon unsay lagmit mahitabo kon adunay ingong pagbutho sa sakit. Ang pasundayag, nga gidumala sa usa ka grupo sa madungganong mga tigdukiduki, gihimo niadtong Hunyo 2001.

Alang sa daghang tawo, kanang mangiob nga palaaboton nakabaton ug bag-o ug makuyaw nga kahulogan human sa kabangisan sa Septiyembre 11, 2001. Ang mga pag-atake sa World Trade Center sa New York City ug sa Pentagon sa Washington, D.C., matin-awng nagpakita nga adunay way-kasingkasing ug madumtanon nga mga tawo nga desididong molaglag ug panonpanon sa katawhan. Dugang pa, ang mga pag-atake nagpamatuod nga ang Tinipong Bansa ug, sa paglugway sa kapadapatan, ang tanang laing nasod madutlan sa maong mga  pag-atake. Kita nagpuyo sa kalibotan diin ang desididong mga terorista makaarang, sa usa ka gutlo, sa paghunos sa kinabuhi sa linibong katawhan.

Sunod dayon sa mga pag-atake niadtong Septiyembre 11, ang mga politiko ug mga empleyado sa palaumagian sa balita sa T.B. nahimong mga puntirya sa mga sulat nga may anthrax, nga usa ka bakteryang makapatay. Nangalisang ang katawhan. Nga nakapasamot sa kalisang, ang mga tigbalita ug ang mga eksperto nangagpas nga ang mga terorista mahimong moatake ginamit ang mga kagaw nga mas makapatay kay sa anthrax​—ang peste o buti, pananglitan. Tingali ang pipila ka “masupilong mga estado” nanggama nag tinagdaghan sa maong kagaw diha sa sekretong mga laboratoryo. Tagda ang sampol kon unsay gipanulat dili pa dugay:

“Giila sa World Medical Association ang nagdakong hulga nga ang mga kagaw isip armas basin gamiton aron ipahinabo ang makapatayng mga epidemya nga makakaylap sa tibuok kalibotan. Ang tanang nasod lagmit mameligro. Ang pagpagawas sa mga kagaw sama sa buti, peste, ug anthrax mahimong katalagman tungod sa moresultang mga sakit ug mga kamatayon nga dugangan sa kalisang nga ipatungha sa maong mga pagbutho sa sakit.”​—American Medical Association.

“Lahi sa mga bomba ug mga nerve gas, ang mga kagaw isip armas maoy malalangon: tungod sa yugto sa pagsanay sa kagaw, ang katalagman maugmad sa hinay ug dili dayag nga paagi. Sa sinugdan diyutay ra ang mga tawo nga mosulod sa mga ospital. Ang ilang mga simtoma mahimong makapalibog sa mga doktor o susama sa iya sa mas kasagarang mga sakit. Sa higayon nga ang medikal nga mga tawo makaamgo sa nagakahitabo, ang enterong mga siyudad basin nataptan na niana.”​—Scientific American nga magasin.

“Kon ang kagaw sa buti ipagawas karong adlawa, ang kinabag-ang katawhan sa kalibotan dili makadepensa, ug kay 30 porsiyento man sa katawhang nataptan sagad mamatay, duolan ug duha ka bilyong tawo ang mahimong mamatay.”​—Foreign Affairs nga magasin.

‘Tanang nasod nameligro. Enterong mga siyudad nataptan. Duha ka bilyong tawo basin mamatay.’ Kini makapahadlok nga mga pulong. Bisan pa niana, posible ba ang makatalagmanong pag-atake sa kagaw? Kining pangutanaha gipamalandong sa mga eksperto. Ang mosunod nga artikulo makatabang kanimo nga masabtan ang pipila ka isyung nalangkit.

[Hulagway sa panid 4]

Mga sundalo mibalos diha sa gipasundayag sa kompiyuter nga pag-atake sa kagaw

[Credit Line]

DoD photo by Cpl. Branden P. O’Brien, U.S. Marine Corps