Pagpaniid sa Kalibotan

Artipisyal nga mga Mata sa Insekto

“Ang robotikong mga mata sa insekto nga gidisenyo sa Australianong mga siyentipiko gipalit sa NASA aron gamiton sa usa ka instrumento sa wanang nga magsusi sa Mars,” nagtaho ang mantalaang The Australian. Ang mga mata sa dulon maoy gibasehan sa mga tigdukiduki sa Australian National University sa disenyo sa artipisyal nga mga sensor. Ang taho nag-ingon nga “ang laboratoryo sa unibersidad bahin sa biorobotic nga panan-aw migugol ug daghang katuigan sa pagpaniid kon sa unsang paagi ang mga dulon, mga putyukan ug mga alindanaw naggamit sa panan-aw aron paigoon ang ilang paglupad. Sila nagbanabana sa kalagdaang nagkontrolar sa paglupad ug mimugnag mga solusyon sa matematika aron kopyahon kana.” Gusto sa NASA nga ang artipisyal nga mga mata sa dulon itaod sa gamitoy nga instrumento sa wanang nga “kalit makalupadlupad ibabaw sa sagalsalong yuta sa Mars nga dili mahagsa o mabangga, sama ra gayod sa insekto.” Kon molampos, ang instrumento sa wanang “makasusi sa kahan-ayan sa bato sa labing lalom nga walog sa sistema solar​—ang Valles Marineris nga may gitas-on nga 4000 kilometros [2,500 milya] ug giladmon nga 7 kilometros [4 milya], sa paningkamot nga ipadayag ang kasaysayan sa pagkaporma sa yuta sa pulang planeta.”

 Manunukob nga mga Balyena Madani Pinaagig mga Diyalekto

“Sa unsang paagi ang manunukob nga mga balyena nga mogugol sa tibuok kinabuhi niini diha sa samang gagmayng mga panon makalikay sa pagpakigsanay sa sulod sa samang panon?” nangutana ang The Vancouver Sun sa Canada. “Nga gibase sa pito ka tuig nga henetikong pagdukiduki ug sa 340 ka sampol sa DNA gikan sa manunukob nga mga balyena sa B.C. [British Columbia] ug Alaska, ang senyor nga siyentipiko sa Vancouver Aquarium nga si Lance Barrett-Lennard nakadiskobre nga ang mga baye makigsanay lamang sa mga laki gikan sa laing mga panon,” apan dili sa gawas sa grupo sa mga panon sa iyang partikular nga dapit. “Walay ebidensiya sa pag-unay sa pagpakigsanay,” matod ni Barrett-Lennard. “Halos ang tanang pakigsanay maoy tali sa mga panon nga lahi kaayo ug mga diyalekto.” Ang artikulo midugang nga “ang manunukob nga mga balyena mopilig paris nga labing layog relasyon niini, usa ka paagi nga lagmit gibase sa pagpamati sa diyalekto sa ubang mga balyena ug pagpangita sa mga lahi kaayog diyalekto.”

Pagsunod sa Agi sa Dakong Puting Iho

“Nasundan sa satelayt ang agi sa kinadak-ang isda nga manunukob, ang puting iho, ug nadiskobrehan nga molalin ug libolibong milya latas sa dakong lawod,” matod sa The Daily Telegraph sa London. Ang maong diskobre, nga gipatik sa magasing Nature, nagpukan sa unang mga gituohan bahin sa mga dagkong puting iho. Bisan pag makaplagan sa tibuok kalibotan, ang iho gihunahuna nga tigpamaybay lamang, nga mangitag mga seal ug sea lion ug dili gayod magpalayo kaayo gikan sa kaugalingong teritoryo niini. Apan, karong bag-o, sa dihang ang mga tigdukiduki sa California nagbutang ug tag sa upat ka laki ug duha ka baye, ilang nadiskobrehan nga ang usa ka iho nakaabot sa Kapuloan sa Hawaii​—3,700 kilometros gikan sa baybay sa California​—nga mipanaw ug labing menos 70 kilometros kada adlaw. Gipadayag usab sa pagtuon nga ang mga dagkong puting iho, bisan pag talagsa rang mosalom ug kapin sa 30 metros haduol sa baybay, usahay mosalom ug lalom kaayo sa dakong lawod.

Mga Klinika Apektado sa Kalisdanan sa Ekonomiya

Tungod sa kalisdanan sa ekonomiya gumikan sa dakong pag-us-os sa kuwarta sa Argentina, ang mga taga-Argentina nagpanon pag-adto sa mga ospital ug mga klinika nga may mga problema sa panglawas nga nalangkit sa kapit-osan, nga ang maong mga pasilidad dili na makaatiman kanila, nagtaho ang mantalaang Clarín. Ang mga problema sa panglawas naglakip sa “mga labad sa ulo, alta presyon, ulser, gastritis, pagkadili-makatulog, ug kahigwaos.” Kuyapan ang pipila ka tawo “nga ang mga hinungdan walay labot sa utok,” matod sa usa ka medikal nga propesyonal. Ang mga pagpakonsulta tungod sa kapit-osan, depresyon, ug kahadlok miuswag ug 300 porsiyento sa pipila ka adlaw lamang sa usa ka klinika. Gawas pa sa pag-atubang sa daghag-tawo nga mga hulatanan, sagubangon usab sa mga doktor ug mga nars ang nasuko nga mga pasyente tungod sa kalisod sa salapi. Ang mga doktor ug mga nars giatake gani sa pisikal nga paagi sa pipila ka pasyente. Usa ka nars naigo sa ulo.

Labing Tulin nga “Roller Coaster”

“Ang labing tulin nga roller coaster gibuksan sa Fujikyu Highland nga parkeng lulinghayawan,” nagtaho ang mantalaang IHT Asahi Shimbun sa Hapon. “Ang pag-abot sa 172 kilometros matag oras (106 milya matag oras) gikan sa sinugdang katulinon sa walay duha ka segundo dili angay sa mga hadlokan. Kini nahisama nga gipabuto gikan sa usa ka roket. Ang mga sumasakay makasinati sa pagbira sa grabidad nga kasagarang masinati sa mga piloto sa ayroplanong tigpamomba.” Si Heith Robertson, direktor sa proyekto sa kompaniya nga nagbuhat sa roller coaster, miingon: “Ang ayroplano, kon paluparon may puwersang 2.5 Gs [2.5 ka beses sa puwersa sa grabidad]. Ang roller coaster may 3.6 Gs.” Ang roller coaster mopanaw nga gipasukad sa “mga ligid sa gagmayng mga ayroplano” ug gipadagan sa tulo ka air compressor nga mopatunghag 50,000 ka kabalyos nga “susama sa gamayng roket.”

Nalangkit-sa-Tabako nga Sakit sa Kasingkasing sa India

“Ang senyor nga mga kardiologo [sa India] nag-ingon nga ang kaso sa sakit sa kasingkasing nagdaghan,” komento sa Mumbai Newsline. “Sumala ni Dr. Ashwin Mehta, direktor sa kardiolohiya sa Jaslok Hospital, ang mga Indian lagmit takboyan sa mga sakit sa kasingkasing.” Makapabalaka ilabina ang mas daghang batan-on nga nakaagom sa “mga sakit sa kasingkasing gumikan sa dugang nga pagtabako.” Si. Dr. P. L. Tiwari, konsultant nga kardiologo sa Bombay Hospital, nagtuo nga gawas kon himoon ang dagkong kausaban, moabot ang adlaw nga ang India maoy manguna sa kalibotan bahin sa mga pasyenteng may sakit sa kasingkasing. Sa kanait nga Bangladesh, kapin ug 70 porsiyento sa mga lalaki nga nag-edad ug 35 ngadto 49 maoy mga hinabako, matod sa The Times of India, ug “ang porsiyento sa pagtabako midako samtang mius-os ang kinitaan.” Sa aberids, ang matag hinabako “mogasto ug labaw sa doble sa sigarilyo kay sa iponon nga gasto sa sinina, puy-anan, maayong panglawas ug edukasyon matag tawo.” Gibanabana nga 10.5 ka milyong tawo nga kulang ug sustansiya sa maong kabos nga nasod makabaton untag igo nga pagkaon kon ang kuwartang gigasto sa tabako ipalit ug pagkaon.

Tag-as nga mga Bilding​—Gikinahanglan Gihapon

“Ang pagkalumpag sa kaluha nga tag-as nga mga bilding nakapakurat sa mga arkitekto ug sa mga inhenyero nga ilang naamgohan ang bag-o ug makahadlok nga butang,” pahayag sa U.S.News and World Report. “Bisan pa sa temporaryong panagana, ang panginahanglan sa tag-as kaayong mga bilding dili mawagtang.” Usa ka hinungdan mao nga sa pipila ka nasod ang yuta maoy nihit ug mahal kaayo. Gawas pa, gusto sa mga siyudad nga manghambog. Ang sobra ka tag-as nga mga bilding “ginatukod aron mahimong madungganon ug inila ang usa ka dapit, isipong moderno ug alang sa susamang mga hinungdan,” matod ni William Mitchell, pangulo sa tunghaan sa arkitektura ug pagplano sa Massachusetts Institute of Technology. Bisan pa niana, ang mga arkitekto nagdebate kon unsaon paghimo sa ilang mga bilding nga mas layo sa peligro. Ang mga bilding mapalig-on aron makasukol sa pag-atake pinaagi sa paggamag dili-madutlag bomba nga mga bungbong ug mga bentana, apan kini makapabug-at ug ang bili mahal kaayo. Sa Tsina, ang kalagdaan sa pagpanukod nagbaod sa way-bungbong, bakanteng “dangpanan nga andana” matag 15 ka andana. Ang kalagdaan sa bilding sa ubang mga dapit nagbaod ug elebetor, nga makaabot sa taas, nga gidisenyo para lang sa mga bombero ingon man mga hagdan nga ang presyon sa hangin patas-an aron ang aso dili makasulod. Ang mga tigdisenyo sa Shanghai World Financial Center, nga mahimong labing taas nga bilding sa kalibotan, nagdugang na ug ekstrang mga panagana diha sa ilang disenyo.

Nahadiindiin nga Kalangas ug mga Suliran sa Pandungog

“Matag ikalimang bata nga nagtungha ug matag ikatulong hingkod nga tawo nga taga-Polandia adunay mga suliran sa pandungog,” matod sa Polako nga senemanang mantalaang Polityka. Gipadayag sa mga surbi nga ang kinagrabehang mga disturbo naglakip sa kalangas sa trapiko ug kusog nga audio, video, ug panimalaynong kasangkapan. Usa ka taho bahin sa kahimtang sa kalikopan miingon nga ang pagdaghan sa sakyanan sa Warsaw nakapataas na sa sukod sa kalangas sa 100 ka decibel sa usa sa dagkong mga dalan. Ang mga pagsiyagit sa mga batang nagdula makaabot sa samang mga sukod. Ang mga amplipayer sa mga diskohan makaabot sa mga sukod sa kalangas nga 120 ka decibel, nga mubog diyutay lamang sa alingugngog nga mga sukod nga 130 ngadto 140 ka decibel. Ang maong grabeng mga kalangas, matod sa mga espesyalista, maoy direktang hinungdan sa mga suliran sa pandungog. Si Propesor Henry Skarżyński, usa ka otolaryngologist sa Institute of Physiology and Pathology of Hearing, nag-ingon: “Ang mga suliran sa pandungog moresulta sa grabeng katilingbanong mga sakit. Ang mga tawong apektado niana mas daling mapikal, may kalisdanan sa pagkat-on, [ug] mas maglisod sa pagkat-on ug langyawng mga pinulongan.”