Nagkadaghan ang Usay-Ginikanan nga mga Pamilya

“Daghang gabii nga ako mag-ampo sa Diyos nga maghilak ug moingon kaniya: ‘Wala ko masayod kon unsay buhaton ugma.’”​—GLORIA, NAG-INUSARANG INAHAN NGA MAY TULO KA ANAK.

ANG usay-ginikanan nga mga pamilya nahimong malungtaron ug dayag nga bahin diha sa daghang katilingban karon. * Samtang ang naandang pamilya nga gilangkoban sa bana, asawa, ug mga anak gipulihan sa ubang mga matang sa pamilyahanong kinabuhi, ang mga tawong nagtuon sa populasyon ug ang mga sosyologo diha sa daghang dapit sa kalibotan nangutana kon ngano.

Ang mga propesor sa sosyolohiya nga si Simon Duncan ug Rosalind Edwards nag-ingon nga “adunay mga kausaban nga nagakahitabo sulod sa taas nga panahon diha sa mga kahikayan sa pamilya ug sa mga tinamdan tali sa mga lalaki ug babaye.” Ngano? Ang ubang mga tigpaniid nag-ingon nga kini maoy resulta sa pagpili sa mga tawo kon sa unsang paagi sila magkinabuhi, diha sa palibot nga adunay kausaban sa ekonomiya, kultura, ug sa katilingban.

Hisgotan nato ang pipila niining maong mga kausaban, maingon man ang mga pagpili nga gihimo. Ang mga kapit-os sa kinabuhi maoy pangunang butang nga nag-apektar sa kinabuhi sa mga tawo. Ang nagakahitabo sa gawas sa panimalay nag-apektar sa mga tawo gikan sa ilang pagbangon hangtod sa ilang pagkatulog. Ang panahon nga kanhing gigugol diha sa mga kalihokan sa pamilya karon gigugol na diha sa Internet, atubangan sa TV, sa telepono, sa awto, ug sa pag-adto sa lainlaing mga kalihokan.

Ang mga kalisod sa ekonomiya may epekto usab. Ang modernong mga kasangkapan dili mabatonan nga libre, busa mas daghang ginikanan ang  nagtrabaho. Kay nahimong bahin sa usa ka katilingban nga andam magbalhinbalhin, daghang membro sa pamilya ang nagpuyo ug nagtrabaho nga layo sa tabang nga mabatonan gikan sa ilang mga paryente ug sa pipila ka kaso layo pa sa ilang kapikas. Diha sa daghang nasod ang popular nga kalingawan nakapasamot pa gani sa kahimtang, kay kini kasagarang nagsentro sa pagtagad diha sa pagpakamenos sa mga institusyon nga naghatag ug pagbati sa kalig-on, sama sa kaminyoon ug pamilya. *

Ang Bag-ong Nag-inusarang Inahan

Ang nag-inusarang inahan karon dili kanunayng susama sa naandang hulagway sa usa ka pinaangkan nga tin-edyer nga gibuhi sa gobyerno diha sa ugmad nga mga nasod. Ang pagkapinaangkan wala na isipang makauulaw ug gihimo pa ganing madanihon sa inilang mga sumbanan. Dugang pa, daghang babaye ang mas edukado ug mas makasuportar sa ilang kaugalingon​—busa ang kaminyoon dili na usa ka kinahanglanon aron masuportahan ang pagkainahan.

Ang ubang nag-inusarang mga inahan, ilabina ang hamtong nga mga anak sa diborsiyadong mga ginikanan, wala magminyo tungod kay dili nila gusto nga ang ilang mga anak mag-antos sa kagul-anan nga magtan-aw sa usa ka ginikanan nga mitalikod sa pamilya. Ang ubang mga babaye nahimong nag-inusarang mga inahan tungod kay giabandonar sa bana, dili tungod kay gusto nila. “Ang pagkahimong nagbinugtong nga ginikanan kasagarang dili tungod sa hinakog ug tinuyo nga pagpili,” matod sa Joseph Rowntree Foundation sa Britanya, “ug ang mga anak sa mga pamilya nga nagbinugtong ang ginikanan dili pinasagdan ug disiplinado.”

Bisan pa niana, ang pagdaghan sa usay-ginikanan nga mga pamilya gikabalak-an tungod kay ang nag-inusarang mga ginikanan ug ang ilang mga anak mahimong mag-antos sa kaguol, kalisod sa panalapi, ug mga disbentaha diha sa katilingban. Ang ubang mga tawo maghunahuna tingali kon posible ba nga ang usa ka ginikanan molampos sa pagmatuto sa mga anak. Unsa ang pipila sa linaing mga suliran nga giatubang sa usay-ginikanan nga mga pamilya? Sa unsang paagi ang usa ka Kristohanon malamposong makasagubang sa hagit sa pagmatuto sa mga anak ingong nag-inusarang ginikanan?

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 4]

Pipila ka Kahubitan

Lainlain ang mga termino nga gigamit sa tibuok kalibotan sa paghubit sa mga inahan nga nagmatuto sa mga anak nga nag-inusara. Sa pipila ka nasod ang terminong “single mother” o “nag-inusarang inahan” gigamit alang sa mga pinaangkan, samtang sa ubang mga nasod ang “lone-mother” o “nagbinugtong nga inahan” maoy termino nga mapadapat sa tanang inahan nga nagpadako ug mga anak nga walay bana diha sa ilang panimalay. Ang maong mga inahan mahimong maglakip sa mga diborsiyada, bulag sa bana, biyuda, o niadtong wala gayod makasal.

Niining maong serye sa mga artikulo, among gigamit ang mga terminong “nag-inusarang ginikanan” ug “nag-inusarang inahan” alang sa mga ginikanan nga nagmatuto ug mga anak nga walay bana.

[Kahon/Mapa sa panid 4, 5]

 PAGKAHIMONG NAG-INUSARANG GINIKANAN—KAYLAP DIHA SA DAGHANG NASOD

Tinipong Bansa: “Ang gidaghanon sa nag-inusarang mga inahan miuswag tali sa 1970 ug 2000, gikan sa 3 milyones ngadto sa 10 milyones; sulod sa mao gihapong yugto sa panahon, ang gidaghanon sa nag-inusarang mga amahan miuswag usab, gikan sa 393,000 ngadto sa 2 milyones.”​—U.S. Census Bureau.

Mexico: Sumala sa mantalaang La Jornada, ang tin-edyer nga mga inahan maoy naglangkob sa mga 27 porsiyento sa katibuk-ang gidaghanon sa mga mabdos diha sa nasod.

Irlandia: Ang gidaghanon sa usay-ginikanan nga mga panimalay miuswag gikan sa 5.7 porsiyento sa 1981 ngadto sa 7.9 porsiyento sa 1991. “Ang pagkabungkag sa kaminyoon mao gihapon ang pangunang hinungdan sa pagkahimong nag-inusarang inahan.”​—Single Mothers in an International Context, 1997.

Britanya: “Ang proporsiyon sa mga pamilya nga gidumala sa nag-inusarang ginikanan milapas ug 25 porsiyento sa unang higayon, nga nagbanaag ug dakong pag-uswag sa gidaghanon sa mga pinaangkan ug dakong pag-usbaw sa nagdiborsiyo sulod sa milabayng 30 ka tuig.”​—The Times, London, Marso 2, 2000.

Pransiya: “Sukad sa ulahing bahin sa katuigan sa 1970, ang proporsiyon sa usay-ginikanan nga mga pamilya miuswag ug kapin sa 50 porsiyento.”​—Single Mothers in an International Context, 1997.

Alemanya: “Ang gidaghanon sa nag-inusarang mga ginikanan nadoble sa milabayng duha ka dekada. Halos tanang usay-ginikanan nga mga pamilya . . . gidumala sa inahan.”​—Single Mothers in an International Context, 1997.

Gresya: “Sukad sa 1980, ang gidaghanon sa mga pinaangkan sa [Gresya] miuswag ug 29.8 porsiyento. Ug sumala sa impormasyon nga gitagana sa European Union, sa 1997 ang porsiyento sa mga bata nga natawo gawas sa kaminyoon maoy 3.3 porsiyento, samtang sa 1980 kini maoy 1.1 porsiyento.”​—Mantalaang Ta Nea, Atenas, Septiyembre 4, 1998.

Japan: ‘Sukad sa katuigan sa 1970, nagkadaghan ang mga pamilya nga giatiman sa nagbinugtong nga mga inahan.’ Sa 1997, 17 porsiyento sa tanang panimalay ang gidumala sa nag-inusarang mga inahan.​—Single Mothers in an International Context, 1997; The World’s Women 2000: Trends and Statistics.

Australia: Duolan sa 1 sa 4 ka anak nagpuyo uban sa usa lamang sa ilang kinaiyanhong mga ginikanan. Kasagaran kini maoy resulta sa pagkabungkag sa kaminyoon o sa relasyon sa mga ginikanan. Gibanabana nga ang usay-ginikanan nga mga pamilya modaghan tali sa 30 porsiyento ug 66 porsiyento sulod sa 25 ka tuig.​—Australian Bureau of Statistics.