Mga Batan-on Nangutana . . .

Nagkinahanglan ba Ako ug Cellphone?

“Ako mobating dili luwas ug maglagot kon wala koy dalang cellphone.”​—Akiko. *

ANG mga cellphone mas nagkapopular diha sa daghang nasod. Dali ra kining gamiton. Makontak ka sa imong mga higala ug mga ginikanan bisan kanus-a, bisan asa​—ug makontak usab nimo sila. Ang pipila ka cellphone magtugot kanimo sa pagbayloay ug mugbong mga text message, nga mao ang “kinabag-ohang paagi nga gigamit sa mga batan-on aron matagbaw ang ilang gana sa pagpakigkomunikar,” nag-ingon ang The Times sa London. Aduna pa ganiy mga cellphone nga magkonektar kanimo sa Internet, nga magtugot kanimo sa pagbukas sa mga Web site ug E-mail.

Aduna ka na tingaliy cellphone, o tingali nagplano kang mopalit. Kon unsa man ugaling, makaayo nga imong tagdon nga kasagarang dunay bentaha ug disbentaha sa usa ka butang. Ang cellphone mahimong dunay pipila ka bentaha. Apan, maayo tingaling hunahunaon nimo ang disbentaha niini, tungod kay bisan pag makahukom kang mopalit niana, ang pagkasayod  sa posibleng mga disbentaha niini makatabang kanimo sa paggamit niini nga maalamon.

‘Kuwentaha ang Gasto’

Gisulti ni Jesus ang maalamong prinsipyo nga kinahanglang “kuwentahon [sa usa] ang gasto” sa dili pa mohimog hinungdanong proyekto. (Lucas 14:28) Mapadapat ba ang maong prinsipyo ngadto sa mga cellphone? Mapadapat gayod. Tinuod nga makapalit kag barato nga cellphone, o tingali libre pa. Apan, ingon sa nadiskobrehan sa 17-anyos nga si Henna, “ang bayranan kalit lang modako.” Anaa usab ang makanunayong pagpit-os nga pahimuslan ang dugang mga serbisyo ug mopalit ug mas mahal nga mga modelo. Busa, si Hiroshi miingon: “Aduna akoy partaym nga trabaho ug magtigom kog kuwarta aron makapalit ug bag-ong modelo kada tuig.” Mao usab kanay gihimo sa daghang batan-on. *

Bisan pag mouyon ang imong mga ginikanan nga abagahon ang imong bayranan, hinungdanon gihapon nga konsiderahon ang gasto. Usa ka nagapanaw nga Kristohanong ministro sa Japan miingon: “Ang pipila ka inahan midawat pag dugang partaym nga trabaho aron lang abagahon ang bayranan sa cellphone sa ilang mga anak, nga tingali dili ra unta kinahanglan nga manag-iya sila niini.” Tinong dili mo buot pabug-atan ug ingon niana ang imong mga ginikanan!

“Usa ka Tig-usik ug Panahon”

Daghan nga misugod paggamit ug cellphone sa kasarangang paagi makakaplag tingali nga dako na diayng panahon ang ilang nagugol niini kay sa ilang gidahom​—ug naibanan pa ang panahon para sa mas hinungdanong mga butang. Si Mika kasagarang mogugol ug daghang panahon uban sa iyang pamilya diha sa talad kan-anan. “Karon,” matod niya, “human sa among pagpangaon moadto na mi sa among mga lawak uban sa among tagsatagsa ka [cellphone].”

“Ang ikatulong bahin sa mga batan-ong nag-edad ug tali sa 16 ug 20 anyos mopalabi sa pag-text kay sa tanang uban pang mga paagi sa sinulat nga komunikasyon,” nag-ingon ang The Guardian sa London. Gamay ra ang imong mabayran sa pag-text kay sa pagtawag, apan makagahin kag taastaas nga panahon sa pagsulat ug mga text. Miangkon si Mieko: “Kon dunay mag-text ug ‘gudnayt,’ tubagon nakog ‘gudnayt.’ Dayon, magsige na mig bayloanay ug mga mensahe sulod sa usa ka oras. Wala ra goy pulos nga pag-estoryahanay.”

Tingali daghang tiggamit ug cellphone ang makurat kon moundang sila ug sumahon ang panahon nga ilang nagugol sa paggamit sa ilang cellphone sulod sa usa ka bulan. Usa ka 19-anyos nga babaye, si Teija, miangkon: “Alang sa daghang tawo, ang cellphone maoy usa ka tig-usik ug panahon inay kay tigdaginot ug panahon.” Bisan pag motugot ang imong mga kahimtang nga manag-iya ug cellphone, hinungdanon nga magmahunahunaon sa panahon samtang nagagamit niana.

Ang usa ka batan-ong Kristohanong babaye nga ginganlag Marja miingon: “Diha sa Kristohanong mga asembliya daghang batan-on ang magpunayg padala ug way-pulos nga mga mensahe ngadto sa uban. Komon na kaayo kini!” Ang susamang mga tinamdan namatikdan taliwala sa mga batan-on nga nakig-ambit sa Kristohanong ministeryo. Ang Bibliya nagtambag sa mga Kristohanon nga paliton ang panahon alang sa espirituwal nga mga kalihokan. (Efeso 5:16) Pagkamakapasubo kon ang maong bililhong panahon gamiton lamang diha sa pag-text!

Tinagotago nga Pagpakigkomunikar

Si Marie naghisgot ug lain pang kapeligrohan: “Tungod kay ang mga tawag direktang modangat sa indibiduwal, dili sa balay, adunay kapeligrohan nga ang mga ginikanan dili masayod kon kinsay kaestorya sa ilang mga anak o kon may kaestorya ba sila sa cellphone o wala.” Busa ang ubang mga batan-on mogamit ug mga cellphone aron makahimog tinagotago nga pakigkontak sa kaatbang nga sekso. Ang uban wala na magbantay, nga wala na panumbalinga ang mga sukdanan nga kasagaran nilang gibantayan sa dihang makigsulti sa uban. Sa unsang paagi?

“Ang text messaging nagpasabot nga walay makabantay kon unsay ginabuhat [sa mga batan-on],” nag-ingon ang The Daily Telegraph sa London. Makaapekto kini kanimo tungod kay wala mo makita o madungog ang laing tawo. “Gibati sa uban nga ang pag-text maoy dili mabination nga paagi sa pagpakigsulti,” matod ni Timo. “Diha sa usa ka message mahimong isulat sa uban ang mga butang nga giisip nilang dili maalamong isulti sa personal.”

Sa dihang si Keiko, usa ka 17-anyos nga Kristohanong babaye, misugod paggamit ug cellphone, iyang gipahibalo ang iyang numero sa daghan niyang mga higala. Sa wala madugay duna na siyay ka-text kada adlaw nga usa ka lalaki sa iyang kongregasyon. Matod ni Keiko: “Sa sinugdan nag-estorya lang mig ordinaryong mga butang, apan sa wala madugay nagsugod na mig paambitay sa among mga problema. Among gimugna ang kaugalingon namong gamayng kalibotan pinaagi sa among mga cellphone.”

Ikalipay, nakadawat siyag tabang gikan sa iyang mga ginikanan ug sa Kristohanong mga ansiyano sa wala pa mograbe pag-ayo ang mga kahimtang. Giangkon niya karon: “Bisan tuod nga sa wala pa ako hatagig cellphone, gipasidan-an na ako pag-ayo sa akong  mga ginikanan bahin sa pagpakig-text sa kaatbang nga sekso, i-text nako siya kada adlaw. Dili kadto mao ang labing maayong paagi sa paggamit sa cellphone.” *

Ang Bibliya nagtambag kanato sa “paghupot ug maayong tanlag.” (1 Pedro 3:16) Ang pagbuhat sa ingon nagkahulogan nga sa dihang mogamit kag cellphone, kinahanglan nimong seguroon nga, sama sa giingon ni Koichi, “wala kay angayng ikaulaw,” bisan pag ang uban makakita sa imong mga mensahe o makabati kanimo. Hinumdomi kanunay nga walay matago sa atong langitnong Amahan. Ang Bibliya nag-ingon: “Walay linalang nga dili dayag sa panan-aw [sa Diyos], apan ang tanang butang hubo ug binuksan sa mga mata niya nga kaniya manubag kita.” (Hebreohanon 4:13) Busa, nganong mosulay man sa paghupot ug tinagotago nga relasyon?

Limitahe ang Paggamit sa Cellphone

Kon nakahunahuna kang mopalit ug cellphone, nganong dili mo una timbangtimbangon pag-ayo ang imong kahimtang aron masuta kon nagkinahanglan ka ba gayod niana? Hisgoti ang maong butang uban sa imong mga ginikanan. Gibati sa uban ang sama sa gibati sa batan-on nga si Jenna, kinsa miingon: “Ang cellphone maoy usa ka dako kaayong responsabilidad alang sa daghang batan-on.”

Bisan pag mohukom ka nga mopalit ug cellphone, hinungdanong kontrolahon ang paggamit niini. Sa unsang paagi? Paghimog makataronganong mga limitasyon. Pananglitan, limitahe ang gidaghanon sa mga feature sa cellphone nga imong gamiton o ang gidaghanon sa panahon ug kuwarta nga imong gamiton alang niana. Sanglit kadaghanang kompaniya sa cellphone maghatag man ug detalyadong impormasyon bahin sa imong paggamit, lagmit buot nimong susihon ang bayranan uban sa imong mga ginikanan matag karon ug unya. Nakaplagan sa uban nga kombenyente ang paggamit ug prepaid nga matang sa cellphone aron malimitahan ang paggamit niini.

Dugang pa, hunahunaa pag-ayo kon kanus-a ug sa unsang paagi imong tubagon ang mga tawag ug mga mensahe. Paghimog kaugalingong makataronganon nga mga lagda. Si Shinji miingon: “Ablihan nako ang akong mailbox kas-a lang sa usa ka adlaw, ug kasagaran tubagon lang nako ang mga mensahe kon kini hinungdanon. Tungod niana, ang akong mga higala mihunong na sa pagpadalag way-pulos nga mga mensahe. Kon duna gayoy dinaliang problema, motawag ra man sila nako.” Labi pang hinungdanon, pilia gayod ang mga tawo nga imong ikaestorya. Magmainampingon sa paghatag sa numero sa imong cellphone. Ipadapat ang mao gihapong mga sukdanan nga kanunay nimong gamiton mahitungod sa maayong pakig-uban.​—1 Corinto 15:33.

Ang Bibliya nag-ingon: “Adunay tinudlong panahon alang sa tanang butang, . . . panahon sa paghilom ug panahon sa pagsulti.” (Ecclesiastes 3:​1, 7) Dayag nga may mga panahon usab nga ang mga cellphone ‘mohilom.’ Ang atong Kristohanong mga tigom ug ministeryo maoy “tinudlong panahon” sa pagsimba sa Diyos, dili sa paggamit sa cellphone. Ang mga manedyer sa restawran ug mga sinehan kasagarang mohangyo sa ilang sa kliyente nga dili gamiton ang mga cellphone. Matinahoron natong tumanon ang maong mga hangyo. Walay duhaduha nga ang Soberano sa uniberso takos usab sa atong pagtahod!

Kon wala sila magpaabot ug importanteng tawag, daghan ang mopalabi sa pagpatay sa ilang cellphone, o ibutang nila kini sa silent mode sa dihang makigbahin sa hinungdanong mga kalihokan. Ang uban magbutang sa ilang mga cellphone sa layo. Kon buot hunahunaon, dili ba kadaghanang mensahe matagad ra man sa ulahi?

Kon mohukom ka nga mopalit ug cellphone, magmadeterminado sa pagkontrolar niini ug ayaw tugoti nga ikaw ang kontrolahon niini. Dayag nga kinahanglan nimong paneguroon nga ang cellphone dili makabalda sa mas hinungdanong mga butang. Ang Bibliya nagdasig kanato: “Ipaila ang inyong pagkamakataronganon sa tanang tawo.” (Filipos 4:5) Kon mohukom ka nga mopalit ug cellphone, paneguroa gayod nga ipakita ang imong pagkamakataronganon diha sa paagi sa imong paggamit niini.

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 20]

Ang pipila ka batan-on nalangkit sa tinagotago nga mga relasyon pinaagi sa cellphone