Mahunong ba ang AIDS? Kon Mao, Unsaon Man?

DUGAY nang gilimod sa daghang nasod sa Aprika ang bahin sa epidemya sa AIDS. Usa kini ka ulohan nga dili gustong hisgotan sa pipila ka tawo. Apan, sa di pa dugayng katuigan, gipaningkamotan ang pag-edukar ilabina ang mga batan-on ug gidasig ang prangkang panaghisgot. Milampos ug diyutay kini nga paningkamot. Nakagamot na pag-ayo ang mga estilo-sa-kinabuhi ug kostumbre sa mga tawo, ug lisod ipatuman ang kausaban.

Pag-uswag sa Medisina

Sa medikal nga natad, daghag nakat-onan ang mga siyentipiko bahin sa HIV ug sila nakaugmad ug mga droga nga nakapalugway sa mga kinabuhi sa daghang tawo. Epektibo nang gigamit ang kombinasyon sa labing menos tulo ka droga nga antiretroviral, nga gitawag ug epektibo kaayong antiretroviral drug therapy.

Bisan tuod kini dili man makaayo, kining mga drogaha milampos sa pagpakunhod sa gidaghanon nga namatay sa mga nag-antos sa HIV, ilabina diha sa datong mga nasod. Gipasiugda sa daghang tawo nga kinahanglang isuplay kining mga drogaha ngadto sa kabos nga mga nasod. Apan, mahal ang mga droga, ug dili gayod maarangan sa kadaghanang mga tawo niining mga nasora.

Kini nagpatungha sa mosunod nga isyu: Mas hinungdanon ba  ang ganansiyang salapi kay sa kinabuhi sa tawo? Kining isyuha giadmitir sa direktor sa programa sa HIV/AIDS sa Brazil nga si Dr. Paulo Teixeira. Matod niya: “Dili kita makatugot nga pasagdan na lamang ang libolibong tawo nga dili katabangan aron makadawat sa mga droga ug mabuhi, tungod lamang sa maganansiya nga sobra kaayo kay sa kasagarang kitaon sa mga tawo.” Siya midugang: “Ako hilabihang nabalaka nga dili angayng unahon ang mga interes sa negosyo ug ipaulahi na hinuon ang maayong pamatasan ug pag-atiman sa mga tawo.”

Nakahukom ang pipila ka nasod nga isalikway ang pipila ka mga patente sa dagkong mga kompaniya sa tambal ug dayon maghimo o mag-angkat ug pipila ka generic nga mga droga nga sama rag klase diha sa mas ubos nga presyo. * Sumala sa usa ka pagtuon, “ang labing ubos nga mga presyo [sa generic nga mga droga] nakaplagan nga 82% nga mas barato kay sa naandang mga presyo sa TB,” nagtaho ang South African Medical Journal.

 Mga Babag sa Pagtambal

Miabot ang panahon nga ang dagkong mga kompaniya sa tambal mitanyag ug mga droga batok sa AIDS diha sa mas baratong mga presyo sa kabos nga mga nasod nga nanginahanglan. Gilaoman nga niining paagiha mas daghang tawo ang makagamit niining drogaha. Bisan pa niana, dunay dagkong mga babag nga angay buntogon aron ang maong mga droga daling mabatonan sa kabos nga mga nasod. Usa niini mao ang presyo. Bisan pag gikunhoran na pag-ayo ang presyo, ang mga droga mahal gihapon kaayo alang sa kadaghanang mga tawo nga nanginahanglan niini.

Ang laing suliran mao nga ang mga droga dili daling ikadapat. Daghang tabletas kinahanglang imnon kada adlaw, sa tinong mga oras. Kon kini dili imnon sa hustong paagi o kon maputol ang rutina sa pagtambal, kini mahimong mosangpot nga maugmad ang kagaw sa HIV nga mosukol ug tambal. Lisod ang pagseguro nga masunod ang hustong gidaghanon sa pagtambal diha sa mga kahimtang sa Aprika. Tingali nihit ang pagkaon, kulang ang suplay sa hinlong tubig, ug diyutay lang ang mga tambalanan.

Dugang pa, kadtong motomar ug tambal kinahanglang mamonitor. Kon maugmad ang kagaw nga mosukol sa mga droga, kinahanglang usbon ang kombinasyon sa mga tambal. Ang gikinahanglan niini mao ang eksperyensiyadong mga kawani sa ospital, ug ang mga pagpasusi mahal. Dugang pa, may mga daotang epekto ang mga droga, ug ang mga kagaw nga mosukol sa droga nagakaugmad.

Niadtong Hunyo 2001 sa espesyal nga miting bahin sa AIDS sa UN General Assembly, gisugyot nga dunay Global Health Fund aron tabangan ang kabos nga mga nasod. Gibanabana nga mokantidad ug tali sa $7 bilyones ug $10 bilyones ang gikinahanglan. Ang gisaad nga mga amot alang niini nga pondo diyutay ra kaayo kay sa gitumong nga kantidad.

Dulot nga naglaom ang mga siyentipiko nga makakaplag ra unya sila ug bakuna, ug klaseklase na ang gisulayan diha sa nagkalainlaing kanasoran. Bisan pag molampos kining mga paningkamota, dangtan pag daghang tuig una pa ang usa ka bakuna maugmad, masulayan, ug mapamatud-ang dili-peligroso nga gamiton sa tanan.

Ang pipila ka nasod, sama sa Brazil, Thailand, Uganda, dunay talagsaong kalamposan sa mga programa sa pagtambal. Ang Brazil, pinaagi sa paggamit sa kaugalingong ginamang mga droga, nakapakunhod sa katunga sa mga kamatayon gumikan sa AIDS. Ang gamayng nasod sa Botswana, nga dunay ikasarang sa panalapi, naningkamot sa pagtaganag mga droga nga antiretroviral sa tanang nanginahanglan niini diha sa nasod ug naningkamot sa pagtaganag gikinahanglang mga tambalanan.

Ang Kapildihan sa AIDS

Lahi ang AIDS sa ubang mga epidemya sa usa ka hinungdanong bahin: Kini mapugngan. Kon ang mga tawo andam nga mosunod sa paninugdang mga prinsipyo sa Bibliya, sa daghang kahimtang, kon dili man tanan, sila dili matakdan.

Ang moral nga mga sukdanan sa Bibliya tin-aw. Kadtong dili minyo kinahanglang dili makigsekso. (1 Corinto 6:18) Ang mga minyo kinahanglang magmatinud-anon sa ilang mga kapikas ug dili manapaw. (Hebreohanon 13:4) Ang pagsunod sa pahimangno sa Bibliya nga maglikay sa dugo makatabang usab sa usa ka tawo.​—Buhat 15:​28, 29.

Kadtong natakdan na makakaplag ug dakong kalipay ug kahupayan pinaagi sa pagkakat-on bahin sa walay-sakit nga kalibotan nga gisaad sa Diyos sa duol nga umaabot ug dayon pinaagi sa pagpahiuyon sa mga kinahanglanon sa Diyos.

Ang Bibliya nagpasalig kanato nga sa nahaigong panahon ang tanang kaalaotan sa katawhan, lakip ang sakit, matapos ra. Kining saara gihimo diha sa basahon sa Pinadayag: “Nadungog ko ang usa ka makusog nga tingog gikan sa trono nga nag-ingon: ‘Tan-awa! Ang tolda sa Diyos anaa uban sa mga tawo, ug siya mopuyo uban kanila, ug sila mahimong iyang mga katawhan. Ug ang Diyos makig-uban kanila. Ug iyang pagapahiran ang tanang luha gikan sa ilang mga mata, ug ang kamatayon mawala na, ni may pagbangotan ni pagtiyabaw ni may kasakit pa. Ang unang mga butang nangagi na.’”​—Pinadayag 21:​3, 4.

Kanang saara dili lamang alang niadtong makaarang pagpalit sa mahal nga mga tambal. Ang matagnaong saad sa Pinadayag kapitulo 21 gikompirmar sa Isaias 33:24: “Walay pumoluyo nga moingon: ‘Ako masakiton.’” Dayon ang tanang buhi dinhi sa yuta mosunod sa mga balaod sa Diyos ug magpahimulos sa hingpit nga panglawas. Sa ingon, ang makamatay nga pagkaylap sa AIDS​—ug tanang ubang sakit​—mahunong na gayod sa bug-os.

[Footnote]

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 9, 10]

KINI ANG TINUOD NGA TAMBAL NGA AKONG GIPANGITA

Nagpuyo ako sa usa ka nasod sa habagatang Aprika, ug ako 23 anyos. Mahinumdom pa ako sa adlaw nga nahibaloan ko nga ako adunay HIV.

Kuyog nako ang akong inahan sa konsultahanan nga lawak sa dihang ang doktor mibutyag sa balita. Kadto ang makasubo kaayong balita nga akong nadungog sukad sa akong kinabuhi. Nalibog ako. Dili ako makatuo niadto. Abi nakog nasayop lamang tingali ang laboratoryo. Wala ako mahibalo kon unsay isulti o buhaton. Gusto kong mohilak apan way luha nga migawas sa akong mga mata. Misugod paghisgot ang doktor bahin sa mga drogang antiretroviral ug uban pang mga butang ngadto sa akong inahan, apan ako nakurat pag-ayo nga wala akoy nasabtang bisan unsa.

Naamgohan ko nga lagmit natakdan ako sa usa ka lalaki didto sa unibersidad nga akong gieskuylahan. Gusto kaayo kong makigsulti ni bisan kinsa nga makasabot sa akong kahimtang, apan wala akoy nahunahunaan kon kinsa. Mibati akog pagkawalay-pulos ug kapakyasan. Bisan tuod gisuportahan ako sa akong pamilya, ako mibatig pagkawalay-paglaom ug kahadlok. Sama sa uban pang mga batan-on, daghan akog mga pangandoy. Duha na lang ka tuig aron mahuman nako ang akong kurso sa kolehiyo, apan ang maong paglaom nahugno.

Misugod ako pag-inom sa giresetang mga droga nga antiretroviral ug miadto usab ako sa mga magtatambag bahin sa AIDS, apan nagmagul-anon gihapon ako. Miampo ako sa Diyos aron ipakita kanako ang tinuod nga Kristiyanidad sa dili pa ako mamatay. Membro ako sa usa sa mga relihiyong Pentecostal, apan wala ganiy usa gikan sa simbahan ang miduaw kanako. Gusto kong mahibalo sa kamatuoran kon asa ako padulong human mamatay.

Usa ka buntag niana sayo sa Agosto 1999, duha ka Saksi ni Jehova nanuktok sa akong pultahan. Lain kaayo ang akong gibati niadtong adlawa, apan nakahimo gihapon ako paglingkod diha sa sala. Ang duha ka babaye mipaila sa ilang kaugalingon ug miingon nga ginatabangan nila ang mga tawo sa pagtuon sa Bibliya. Makapahupay gayod nga sa kataposan gitubag ang akong mga pag-ampo. Apan luya kaayo ako niadto nga dili na ako makabasa o makasentro sa akong konsentrasyon ug dugay.

Bisan pa niana, giingnan nako sila nga gusto kong magtuon ug Bibliya, ug sila nakigsabot kanako. Galing lang, sa wala pa moabot ang higayon, gidala ako ngadto sa sikyatrista tungod sa akong depresyon. Nakagawas ako tulo ka semana sa ulahi ug nahupayan sa pagkahibalo nga ang mga Saksi wala malimot kanako. Mahinumdom pa ako nga usa kanila nagsigeg tawag kanako aron mangomosta sa akong kahimtang. Sa pisikal, morag miarang-arang ako, ug misugod ako pagtuon sa Bibliya sa hinapos na niadtong tuiga. Apan, dili kadto sayon, kay tandogonon ang akong kahimtang. Apan ang sister nga nagtuon kanako masinaboton ug mapailobon.

Nakadayeg akog dako sa akong pagtuon bahin kang Jehova ug sa iyang mga hiyas diha sa Bibliya, ingon man sa tinuod nga kahulogan sa pagkaila kaniya ug sa paglantaw sa unahan sa walay kataposang kinabuhi. Sa unang higayon, nasabtan usab nako ang hinungdan sa pag-antos sa tawo. Nakahatag kanakog dakong kalipay ang pagkahibalo bahin sa Gingharian sa Diyos, nga sa dili madugay mopuli sa tanang kagamhanan sa tawo. Nagdasig kini kanako sa pagbag-o sa akong paagi sa kinabuhi sa bug-os.

Kini ang tinuod nga tambal nga akong gipangita. Pagkamakapahupay ang pagkahibalo nga si Jehova nahigugma ug nagaatiman gihapon kanako! Kaniadto, abi nakog ang Diyos nagdumot kanako, hinungdan nga natakdan ako niining sakita. Apan akong nakat-onan nga si Jehova sa kamahigugmaon naghimo na diay ug tagana alang sa kapasayloan sa sala pinasukad sa halad lukat ni Jesu-Kristo. Dayon akong nahibaloan nga ang Diyos nahingawa, sama sa giingon sa 1 Pedro 5:7: “Itugyan kaniya ang tanan ninyong mga kabalaka, kay siya may kahingawa kaninyo.”

Pinaagi sa pagtuon sa Bibliya kada adlaw ug pagtambong sa mga tigom sa Kingdom Hall, ako naningkamot gayod pag-ayo nga masuod kang Jehova kutob sa mahimo. Bisan tuod dili kanunay sayon, akong gibubo ang akong mga kabalaka kang Jehova diha sa pag-ampo ug gipangayo ang iyang kusog ug paghupay. Ang mga membro sa kongregasyon nagpalig-on usab kanako, busa ako malipayon.

Regular akong nakigbahin sa pag-ebanghelyo duyog sa lokal nga kongregasyon. Buot nakong makatabang sa uban sa espirituwal nga paagi, ilabina niadtong sama nakog kahimtang. Nabawtismohan ako niadtong Disyembre 2001.

[Hulagway]

Nakahatag kanakog dakong kalipay ang pagkahibalo bahin sa Gingharian sa Diyos

[Hulagway sa panid 8]

Tem sa mga tigtambag bahin sa AIDS sa Botswana

[Hulagway sa panid 10]

Sa Paraisong yuta, ang tanan magpahimulos ug hingpit nga panglawas