Pagpaniid sa Kalibotan

Pahimusli Kanang Maong Pagpanghuy-ab!

Ang masuso diha sa tagoangkan magsugod pagpanghuy-ab 11 ka semana lamang human sa pagkasamkon niana, nag-ingon ang senemanang magasin nga Salud sa Espanya. Dayag nga kadaghanang mananap nga sus-an, maingon man ang pipila ka langgam ug mga reptilya, nagpasundayag niining dili-tinuyo nga reaksiyon. Bisan tuod wala pa madiskobrehi ang eksaktong hinungdan kon nganong kita manghuy-ab, ang mga tigdukiduki nakamatikod nga ang mga lihok sama sa pagtuyhad sa lawas kasagarang nalangkit sa pagpanghuy-ab. Matod nila, kining maong mga lihok “magpausbaw sa presyon sa dugo ug sa kasubsob sa pagpitik sa kasingkasing, gawas pa sa pagparelaks sa mga kaunoran ug mga lutahan.” Kon pugngan nato ang pagpanghuy-ab pinaagi sa pagtak-om sa atong mga apapangig, atong gisayloan ang nag-ubang mga benepisyo. Busa, ang tem nga nanukiduki nagsugyot nga kon motugot ang mga sirkumstansiya, kinahanglan nga atong “pasagdang moinat ang atong mga apapangig ug kaunoran sa nawong sa kinaiyanhong paagi” sa dihang manghuy-ab. Kinsay nasayod​—ang usa ka maayong pagpanghuy-ab basin makapadasig sa imong adlaw!

 Ang mga Cranberry Mosukol sa Impeksiyon

“Ang duga sa cranberry maoy talagsaon sulod na sa dugayng panahon,” nag-ingon ang The Times sa London. “Kini dunay maayong reputasyon ingong tambal ug ingong ilimnon taliwala sa Nitibong mga Amerikano [ug] gigamit sa Amerikanong mga marinero ingong panalipod batok sa scurvy.” Dagaya sa bitamina C ug mga antioxidant, “ang duga sa cranberry maoy pangontra usab sa mikrobyo, nga tungod niini kini ilabinang epektibo sa pagsukol sa mga impeksiyon sa agianan sa ihi.” Apan dili kini tungod sa epekto sa duga diha sa pagkaasidiko sa ihi, ingon sa gihunahuna kaniadto. Hinunoa, nag-ingon ang The Times, naggikan kini sa mga substansiya diha sa duga nga “mopugong sa bakterya nga E. Coli [ang hinungdan sa kadaghanang mga impeksiyon, lakip na sa cystitis] aron dili kini mopilit sa bungbong sa agianan sa ihi, sa ingon ang bakterya mabanlas sa dili pa mosugod ang impeksiyon.” Ang mga tigpanukiduki nakakaplag usab nga ang duga sa cranberry makapamenos sa epekto sa sakit sa lagos.

Proteksiyon sa Utok Alang sa mga Biktima sa Atake sa Kasingkasing

“Ang pagpaus-os ug pipila lamang ka grado sa temperatura sa lawas sa mga pasyente nga giatake sa kasingkasing makapakunhod ug dako sa risgo nga madaot ang utok ug mamatay, sumala sa duha ka hinungdanong mga pagtuon,” nag-ingon ang taho sa mantalaang Toronto Star sa Canada. Ang usa ka pagtuon nga naglangkit sa lima ka nasod sa Uropa ug sa lain nga naglangkit sa Australia nakakaplag nga ang pagpaus-os ug diyutay sa temperatura sa lawas kay sa naandan niini miresulta sa mas daling pagkaayo sa mga pasyente maylabot sa mga obra sa sistema sa nerbiyos ug sa salabotan. Ang temperatura sa lawas sa mga biktima sa atake sa kasingkasing nga na-coma sa dihang giadmit sa ospital gipaus-osan ngadto sa 33 grado Celsius [90 grado Fahrenheit] sulod sa 12 ngadto sa 24 ka oras, ginamit ang bugnawng hangin ug bag nga dunay yelo. Sumala sa espesyalista sa kasingkasing nga si Beth Abramson, kining dili-mahal, yano nga terapiya nagpakunhod sa “panginahanglan sa utok sa oksiheno samtang nagsanta sa kemikal nga mga proseso nga mopatay sa mga selula sa utok,” nag-ingon ang Star. “Ang teknik nga pagpabugnaw morag misaler pag-ayo nga ang mga doktor sa Canada, Tinipong Bansa, Australia ug Uropa nag-awhag nga ang maong pamaagi gamiton kanunay sa pagtambal sa tanang pasyente nga nakaagom ug atake sa kasingkasing nga giadmit sa ospital.”

Gidili ang Pagsundalo sa mga Bata

“Usa ka tratado nga magdili sa paggamit sa mga bata ingong mga sundalo gipatuman karon, nga nagpalampos sa napulo ka tuig nga internasyonal nga mga paningkamot sa pagsupak sa usa sa dagkong mga hinungdan sa mga paglapas sa tawhanong mga katungod sa kalibotan,” nag-ingon ang balita sa Hiniusang Kanasoran nga penetsahan ug Pebrero 12, 2002. Ang Optional Protocol, nga gipirmahan sa 96 ka nasod, “nag-establisar nga walay tawo nga ubos sa edad nga 18 ang ipailalom sa pinugsanay nga pagrekluta ngadto sa regular nga armadong puwersa, ug nag-obligar sa mga gobyerno sa pagpataas sa kinaubsang edad alang sa boluntaryong pagrekluta ngadto sa labing menos 16 anyos.” Gibanabana nga “tunga sa milyong bata ang nag-alagad sa pagkakaron sa armadong puwersa sa gobyerno, sa paramilitar ug armadong mga grupo diha sa 85 ka nasod sa tibuok kalibotan; kapin sa 300,000 niini ang aktibong nakigbahin sa pagpakiggubat diha sa kapin sa 35 ka nasod.” Sumala sa UN News Service Web page, daghan niining mga bataa ang gikidnap ug “gibunalan o gipatay kon mosulay sila sa pag-eskapo. Ang mga babaye ilabinang mabiktima niini, tungod kay kasagaran sila giamong-amongan.”

Tambal ug ang mga Tigulang

“Ang mga tawo nga kapin sa 60 anyos motomar sa aberids ug tulo ka lainlaing mga tambal, tulo ka pilo nga mas daghan kay sa mas batang mga pasyente,” nag-ingon ang mantalaang Der Spiegel sa Alemanya. “Apan, ang risgo gumikan sa pagsagol [sa tambal], ug ang moresultang segundaryong mga epekto, mograbe kon magkadaghan ang tambal.” Ang laing lagmit nga komplikasyon mao nga ang “mga doktor sa pamilya . . . kasagarang wala magkonsiderar sa paghinay sa obra sa pantog inigkatigulang.” Ang resulta mao nga ang mga tambal mapondo diha sa lawas. Busa, “ang hustong gidaghanon alang sa 40 anyos makahilo sa 70 anyos,” nag-ingon ang Der Spiegel. “Daghang tigulang ang nag-antos ug mas daghang komplikasyon tungod sa dili pag-inom ug igong gidaghanon sa tubig.” Ang pagkahurot sa pluwido sa lawas lamang, midugang ang taho, makapatungha ug segundaryong mga epekto nga susama nianang sa mga tambal sama sa mga painkiller, tranquilizer, ug mga antihypertensive. Ang mga simtoma naglakip sa pagkalibog, pagdeliryo, ug pagliponglipong, nga kasagarang gipasangil sa katigulangon.

Makamatayng Ecstasy

Siyam sa 10 ka tawo nga moadto sa magbuntag nga mga bayle nga gitawag ug rave naggamit sa droga nga gikan sa amphetamine nga nailhan ingong ecstasy, nagtaho ang mantalaang El País sa Espanya. Di pa dugay, duha ka batan-on ang namatay gumikan sa paggamit ug sobrang ecstasy diha sa usa ka rave sa Espanya. “Tanyagan ka kanunay ug droga,” nahinumdom ang usa ka higala sa namatay. Unsay nagtukmod sa mga batan-on sa paggamit sa maong droga? Ang pagpit-os sa isigkaingon ug ang temporaryong pagbati sa pagkamahigalaon ug pagtamod sa kaugalingon nga ipatungha sa ecstasy. Ang mga batan-on kanunayng magsagol sa ecstasy ug sa mga droga sama sa hashish ug cocaine o sa alkoholikong ilimnon, nga ang tanan makapasamot sa peligrosong segundaryong mga epekto. Gawas pa sa pagkalimtanon ug depresyon, ang ecstasy makapahinabog ‘mga sakit sa respiratoryo, paghemoreds sa utok ug kamatayon pa gani,’ nagpasidaan ang National Antidrug Program sa Espanya.

Pagpamalikas Diha sa Trabahoan

Ang pagpamalikas naandan na diha sa daghang trabahoan, nagtaho ang The Gazette sa Montreal, Canada. Ang ubang mga eksperto nag-ingon nga ang pagpamalikas makapasamot sa kapit-os diha sa trabahoan. Si Karen Harlos, usa ka propesor sa organisasyonal nga panggawi diha sa McGill University, nag-ingon: “Kon ang pagpamalikas maoy bahin sa negatibong pagsaway, kini makadaot sa pagkamabungahon, pagtahod sa kaugalingon o panglawas sa empleyado.” Sumala sa mantalaan, “ang amo kasagarang maoy ehemplo” diha sa trabahoan, nga sundon sa uban. Kon nahasol ka tungod sa pagpamalikas diha sa imong trabahoan, ang The Gazette nagsugyot nga duolon una nimo “ang tawo nga sa imong hunahuna sobra ra ka himalikas ug matinahoron siyang hangyoon nga dili siya mamalikas kon naa ka.”

Ang Buluhaton sa Balay Maayong Ehersisyo

Ang pag-vacuum, paghinlo sa mga bentana, ug pagtulod sa stroller o karetilya sa bata matawag ba ug maayong ehersisyo? Ang tubag maoy oo, sumala sa usa ka di pa dugayng pagtuon nga gihimo didto sa University of Queensland, Australia. Pito ka inahan nga dunay mga anak nga ubos sa singko anyos ang gitaoran sa mga tigdukiduki ug himan nga mag-analisar sa gas aron masukod ang ilang nahanggab nga oksiheno panahon sa ilang adlaw-adlaw nga rutina, nag-ingon ang taho sa The Canberra Times. Sumala sa mga tigdukiduki, “ang mga kaplag nagsugyot nga ang pipila ka buluhaton nga may kalabotan sa pag-atiman sa panimalay gihimo sa gikusgon nga igong makahatag ug pipila ka benepisyo sa panglawas.” Si Propesor Wendy Brown nakakaplag nga “ang buluhaton sa mga babaye diha sa balay halos katumbas sa kasarangag gikusgon nga ehersisyo sama sa paspas nga paglakaw, pagbisikleta o paglangoy,” nag-ingon ang taho. “Kini maoy pasiuna lamang nga panukiduki,” nag-ingon si Brown, “apan klaro nga dili nimo mahukman ang mga babaye nga dili-aktibo kon nagbuhatbuhat sila diha sa balay sa tibuok adlaw.”

Mga Tipaka sa Humay Magpalig-on sa Semento

“Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga duna unyay dakong kausaban sa industriya sa konstruksiyon,” nag-ingon ang Jornal da USP sa Brazil, uban sa “mga tinukod nga modurar ug mas makaagwanta sa klima ug sa mga kahimtang sa palibot. Posible kini tungod sa usa ka bag-ong semento nga gihimo sa mga tigdukiduki sa School of Engineering of the University of São Paulo” sa Brazil. Ang mga siyentipiko nagsagol sa silica nga gikuha gikan sa abo sa sinunog nga mga tipaka sa humay uban sa kasagarang semento aron sa pagpatungha ug pino kaayo, dekalidad nga produkto. Ang nagama nga semento dili daling mahunoban ug tubig, dili daling madaot sa polusyon ug sa klima, ug labing menos tulo o upat ka beses nga mas lig-on kay sa ordinaryong semento. Busa, mamenosan nila ang gidak-on sa mga haligi ug hangtod sa 30 porsiyento, “apan uban ang katumbas nga kalig-on, [ug] ang mga resulta mao: mas dakong luna, mas gaan nga mga tinukod, mas mubong panahon sa pagtukod, mas menos ug gasto sa mga materyales sa pagtukod, menos ang kahago,” nag-ingon ang Jornal da USP. Sa tibuok kalibotan, mga 80 ka milyong tonelada nga mga tipaka sa humay ang ginapatungha kada tuig, nga nagtagana ug 3.2 ka milyong tonelada nga silica.