Mga Batan-on Nangutana . . .

Pagpit-os sa Isigkaingon—Gamhanan ba Gayod Kaayo Kini?

“Wala ko batia nga napit-os sa isigkaingon.”—Pamela, usa ka estudyante sa hayskul.

“Wala ko magtuo nga maapektahan pa gayod ako sa pagpit-os sa isigkaingon. Kadaghanan sa pagpit-os nga akong naagoman gikan ra usab kanako.”​—Robbie, usa ka hohamtong nga batan-on.

GIBATI ba nimo kini sukad? Itugot ta, nahibalo ka tingali nga ang Bibliya nag-ingon: “Ang daotang pakig-uban makadaot sa mapuslanong pamatasan.” (1 Corinto 15:33) Bisan pa niana, tingali matingala ka, ‘Ingon ba gayod niana ka gamhanan ang pagpit-os sa isigkaingon​—tingali dili ingon ka gamhanan sumala sa giingon sa akong mga ginikanan ug sa uban pang mga edaran?’

Kon nakigbisog ka sa maong mga pagduhaduha matag karon ug unya, dili ikaw ang unang batan-on nga mibati niana. Apan awhagon ka namo sa pagkonsiderar sa usa ka posibilidad. Dili ba kaha mas kusganon ang impluwensiya sa pagpit-os sa isigkaingon kay sa imong gihunahuna? Daghang batan-on ang nasorpresa sa gahom sa pagpit-os sa isigkaingon. Pananglitan, giangkon ni Angie nga lagmit mobuhat siya ug dugang pa kay sa iyang gihunahuna aron mauyonan sa katilingban. Siya nag-ingon: “Usahay ang pagpit-os sa katilingban gamhanan kaayo nga dili gani nimo mahibaloan nga pagpit-os sa isigkaingon na diay kadto. Mosugod ka sa pagtuo nga gipit-os ka lang sa imong kaugalingon.”

Sa susama, si Robbie, nga gikutlo ganina, nag-ingon nga ang iyang kinadak-ang pagpit-os naggikan ra kaniya. Bisan pa niana, giangkon niya nga lisod ang pagpuyo duol sa dakong siyudad. Ngano? Tungod sa pagpit-os sa isigkaingon nga naggikan sa materyalistikong palibot. Matod niya: “Ang bahandi hinungdanon kaayo dinhi.” Tin-aw nga ang pagpit-os sa isigkaingon maoy puwersa nga angayng tagdon. Nan, nganong daghan mang batan-on ang naghunahuna nga ang pagpit-os sa isigkaingon dili makaapekto kanila?

Gamhanan sa Malimbongong Paagi

Ang pagpit-os sa isigkaingon malimbongon​—gani, mahimong dili gayod nato mamatikdan kini. Sa pag-ilustrar: Kon kita anaa sa lebel sa dagat, ang dakong hawan sa hangin ibabaw nato maghatag ug kanunayng presyur kanato nga mga usa ka kilo matag sentimetro kuwadrado. * Mahimong nagkinabuhi ka ilalom sa maong presyur matag adlaw, apan halos dili  nimo kini mamatikdan. Ngano man? Naanad ka na niini.

Tugotan ta nga ang presyur sa atmospera dili ra makadaot. Apan sa dihang pit-oson kita sa mga tawo nga dili nato mamatikdan, sila sa ngadtongadto lagmit makapausab kanato. Si apostol Pablo nakasabot sa gahom sa pagpit-os sa isigkaingon. Gipasidan-an niya ang mga Kristohanon sa Roma: “Ayawg tugoti ang kalibotan sa inyong palibot nga moumol kaninyo sa kaugalingon niini nga hulmahan.” (Roma 12:​2, The New Testament in Modern English) Apan, sa unsang paagi mahitabo kini?

Kon sa Unsang Paagi Molihok ang Pagpit-os sa Isigkaingon

Malipay ka ba nga uyonan ug dawaton sa ubang mga tawo? Kadaghanan kanato moangkon nga kita malipay. Bisan pa niana, ang atong kinaiyanhong tinguha alang sa maong pag-uyon mahimong makaayo o makadaot. Ngadto sa unsang sukod nga himoon nato kana aron kita madawat sumala sa atong gipangandoy? Bisan pag masaligon kita sa atong kaugalingon nianang bahina, komosta man kadtong anaa sa atong palibot? Sila ba naninguha sa pagpakigbisog sa pagpit-os sa isigkaingon, o nagpadala ba hinuon sila niini?

Pananglitan, daghan karong adlawa nag-isip sa mga sukdanan sa Bibliya bahin sa moralidad ingong kinaraan na o dili realistikanhon sa atong modernong kalibotan. Daghan ang mibati nga dili na kaayo hinungdanon ang pagsimba sa Diyos sa paagi nga iyang gikinahanglan kanato diha sa iyang Pulong. (Juan 4:24) Nganong ingon man niana ang ilang gibati? Sa usa ka bahin, ang tubag mahimong pagpit-os sa isigkaingon. Sa Efeso 2:​2, si Pablo naghisgot sa sistema sa mga butang ning kalibotana nga may “espiritu,” o nagpatigbabawng tinamdan. Kanang maong espiritu nagpit-os sa mga tawo aron mopahiuyon sa panghunahuna sa kalibotan nga wala makaila kang Jehova. Sa unsang paagi kita maapektahan?

Ang atong matag adlaw nga mga kalihokan sa eskuylahan, pagtuon, mga obligasyon sa pamilya, ug sa trabaho kasagarang naglangkit sa panginahanglang makig-uban sa mga tawo nga dili gayod nato parehas ug Kristohanong mga prinsipyo. Pananglitan, sa eskuylahan duna tingaliy daghang maninguha nga mapopular bisan unsay mahitabo, malangkit sa imoral nga seksuwal nga mga relasyon, o mag-abuso pa gani sa mga droga ug alkoholikong ilimnon. Unsay mahitabo kon mopili kitag suod nga mga higala taliwala niadtong nalangkit sa maong kagawian o nagdawat niini ingong normal, dalayegon pa gani? Kalagmitan nga mosugod kita​—tingali hinayhinay lang sa sinugdanan—​sa pagdawat sa susamang mga tinamdan. Ang “espiritu,” o “hangin,” sa kalibotan mopit-os kanato, nga morag moumol kanato sa hulmahan sa kalibotan.

Makaiikag, ang mga batid sa tawhanong katilingban niining modernong panahon naghimog mga eksperimento nga magpaluyo niining mga prinsipyoha sa Bibliya. Tagda ang talagsaong eksperimento ni Asch. Ang usa ka tawo gidapit sa pagduyog sa grupo sa mga tawo nga nagtupad pagpanglingkod. Si Dr. Asch nagpakitag dakong kard nga may patindog nga linya, dayon gipakita ang laing kard nga may tulo ka patindog nga mga linya nga lainlain ug gidak-on. Sunod iyang gipangutana ang mga tawo diha sa grupo sa paghatag sa ilang opinyon kon hain sa tulo ang pareho sa una. Sayon lang ang tubag. Sa unang pipila ka higayon, nagkauyon ang tanan. Apan sa ikatulong pagsulay, may kausaban.

Sama sa una, sayon rang maila kon unsang mga linyaha ang pareho ug gidak-on. Apan wala mahibaloi sa tawo nga gisulayan nga ang ubang mga membro sa grupo gibayran aron molihok ingong bahin sa eksperimento. Nagkauyon silang tanan sa samang sayop nga tubag. Unsay nahitabo? Sa mga tawong gisulayan, 25 porsiyento lang ang hugot nga nagpabilin sa nahibaloan nilang husto. Ang tanang uban pa miuyon sa grupo labing menos kausa​—bisan pag nagkahulogan kini ug paglimod sa dayag nilang nakita!

Dayag nga ang mga tawo buot mopasignunot niadtong naglibot kanila​—sa pagkaagi nga ang kadaghanan molimod pa gani sa nahibaloan nilang tinuod. Daghang batan-on ang nakamatikod mismo sa epekto niining maong pagpit-os. Si Daniel, 16-anyos, miangkon: “Ang pagpit-os sa isigkaingon makapausab kanimo. Ug kon mas daghang tawo ang magtan-aw, mas mosamot ang pagpit-os. Mahimong mosugod ka sa paghunahuna nga basig husto ang ilang gibuhat.”

Si Angie, nga gikutlo ganina, nag-asoy bahin sa usa ka kasagarang pananglitan sa maong pagpit-os diha sa eskuylahan: “Sa dihang ikaw anaa pa sa ikatulong tuig sa hayskul, hinungdanon kaayo kon unsay imong isul-ob. Kinahanglang duna kay mahalong mga sinina. Dili  mo gayod buot mogasto ug $50 alang sa usa ka sinina​—apan nganong duna may gustong mogastog ingon niana ka dako?” Sama sa gisugyot ni Angie, lisod mamatikdan ang pagpit-os samtang naimpluwensiyahan ka niini. Apan makaapekto ba kanato ang pagpit-os sa isigkaingon maylabot sa mga butang nga mas seryoso?

Kon Nganong Mahimong Peligroso ang Pagpit-os sa Isigkaingon

Handurawa nga naglangoylangoy ka sa dagat. Samtang nalingaw ka sa paglangoylangoy ug sa pagpautaw-utaw diha sa mga balod, ang ubang gamhanang mga puwersa lagmit hilom nga molihok nga dili nimo mabantayan. Dad-on ka sa mga balod paingon sa baybayon, apan mahimong adunay sulog usab sa ilalom sa dagat. Sa inanay ianod ka niini nga patakilid. Sa dihang motan-aw ka na sa baybayon, dili na nimo makita ang imong pamilya o mga higala. Wala ka gayod makamatikod kon unsa ka na kalayo nga gianod patakilid sa sulog! Sa samang paagi, samtang nagbuhat kita sa atong inadlaw nga mga kalihokan, ang atong mga hunahuna ug mga pagbati kanunayng maimpluwensiyahan. Sa dili pa nato kini maamgohan, ang maong mga impluwensiya magpalayo kanato gikan sa mga sukdanan nga kanunay natong gihunahuna nga atong sundon pag-ayo.

Pananglitan, si apostol Pedro maoy tawo nga adunay kaisog. Sa walay kokahadlok gigamit niya ang espada sa dihang giatubang sa mabatokon nga panon sa katawhan sa gabii nga gidakop si Jesus. (Marcos 14:43-47; Juan 18:10) Bisan pa niana, katuigan sa ulahi ang pagpit-os sa isigkaingon nagpahinabo kaniyang magpasundayag ug dayag nga pagkamapihigon. Gilikayan niya ang Hentil nga mga Kristohanon​—bisan tuod ug di pa dugay siyang nakadawat ug panan-awon gikan ni Kristo nga nagsugo kaniya nga dili isipon ang mga Hentil ingong mahugaw. (Buhat 10:10-15, 28, 29) Tingali mas gilisdan si Pedro sa pag-atubang sa pagbiaybiay sa ubang mga tawo kay sa pag-atubang sa tumoy sa espada! (Galacia 2:​11, 12) Sa pagkatinuod, mahimong peligroso ang pagpit-os sa isigkaingon.

Hinungdanon nga Mailhan ang Gahom sa Pagpit-os sa Isigkaingon

Ang panig-ingnan ni Pedro makatudlo kanatog hinungdanong pagtulon-an. Ang pagkalig-on sa daghang bahin wala magkahulogan ug pagkalig-on sa tanang panahon. Si Pedro may mga kahuyangan, maingon man usab kitang tanan. Bisag kinsa pa kita, kinahanglang magmahunahunaon kita sa atong huyang nga mga bahin. Mahimong matinud-anon natong suknaon ang atong kaugalingon: ‘Unsang bahina nga ako mahuyang? Nangandoy ba akog haruhay nga pagkinabuhi? Nagsugod ba sa pag-impluwensiya sa akong kasingkasing ang naghingaping paglantaw sa kaugalingon o sa mga kalamposan? Sa unsang gilapdon nga ako maningkamot aron maangkon ang pagdayeg, dungog, ug pagkainila?’

Tingali karon dili gayod nato tuyoon nga ipameligro ang atong kaugalingon pinaagi sa pagpakig-uban sa imoral nga mga tiggamit ug mga droga o niadtong mapatuyangon sa sekso. Apan, komosta ang bahin sa atong mga kahuyangan nga wala kaayo nato mamatikdi? Kon pilion natong makigsuod niadtong moimpluwensiya kanato diin aduna kitay kahuyangan, nan giladlad nato ang atong kaugalingon nga makontrolar sa pagpit-os sa isigkaingon​—nga lagmit permanenteng magdaot kanato.

Hinuon, ang maayong balita mao nga dili tanang pagpit-os sa isigkaingon makadaot. Makontrolar ba nato ang pagpit-os sa isigkaingon​—nga himoon pa gani kining makaayo kanato? Ug sa unsang paagi atong masagubang ang negatibong pagpit-os sa isigkaingon? Ang maong mga pangutana pagahisgotan sa umaabot nga artikulo sa “Mga Batan-on Nangutana . . . .”

[Footnote]

[Hulagway sa panid 12, 13]

Ang materyalistikanhong palibot mopasamot sa pagpit-os sa isigkaingon