Ang Tinguha nga Mahimong Luwas ang Pagbiyahe sa Kahanginan

PIPILA lang ka semana sa wala pa ang 9/11, gibati ni Alex nga hapit na niyang mabuntog ang iyang kahadlok sa pagsakay ug ayroplano. Samtang ang depasaherong ayroplano nga iyang gisakyan migikan sa Athens paingon sa Boston, ang 42-anyos nga manedyer sa publikong mga kahikayan giabot ug diyutayng kahadlok​—ang iyang dughan nagkubakuba ug ang iyang mga palad ug agtang gipaningot ug bugbog.

Apan nahibalo siya kon unsay kinahanglan niyang buhaton. Giingnan siya sa terapista nga naningkamot sa pagtabang kaniya nga mabuntog ang iyang kahadlok sa pagsakay ug ayroplano nga moginhawag lawom, maghanduraw ug maanindot nga talan-awon, ug mangupot pag-ayo sa sayhanag kamot sa iyang lingkoranan, nga mobuhi ug kaupat matag minuto. Sa dihang morag dili na niya maagwanta ang mga pag-uyog ug makahahadlok nga kabanha, gihanduraw ni Alex nga anaa siya sa usa ka malinawon nga lanaw. “Abi nakog anam-anam na nakong nabuntog ang akong kahadlok sa pagsakay ug ayroplano,” miingon si Alex.

Milyonmilyong pasahero sa kahanginan ang mahadlok mosakay ug ayroplano. Sa di pa dugayng katuigan daghan ang mitambong ug mga klase nga gidisenyo aron mabuntog ang kahadlok sa pagsakay ug ayroplano, kasagaran kanila gidani sa mga membro sa pamilya, amo, ug sa kompaniya sa ayroplano, nga ang tanan dunay mga motibo nga pasakyon sila ug ayroplano. Alang sa kadaghanang pasahero, ang mga klase mapuslanon; daghang klinika ang mapagarbohong nag-ingon nga hangtod sa 90 porsiyento sa mitambong sa ilang mga klase ang nakabuntog sa ilang kahadlok sa pagsakay ug ayroplano.

Apan nausab kanang tanan tungod sa 9/11. Si Alex miundang dayon sa klase nga iyang gitambongan. Ug sa kahigawad  sa iyang amo, gikanselar usab niya ang mga plano nga mobiyahe sakay sa ayroplano aron makigkita sa usa ka umaabot nga iladong kliyente. “Ang akong kahadlok sa pagsakay ug ayroplano duyog sa pag-atake sa mga terorista,” matod ni Alex, “dili na nako maagwanta. Ang terapiya wala mag-andam kanako sa pagsagubang niana.”

Ang Seguridad Gisusi Pag-ayo

Ang nahadlok nga mga biyahedor sa kahanginan nagpunting usab nga ang rutinang mga pangutana nga gisukna sa mga pasahero nga talisakay na sa ayroplano gipangutana ngadto sa mga hijacker niadtong 9/11, sama sa: “Duna bay dili nimo kaila nga mihangyo nimo sa pagdala ug usa ka butang niining biyahea? Duna bay bisan unsang mga butang nga imong gidala nga wala nimo mabantayi sukad sa panahon nga imo kining giempake?” Ang mga hijacker sa walay duhaduha mihatag sa tubag nga ihatag sa kadaghanang tawo: “Wala!” Ang ubang mga batid sa seguridad nag-isip usab sa malamposong pagsakay sa mga hijacker ingong pamatuod sa kakulang sa kahilwas sa pagbiyahe sa kahanginan. “Kaniadto walay bisan kinsa o bisan unsa nga makapugos sa pagpatunghag kausaban sa mga pamaagi sa seguridad,” miingon si Jim McKenna, kanhing direktor sa Aviation Safety Alliance. “Ang kombinasyon sa upat ka ayroplanong gi-hijack ug gibungkag, uban sa libolibong nangamatay, mahimong igo nang makapugos sa pagpatungha nianang maong kausaban.”

Tungod niadtong maong mga pagkahagsa sa ayroplano nga mikalas ug mga kinabuhi, ang tanang butang labot sa seguridad sa erport ug sa ayroplano nailalom sa makuting pagsusi. Sa usa ka sesyon sa kongreso, ang inspektor heneral sa Department of Transportation sa T.B. nga si Kenneth M. Mead, nag-ingon: “Bisan pa sa naglungtad na ug sa bag-ong mga kinahanglanon labot sa seguridad duna gihapoy makahahadlok nga mga kapakyasan sa seguridad ug pipila ka . . . huyang nga mga bahin nga kinahanglang palig-onon.” Unsay ginahimo aron mapalig-on ang seguridad?

Ang Pagsusi sa Posibleng mga Hulga sa Seguridad

Sa dihang usa ka taas ug ranggong opisyal sa seguridad sa usa ka dakong kompaniya sa ayroplano sa T.B. gipangutana kon mahadlok ba siyang mosakay ug ayroplano, wala siya magpanuko sa pagtubag: “Wala, ako nagtuo sa pagkaepektibo sa CAPS.” Ang  iyang gitumong mao ang usa ka sistema nga gitawag ug Computer Assisted Passenger Screening, nga magrekord sa matag tiket nga nabaligya sa mga kompaniya sa ayroplano nga naggamit niini nga sistema. Ipakita sa sistema kon ang tiket gipalit ba gikan sa lukatanag tiket sa usa ka kompaniya sa ayroplano o sa usa ka ahensiya sa pagbiyahe o pinaagi sa Internet. Kini magrekord sa ubang mga impormasyon sama sa kon ang pasahero nag-inusara ba sa pagbiyahe o kauban sa mga membro sa pamilya o sa uban pa, apil na sa mga detalye sama sa bisan unsang nahibaloang kriminal nga mga koneksiyon o mga higayon nga nagpakitag dili maayong paggawi ngadto sa mga kompaniya sa ayroplano, sa ilang kawani, o sa ilang propiedad.

Sa matag higayon nga ang usa ka pasahero mo-check-in diha sa erport, kining maong impormasyon kompirmahon ug bag-ohon sumala sa kinaulahiang impormasyon, lakip na sa tubag sa maong pasahero sa mga pangutana agig pagsusi. Ang eksaktong mga detalye sa impormasyon nga nahipos ug ang paagi sa pagproseso ug pagtino kon ang usa ka tawo posible bang hulga sa seguridad nagpabiling usa sa labing giampingan pag-ayong mga sekreto sa industriya. Ang lainlaing mga sistema nga susama sa CAPS gigamit sa tibuok kalibotan, ang uban dunay direktang mga koneksiyon sa ubang mga ahensiya sa gobyerno ug sa internasyonal nga organisasyon sa kapolisan, sama sa Interpol. Diha sa daghang erport sa Uropa, ang mga sistema sa pagkontrolar sa pasaporte makarekord ug makasubay kon kanus-a ug diin ang usa ka pasahero misakay ug ayroplano ug sa iyang mga biyahe ngadto sa lainlaing mga nasod.

Kining maong pag-analisar himoon sa pagtuo nga ang daotag-hunahuna nga mga tawo mas dakog kalagmitan nga mahimong hulga sa seguridad kay sa mga butang sama sa mga bagahe nga mahimong bitbiton sa pasahero inigsakay sa ayroplano o sa mga bagahe nga gi-check-in. Busa, aron mapauswag pa ang seguridad sa erport, ang lainlaing mga kasangkapan nga mag-analisar sa biolohikal nga mga obserbasyon ug ang mga smart card (kard nga magamit sa pagpaila sa naghupot niini ug sa pagpamalit) maoy mga kapilian nga gihunahuna o gipatuman na.

Gawas pa sa pagtino kon ang usa ka pasahero posible bang hulga sa seguridad, ang tinguha sa pagsanta sa peligrosong mga butang ug mga substansiya aron dili kini mapasulod sa ayroplano maoy laing buluhaton nga nalangkit sa seguridad sa erport. Ang pagsusi ginamit ang mga X-ray nga makina adunay mga limitasyon. Ang mga kawani sa seguridad sa erport nalisdan sa pagpabiling alisto sulod sa dugayng panahon tungod kay ang pagtan-aw sa hanap nga mga larawan sa X-ray sa mga bagahe mahimong makalaay. Sa samang higayon, ang mga instrumento nga magsukod sa magnetikong mga natad kanunayng mohatag ug sayop nga alarma, nga motingog kon dunay mga yawi sa balay, sensilyo, ug belya sa bakos.

Mas Estriktong Pamalaod

Aron mabalanse ang maong mga limitasyon, ang mga gobyerno misanong pinaagig balaod nga maghigpit pa sa seguridad sa erport. Sa Tinipong Bansa, kini nagkinahanglan nga ipatuman sa kataposan sa 2002, ang pagtino kon nakasakay ba sa ayroplano ang tag-iya sa bagahe, ang kompletong pag-inspeksiyon sa mga butang nga dad-on sulod sa ayroplano, ug ang pagsusi sa tanang gi-check-in nga mga bagahe sa pagseguro nga wala kiniy eksplosibo. Ang mga pultahan sa kabina sa piloto gikamulo na sa pagpalig-on. Ang dugang pagbansay engkasog dunay krisis gitagana alang sa kawani sa kompaniya sa ayroplano. Ang armadong mga polis sa kahanginan gipasakay usab diha sa komersiyal nga mga biyahe.

Sulod sa mga semana ug mga bulan human sa 9/11, ang mga pasahero gikapkapan ug ang mga bagahe giinspeksiyon nga manomano diha sa daghang erport sa tibuok kalibotan. Sa pipila ka kaso, gihimo ang segundaryong  manomano nga pagsusi sa mga pasahero ug sa mga bag nga bitbiton sa pasahero inigsakay sa ayroplano. Ang mga panagana nga sama niini naandan na sa mga biyahedor nga taga-Uropa, kinsa nakasinati nga kaylap kining gipatuman sa katuigan sa 1970, sa dihang daghan kaayo ang nahitabong pagpang-hijack. Ang mga pasahero karon gidid-an na sa pagdala ug bisan unsang hait nga mga instrumento sa sulod sa ayroplano. Ang mga biyahedor lamang nga dunay tiket ang tugotang moagi sa checkpoint. Daghan ang naanad na sa taas nga mga linya diha sa mga check-in counter ug sa presensiya sa mga sundalo diha sa mga terminal sa erport.

Paghatag ug Linaing Kahinungdanon sa Pagmentinar

Handurawa kining kasagaran kaayong esena: Human makalabang sa daghang pagsusi sa erport, sa kataposan ang pasahero anaa na sa dapit diin talisakay na siya sa ayroplano, nga nagpaabot nga ipahibalo sa hawas sa kompaniya sa ayroplano nga mahimo nang mosakay. “Nadungog ba nimo?” matod sa pasahero nga nagsul-ob ug abohon nga amerkana nga tupad niya. “Dili makalarga ang ayroplano tungod sa mekanikal nga mga problema.” Makita sa iyang mata ang kahigawad ug midugang siya: “Maayo untag dili ta nila palargahon nga walay makina ang ayroplano!”

Ang wala maamgohi sa kadaghanang pasahero mao nga ang mga ahensiya sa abyasyon dunay mabudlay ug makuti nga mga sistema sa pag-inspeksiyon. Mahibaloang daan ang mga panginahanglan nga ayohon pinaagi sa mainampingong pagbantay sa mekanikal nga talaan sa ayroplano. Gani, ang maong mga ahensiya nagkinahanglan nga ang mga ayroplano ug ang mga makina niini mailalom sa estriktong gipatuman nga eskedyul sa bug-os nga mga pagsusi ug pag-ayo​—nga mas subsob pa kaayo kay sa kasagarang awto—​bisan pag ang ayroplano wala gayoy rekord sa pagkadaot.

Ang opisyal nga tigmentinar diha sa usa ka dakong kompaniya sa ayroplano makapamatuod niini. “Sa akong duolan sa 15 ka tuig niining maong industriya,” miingon siya, “wala pa gayod ko makakita, makaestorya, o makamatikod ni bisan kinsa nga nagtrabaho isip  tigmentinar nga wala mag-isip nga seryoso sa kahilwas. Kon buot hunahunaon, ang mga higala ug pamilya sa mga empleyado mosakay usab sa ayroplano nga ilang gimentinar, busa dili sila mosuong sa peligro.”

Ang personal nga responsibilidad nahipatong sa mga teknisyan sa ayroplano ug sa mga tigmentinar. Ang usa kanila nahinumdom: “Dili gyod nako malimtan ang gabii nga nahagsa ang DC-10 sa Sioux City, Iowa. Nagtrabaho ako ingong teknisyan sa ayroplano niadtong panahona, ug ang akong trabaho mao ang pag-inspeksiyon ug paglimpiyo o pag-ayo sa sulod nga bahin sa ikog sa mao gihapong matang sa ayroplano. Niadtong tungora, wala kaayo kamiy impormasyon bahin sa aktuwal nga nahitabo sa ayroplano nga nahagsa. Akong nahinumdoman nga gihatagan gyod nakog dakong pagtagad ang akong trabaho nianang gabhiona, nga naghunahuna, ‘Unsa kahay nahitabo sa maong ayroplano? Duna bay nasayloan ang usa nga mahimong makaplagan nako karon ug busa malikayan nga mahitabo pag-usab ang maong trahedya? Ginabuhat ba nako ang tanan nga sama gayod sa paagi nga gidahom kanako?’ Migugol akog dugayng panahon diha sa ikog sa ayroplano nianang gabhiona, nga nag-inspeksiyon ug naghunahuna.”

Ang mga teknisyan sa ayroplano kanunayng bansayon sa tanang bahin sa ilang trabaho, gikan sa rutinang mga buluhaton ngadto sa abante kaayo nga pag-inspeksiyon ug mga kahanas sa pag-ila sa daot. Ang mga kurso nga magbansay sa mga teknisyan ginabag-o kada tuig aron malakip ang bisan unsang mahunahunaang matang sa kahimtang nga mahimong motungha, gikan sa ordinaryo ngadto sa talagsaon.

 Human sa usa ka trahedya sa ayroplano, ang impormasyon nga nahipos tukion ug isulod sa simulator, usa ka kasangkapan nga nagsundog sa aktuwal nga mga kahimtang sa paglupad. Ang mga piloto nga tigtesting sa ayroplano ug ang mga inhenyero sa ayroplano mogamit sa simulator aron matino kon unsang ubang posibleng mga kasulbaran ang ilang madiskobrehan aron ang mga teknisyan mas makadumala sa susamang mga problema sa umaabot. Dayon, ang usa ka programa sa pagbansay nga naghisgot niini hikayon alang sa mga teknisyan aron ang espesipikong mga instruksiyon ikahatag. Ang mga pagsusi sa problema nga sama niini motultol usab sa pagbag-o sa disenyo sa ayroplano ug sa mga piyesa niini, sa paglaom nga ang maong mga kapakyasan kakuhaan ug pagtulon-an ug sa ingon mamenosan.

Ang usa ka tigmentinar mihinapos: “Kaming tanan giingnan nga ang ‘kahilwas dili sulagmang mahitabo​—kini kinahanglang planohon.’”

Misakay na Usab ug Ayroplano

Human sa upat ka bulan nga yugto diin nakahukom siyang dili mosakay ug ayroplano, si Alex nakadesisyon nga panahon nang buntogon ang iyang kahadlok. Ang presensiya sa mga polis ug sa nasodnong mga guwardiya didto sa Logan International Airport sa Boston morag wala na makatugaw kaniya. Ang tag-as nga mga linya diha sa mga check-in-counter ug ang manomano nga pag-inspeksiyon sa iyang bagahe wala na gayod makapapikal kaniya.

Para kang Alex kini maoy mga timaan nga makahatag ug pagsalig sa iyang tinguha nga mahimong luwas ang pagbiyahe sa kahanginan. Sa gihapon, panington siya ug mokuba ang iyang dughan, pero dili na kaayo tanto. Apan, samtang gibutang ni Alex ang iyang gibitbit nga bag sa butanganan ug bagahe sa ibabaw sa lingkoranan, siya miingon: “Miarang-arang na ang akong gibati karon.”

[Kahon/Hulagway sa panid 5]

Mga Kamatuoran Bahin sa Pagsakay ug Ayroplano

Sumala sa mga banabana, ang kahadlok sa pagsakay ug ayroplano nasinati sa 1 sa 5 ka pasahero sa kahanginan. Apan, dili tanan niining mga tawhana ang mibati nga dili luwas ang pagsakay ug ayroplano. Kasagaran, ang ilang mga kabalaka naggikan sa ilang ubang mga kahadlok, sama sa kahadlok sa tag-as nga mga dapit o sa siot nga mga lugar.

[Chart sa panid 8]

UNSAY PUROHAN NGA MAHITABO ANG MAKAMATAYNG AKSIDENTE?

Ang purohan nga mahitabo Ang purohan sa tibuok kini sa usa ka tuig maoy 1 sa: kinabuhi maoy 1 sa:

Sakyanang demotor 6,212 81

Pagbuno 15,104 197

Makinarya 265,000 3,500

Pagkahagsa sa ayroplano 390,000 5,100

Pagkalumos diha sa bathtub 802,000 10,500

Lala nga mga mananap, tanom 4.2 milyon 55,900

Kilat 4.3 milyon 56,000

[Credit Line]

Tinubdan: National Safety Council

[Hulagway sa panid 6]

Gipauswag nga seguridad sa erport

[Credit Line]

AP Photo/Joel Page

[Hulagway sa panid 7]

Pagtino kon ang usa ka pasahero posible bang hulga sa seguridad ug pagsusi nga gihimo

[Hulagway sa panid 7]

Miarang-arang nga pagmentinar

[Hulagway sa panid 8]

Ang mga piloto maoy nabansay pag-ayo nga mga propesyonal