Ikaw ba Ginabantayan?

INIG-ABOT ni Elizabeth sa trabahoan kada adlaw, ang usa ka kamera nagasunod sa iyang mga lihok. Sa iyang pagsulod sa bilding, ang usa ka kamera itunong sa iyang nawong. Sa tibuok adlaw ang daghang ubang mga kamera magpadayon sa pagpaniktik kaniya. Ang maong gidak-on sa pagpaniktik hisabtan kay siya nagtrabaho sa usa ka kompaniya nga nagkupot ug milyonmilyong dolyares kada adlaw.

Nahibalo si Elizabeth nga siya bantayan ug maayo samtang nagtrabaho; kana giklaro kaniya sa iyang gidawat ang maong trabaho. Ugaling, alang sa milyonmilyong ubang tawo, ang gidak-on sa pagpaniktik nga ilang masinati kada adlaw mahimong wala iklaro sa pagsulti.

 Pagkinabuhi Diha sa Gitiktikan nga Katilingban

Gitiktikan ka ba samtang nagtrabaho? Sa tibuok kalibotan, milyonmilyong empleyado ang kanunayng gibantayan samtang nagagamit sa ilang Internet ug E-mail sa ilang trabaho. Nadiskobrehan sa tinuig nga American Management Association Survey alang sa 2001 nga “duolan sa tres-kuwarto (73.5%) sa dagkong mga kompaniya sa T.B. . . . nagrekord ug nagrepaso sa mga komunikasyon ug kalihokan sa ilang mga empleyado samtang nagtrabaho, lakip ang ilang mga tawag sa telepono, e-mail, mga koneksiyon sa Internet ug mga payl sa kompiyuter.”

Milyonmilyong dolyares ang gasto sa gobyerno diha sa kasangkapan sa pagpaniktik. Ang usa ka taho nga gipasa ngadto sa Parliamento sa Uropa niadtong Hulyo 11, 2001, mihinapos nga “ang usa ka tibuok-kalibotang sistema sa pagsakmit ug mga mensahe naglungtad, nga gipalihok pinaagi sa pagtinabangay . . . sa TBA, UK, Canada, Australia ug New Zealand.” Pinaagig tibuok-kalibotang sistema sa mga estasyon nga modawat ug mga senyales sa radyo gikan sa satelayt, nga usa ka sistema nga nailhang ECHELON, ang maong mga gobyerno gikatahong makasakmit ug makasusi sa mga mensahe sa telepono nga gipasa sa satelayt, fax, Internet, ug E-mail. Ang mantalaang Australian nag-angkon nga sa dihang gamiton sa mga gobyerno kining sistemaha, “mapili ang espesipikong mga fax ug email, ug kon ang sistema naprograma sa pag-ila sa usa ka linaing tingog, mapili usab ang mga tawag sa telepono sa maong mga tawo.”

Ang mga ahensiya sa kapolisan nagsalig usab sa modernong mga paagi sa pagpaniktik. Sa Tinipong Bansa, ang magasing BusinessWeek nagtaho nga ang FBI adunay usa ka teknolohiya nga nailhang Carnivore ug nagagamit niini “sa pagsubay sa mga e-mail, dihadihang mga mensahe sa eskrin sa kompiyuter, ug mga tawag sa teleponong digital.” Kasamtangan, sa Britanya, ang bag-ong balaod motugot sa mga ahensiya sa kapolisan nga sekretong “bantayan ang libolibong katawhan nga nagagamit sa mga telepono, mga fax machine ug internet,” nagtaho ang BBC News.

Gitagong mga Kamera ug Detalyadong Tipiganan sa Impormasyon

Bisan pag ang usa ka tawo tingali wala makigkomunikar pinaagig telepono, fax, o E-mail, siya basin tiktikan gihapon. Sa estado sa New South Wales sa Australia, ang mga tawo nga nagsakay ug tren gibantayan sa kapig 5,500 ka kamera. Diha sa samang estado, mga 1,900 ka bus nga iya sa gobyerno gisangkapan usab ug tigpaniktik nga mga kamera.

Gikataho nga ang Britanya nakabaton sa labing daghang tigpaniktik nga mga kamera matag tawo sa kalibotan​—1 alang sa matag 55 ka tawo, sumala sa usa ka pagtuon. Niadtong 1996, may 74 ka lungsod o siyudad lamang sa United Kingdom ang may tigpaniktik nga mga kamera diha sa publikong mga dapit. Pagka-1999, 500 ka lungsod ug siyudad ang nagpainstalar sa maong kasangkapan. Ang bag-ong mga programa sa kompiyuter gikonektar sa tigpaniktik nga mga kamera aron ang kamera makaila sa nawong sa usa ka linaing tawo, bisan pag siya kauban sa usa ka panon sa katawhan diha sa erport o sa publikong plasa.

Labaw pa kay sukad masukad, ang imong pribadong kinabuhi masundan nga wala ka mahibalo. Si Simon Davies, direktor sa organisasyon labot sa tawhanong mga katungod nga Privacy International, nag-ingon: “Lagmit nga wala pa gayoy panahon sa kasaysayan nga ang daghan kaayong impormasyon nahipos bahin sa kadaghanang tawo. Ang mga detalye sa ordinaryong hingkod nga tawo nga nalambigit sa ekonomiya diha sa datong mga nasod makaplagan diha sa mga 400 ka dagkong tipiganan ug impormasyon​—igo nga naprogramang impormasyon nga masulod sa dakong reperensiya nga basahon alang sa matag tawo.”

Unsang mga lakang ang imong mahimo sa pagpanalipod sa imong pribasiya?