Katulog—Usik sa Panahon o Gikinahanglan?

ALANG SA PIPILA KA TAWO, usik sa panahon ang pagkatulog. Kay giuna ang puliki kaayo nga eskedyul adlaw-adlaw sa mga kalihokan sa negosyo ug pakighugoyhugoy, matulog lang sila sa dihang lapoy na kaayo. Sa kasukwahi, ang uban nga nag-antos kada gabii nga mag-alindasay ug maglisoliso hangtod sa kaadlawon, andam nga mohimog bisan unsa aron lang makatulog ug maayo magabii.

Nganong ang pipila malisdan kaayo sa pagkatulog, samtang ang uban dili gayod gustong matulog? Angay ba natong isipon ang pagkatulog nga usik sa panahon o gikinahanglan? Sa pagtubag niining mga pangutanaha, kinahanglang atong masabtan kon unsay nagakahitabo samtang kita matulog.

Ang mga Misteryo sa Pagkatulog

Dili gihapon masabtan sa bug-os kon unsa gayoy makapawala sa panimuot ug makapakatulog sa usa ka tawo. Apan, natino sa mga tigdukiduki nga ang pagkatulog maoy usa ka komplikadong proseso nga ipahinabo sa utok ug nga kini nagsunod ug 24-oras nga biolohikal nga orasan.

Samtang magkaedad kita, ang atong mga batasan sa pagkatulog mausab. Ang bag-ong natawo nga bata kanunayng matulog sa mugbong mga yugto nga sa kabug-osan mokabat ug mga 18 oras sa usa ka adlaw. Sumala pa sa mga espesyalista bahin sa pagkatulog, bisan tuod ang pipila ka hamtong morag magkinahanglan lang ug tulo ka oras nga tulog sa usa ka  adlaw, ang uban magkinahanglan ug kutob sa napulo ka oras.

Gipakita sa bag-ong panukiduki nga ang pag-usab-usab sa atong biolohikal nga orasan maoy rason kon nganong ang pipila ka tin-edyer maglugos ug bangon mabuntag. Ang biolohikal nga orasan morag moabante panahon sa pagkadalagita o pagkabayongbayong, nga maoy hinungdan nga ang mga batan-on gabii na kaayong matulog ug udto na kaayong momata. Komon kining pagkadugayng makatulog ug medyo mawala sa tungatunga ngadto sa ulahing mga tuig sa pagkatin-edyer.

Ang atong biolohikal nga orasan gikontrolar sa kemikal nga mga substansiya, ug daghan niini ang nailhan na. Usa niini mao ang melatonin, usa ka hormone nga gituohang makapaduka. Ang utok maoy mogama sa melatonin, ug ang pipila ka siyentipiko nagtuo nga mao kini ang makapahinay sa metabolismo sa lawas nga mahitabo sa dili pa mahikatulog. Sa dihang mogawas ang melatonin, ang temperatura sa lawas ug ang agos sa dugo paingon sa utok mous-os, ug ang atong kaunoran anam-anam nga morelaks ug dili na manghugot. Unsay sunod nga mahitabo sa dihang ang tawo mahikatulog na?

‘Numero Unong Pangpalagsik Diha sa Kinaiyahan’

Mga duha ka oras human kita makatulog, ang atong mga mata magsugod sa paglihoklihok. Tungod niining napanid-an nga hinungdanong panghitabo, gibahin sa mga siyentipiko ang pagkatulog ngadto sa duha ka pangunang mga hugna: REM (rapid eye movement) nga pagkatulog ug dili-REM nga pagkatulog. Ang dili-REM nga pagkatulog mabahin ngadto sa upat ka hugna sa nagkahinanok nga katulog. Panahon sa hinanok nga katulog sa gabii, ang REM nga pagkatulog makadaghang mahitabo, nga sal-angsal-ang sa dili-REM nga pagkatulog.

Ang pagdamgo kasagarang mahitabo panahon sa REM nga pagkatulog. Ang kaunoran sa lawas bug-os usab nga morelaks, mao nga piskay ug panimati ang tawo inigmata. Dugang pa, ang pipila ka tigpanukiduki nagtuo nga niining hugnaa sa pagkatulog, ang bag-ong masayrang impormasyon lig-ong matisok diha sa panumdoman ug mahimong bahin sa atong dugayng mawala nga memorya.

Panahon sa hinanok nga pagkatulog (ika-3 ug ika-4 nga hugna sa dili-REM nga pagkatulog), ang atong presyon sa dugo ug pinitik sa kasingkasing mous-os, nga tungod niini makapahulay ang sistema sa sirkulasyon  ug makatabang sa pagsanta sa sakit sa kasingkasing. Dugang pa, magama sa lawas ang kinadaghanang hormone sa pagpatubo panahon sa dili-REM nga pagkatulog, ug ang pipila ka tin-edyer magpagawas ug kutob sa 50 ka pilo nga mas daghang hormone magabii kay sa maadlaw.

Ang pagkatulog morag makaapektar usab sa atong gana sa pagkaon. Nadiskobrehan sa mga siyentipiko nga ang pagkatulog diay, sumala pa kang Shakespeare, maoy “numero unong pangpalagsik diha sa bangkete sa kinabuhi.” Ang kakulang ug katulog sabton sa atong utok ingong kakulang ug pagkaon. Samtang matulog kita, ang atong organismo magpagula ug leptin, ang hormone nga kasagarang magpahibalo sa atong lawas nga igo na ang atong nakaon. Kon mas dugay kitang matulog kay sa naandan, gamay ra ang magama nga leptin sa atong lawas, ug gusto natong mokaon ug daghang carbohydrate. Busa ang kakulang sa katulog moresulta sa pagkaog daghang carbohydrate, nga sa baylo moresulta sa sobrang katambok.​—Tan-awa ang kahong “Pagtagpilaw sa Hapon,” sa panid 6.

 Hinungdanon sa Panglawas

Apan dili lang kana ang kaayohan. Pinaagi sa pagkatulog, mas sayon nga iproseso sa atong lawas ang mga molekula nga gikaingong makaapektar sa pagtigulang sa mga selula ug bisan sa molekula nga makapahinabo ug kanser. Sa bag-ong pagtuon nga gihimo sa University of Chicago, 11 ka himsog nga batan-ong mga lalaki ang gipakatulog ug upat ra ka oras sa usa ka adlaw sulod sa unom ka adlaw. Pagkahuman niining yugtoa, ang obra sa mga selula sa ilang lawas morag sama nianang iyaha sa 60-anyos nga mga tawo, ug ang sukod sa insulin diha sa ilang dugo amgid nianang sa diabeteson! Ang kakulang ug katulog makaapektar usab sa pagpatungha ug puting mga selula sa dugo ug sa hormone nga cortisol, nga maoy hinungdan nga ang usa ka tawo daling matakboyan ug mga impeksiyon ug mga sakit sa sistema sa sirkulasyon.

Walay duhaduha, ang pagkatulog hinungdanon alang sa himsog nga lawas ug hunahuna. Sumala pa sa opinyon sa tigpanukiduki nga si William Dement, ang nagtukod sa unang sentro sa pagtuon bahin sa pagkatulog, sa Stanford University, T.B.A., “ang pagkatulog morag mao ang labing hinungdanong tigpaila kon unsa ka taas ang imong kinabuhi.” Si Deborah Suchecki, tigpanukiduki sa sentro sa pagtuon bahin sa pagkatulog didto sa São Paulo, Brazil, mikomento: “Kon nasayod lang ang mga tawo kon unsay nagakahitabo diha sa usa ka lawas nga kulang ug katulog, dili gayod sila makaingon nga ang pagkatulog usik sa panahon o alang lang sa mga tapolan.”​—Tan-awa ang kahon sa ibabaw.

Apan ang tanan bang matang sa pagkatulog makapahiuli sa kusog? Nganong ang ubang mga tawo tibuok gabiing matulog apan dili piskay ug panimati? Ang sunod artikulo magtabang kanimo sa pag-ila sa pipila ka pangunang mga abnormalidad sa pagkatulog ug magpatin-aw kon sa unsang paagi ka makatulog ug maayo.

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

ANG MGA EPEKTO SA KAKULANG UG KATULOG

KADIYOT NGA MGA EPEKTO

◼ Pagduka

◼ Daling sapoton

◼ Malimot sa bag-o pang mga panghitabo

◼ Walay katakos sa pagmugna, pagplano, ug pagbuhat sa mga kalihokan

◼ Dili makapamensar

DUGAY-MAWALA NGA MGA EPEKTO

◼ Sobrang katambok

◼ Ahat nga pagkatigulang

◼ Kalapoy

◼ Dugang nga risgo sa mga impeksiyon, diabetes, mga sakit sa kasingkasing, ug sakit sa tiyan ug tinai

◼ Limtanon

[Kahon sa panid 6]

PAGTAGPILAW SA HAPON

Nakasulay ka na ba sukad nga katulgon kaayo human sa paniudto? Dili kini ilhanan nga ikaw kulang ug katulog. Normal lang nga magduka maudto tungod sa kinaiyanhong pag-us-os sa temperatura sa lawas. Dugang pa, karon lang bag-o nga nadiskobrehan sa mga siyentipiko ang usa ka protinang gitawag ug hypocretin, o orexin, nga magama diha sa utok ug motabang kanato nga magpabiling magmata. Unsay koneksiyon sa hypocretin ug pagkaon?

Kon mokaon kita, ang lawas mogamag leptin aron mobati kita nga busog na. Apan masanta sa leptin ang paggamag hypocretin. Sa laing pagkasulti, kon modaghan ang leptin diha sa utok, ang hypocretin modiyutay mao nga mas magduka kita. Tingali mao kana ang rason kon nganong sa ubang nasod, motagpilaw ang mga tawo human sa paniudto sa dili pa motrabaho.

[Graph sa panid 5]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

ANG MGA HUGNA SA PAGKATULOG

Gipayanong tsart

Mga Hugna sa Pagkatulog

Nagmata

REM

Dili-REM nga pagkatulog

Dili-hinanok nga pagkatulog 1

2

3

Hinanok nga pagkatulog 4

1 2 3 4 5 6 7 8

Gidaghanon sa oras sa pagkatulog

[Hulagway sa panid 4 5]

Ang hustong katulog hinungdanon alang sa himsog nga lawas ug hunahuna

[Hulagway sa panid 5]

Magama sa lawas ang kinadaghanang hormone sa pagpatubo panahon sa pagkatulog