Pagpaniid sa Kalibotan

Ang mga Kahoy Makapamenos sa Polusyon sa Siyudad

“Sa unang higayon ang mga eksperto nakahimo sa pagsukod kon sa unsang paagi ang lainlaing mga espisye sa kahoy makapamenos sa polusyon,” nagtaho ang The Sunday Times sa London. Sa tulo-ka-tuig nga pagtuon nga gihimo sa West Midlands, ang mga siyentipiko nga taga-Inglaterra ug Scotland nagsukod sa mga sampol sa yuta nga gikuha duol sa mga 32,000 ka kahoy aron masuta kon unsa nga mga espisye ang mosuhop sa kinadaghanang makadaot nga mga partikulo. Gisukod usab sa mga tigdukiduki ang mga partikulo sa atmospera ug ang mga lebel sa ozone. Ang ash, larch, ug Scots pine maoy nag-una sa listahan; ang dili kaayo episyente mao ang oak, willow, ug poplar. Ang pagtuon nagpakita nga “ang mga kahoy maoy tulo ka pilo nga mas epektibo sa pagwagtang sa polusyon diha sa atmospera kay sa kasagbotan.” Sa pagkatinuod, ang usa ka banabana nga gihimo diha sa kompiyuter nagpakita nga kon bisan katunga lang sa halapad nga yuta sa West Midlands ang matamnan ug mga kahoy, ang polusyon sa hangin gikan sa mga partikulo mamenosan ug 20 porsiyento.

 Pagdiskobre ug Bag-ong mga Espisye

Ang eksperto bahin sa mga unggoy nga si Marc van Roosmalen wala damhang nakakita ug duha ka bag-ong espisye sa mga unggoy diha sa bagang kalasangan sa Amazon, nga gidugang sa walo ka espisye nga nakaplagan sa maong rehiyon sukad sa 1990. Giinterbiyo sa National Geographic Today, si Van Roosmalen miingon: “Wala nako maamgohi nga diyutay ra kaayoy nahibaloan bahin sa Amazon hangtod nga nagsugod ako pagkakaplag niining tanang bag-ong mga mananap.” Ang pagpangita sa wala pa madiskobrehi nga mga espisye “walay kalabotan sa kasinatian,” midugang si Van Roosmalen, kinsa nakakaplag ug lima ka bag-ong matang sa unggoy sukad sa 1996. Daghang espisye ang nakaplagan pinaagi lamang sa pagduaw sa hilit nga mga baryo sa mga Indian ug pagsusi sa ilang mga binuhing hayop. Nagkomento bahin niining kinaulahiang mga kaplag, diha sa Folha de S. Paulo sa Brazil, ang eksperto sa mga mananap nga si Anthony Rylands nag-ingon: “Sa pagkalaglag sa mga puy-anan sa mga hayop diha sa Amazon, posible gayod nga ang ubang mga espisye mapuo na sa dili pa kini madiskobrehan.”

Pagpihig sa Relihiyon Misamot sa Georgia

“Karong adlawa ang mga Saksi ni Jehova nagplano ug usa ka ebanghelikal nga panagkatigom diha sa usa ka uma nga duol sa lugot dinhi, apan ang usa ka panon sa manggugubot nangabot sa bisperas sa tigom,” nag-ingon ang taho sa The New York Times. “Duha ka dosenang mga lalaki nga nagkulentas ug mga krus sa Georgian Orthodox Church nangabot sakay sa bus ug gilungkab ang balay sa tag-iya, si Ushangi Bunturi. Ilang gitapok ang mga Bibliya, relihiyosong mga pulyeto ug ang mga kabtangan ni Gn. Bunturi diha sa nataran ug gisunog kini . . . Gipuno nila ug krudo ang bawtismohanan. Nangadto usab ang mga polis, lakip na ang lokal nga hepe sa kapolisan . . . Walay gidakop. . . . Ang mga pag-atake daw giplano nang daan.” Bisan tuod dunay relihiyosong mga pagsupak “diha sa daghan sa kanhing mga republika sa Unyon Sobyet, lakip na sa Rusya,” nag-ingon ang Times, “ang Georgia lang ang naghimo ug grabeng kapintasan ngadto sa relihiyosong mga minoriya, ug dunay pamatuod nga nalangkit ang mga opisyales sa mga pag-atake. Gigarantiya sa Georgia ang kagawasan sa relihiyon diha sa tapos-Sobyet nga Batakang Balaod niini. Apan diha sa nag-uswag nga kapintasan dunay daghang pag-atake nga gihimo sa panon sa mga manggugubot ug mga pagpanunog ug pagpamunal.”

Mga Batan-on Naghugop sa “Kalingawan sa Simbahan”

Ubos sa ulohang balita nga “Mga Batan-on Mipabor sa ‘Kalingawan sa Simbahan,’” ang mantalaan sa Alemanya nga Nassauische Neue Presse nagtaho bahin sa unang Church Youth Day nga pista nga giorganisar sa Protestanteng relihiyon sa Hesse ug Nassau. Mga 4,400 ang mitambong sa lima-ka-adlaw nga pista. Ang programa naglakip ug mugbo nga edukasyonal nga mga programa ug ginurupong mga panaghisgot, mga serbisyo nga gihimo sa gabii uban ang mga kandila ug mga awit, ug daghang esport, salosalo, ug pasundayag sa mga musikero. “Sa kapin sa 220 ka bahin sa programa wala gayod iapil ang naandan nga mga pagtuon sa Bibliya ug ang tradisyonal nga mga serbisyo sa simbahan,” nag-ingon ang mantalaan. Dako ang kahibulong sa usa ka batan-ong pastor “nga ang ubang mga batan-on mihangyo ug mga panagtuon sa Bibliya nga nahibaloang makalaay.” Miingon ang usa ka tin-edyer: “Sa pagkatinuod, ang programa panagsa rang mohisgot bahin sa simbahan, apan makalingaw ang atmospera.”

Relihiyon ug Gubat

“Ang labing dugoon ug labing peligroso nga mga panaggubat karon . . . naglangkit sa relihiyon,” nag-ingon ang mantalaang USA Today. Lisod usab kining sulbaron. “Ang naandang mga paagi sa paghimog mga negosasyon​—pananglitan, ang pagkaandam nga mokompromiso ug ang pagpasaylo sa nahimo kaniadtong mga inhustisya​—mas lisod ipadapat sa dihang ang mga nagkombate moangkon nga ang Diyos dapig kanila,” midugang ang mantalaan. “Tinuod kana bisan sa dihang ang relihiyon maoy nag-aghat ug pagpaluyo inay kay maoy hinungdan sa panagbangi, nga nasentro tingali diha sa dili-relihiyosong mga pakigbugno maylabot sa yuta o gahom.” Ang mga panagbangi tungod sa relihiyon mas nakapalisod pa gani sa paghimog temporaryong panagsabot. Usa ka pananglitan mao ang di pa dugayng paggubatay sa Kosovo. Gihunahuna nga temporaryong hunongon ang paggubatay panahon sa Easter apan dili kini ikapatuman tungod kay ang mga petsa sa Easter sa Katoliko ug Ortodokso nga mga selebrasyon magkalahi. “Sa kataposan, wala na himoa ang temporaryong paghunong sa paggubatay,” nag-ingon ang USA Today.

Epidemya sa HIV/AIDS “Dili na Makontrolar”

“Sa tibuok kalibotan, 40 ka milyong tawo ang nataptan ug HIV, 20 ka milyon ang nangamatay gumikan sa AIDS, ug 750,000 ka masuso ang natawo nga nataptan ug HIV kada tuig,” nagtaho ang medikal nga magasing The Lancet sa Britanya. Sa tuig 2001 lamang, dihay lima ka milyong bag-ong mga impeksiyon ug tulo ka milyon ang nangamatay tungod sa AIDS. Sumala kang Peter Piot, ehekutibong direktor sa Joint United Nations Programme on HIV/AIDS, ang epidemya “dili na makontrolar,” bisan pa niana kini anaa pa sa “unang mga hugna” niini. Gibanabana niya nga sa mosunod nga 20 ka tuig, 70 ka milyong tawo ang mangamatay gumikan sa AIDS. Sa habagatan-sa-Sahara nga Aprika, tali sa 30 ug 50 porsiyento sa populasyon diha sa pipila ka siyudad ang positibo sa HIV. Tungod kay daghang hohamtong na ang nangamatay gumikan sa AIDS, gikabalak-an nga sa 2020, kapin sa 25 porsiyento sa mga trabahante mangamatay. “Ang epekto diha sa mga bata adunay dakong kalabotan sa umaabot nga pagbangon sa ekonomiya,” matod pa sa The Lancet. Sa Zimbabwe, “inigkatin-edyer na sa mga bata, usa sa lima ka bata ang makadahom nga mamatyan ug labing menos usa ka ginikanan.”

Mga Benepisyo sa Pagpasuso

“Wala nay mas maayo pang pagkaon alang sa mga bag-ong natawo” kay sa gatas sa inahan, misulat ang siruhano sa utok nga si Dr. Sanjay Gupta sa magasing Time. “Ang mga bata nga gipasuso dili kanunayng maadmit sa ospital, maimpeksiyon sa dalunggan, magkalibang, magnukanuka, maalerdyik ug uban pang mga sakit kon itandi sa mga bata nga gibeberon.” Ang pagpasuso sa bata gitaho usab nga manalipod batok sa mga sakit sa respiratoryo. Usa ka pagtuon sa Denmark nanghinapos nga “ang mga hamtong kinsa sa bata pa gipasuso sulod sa pito ngadto sa siyam ka bulan dunay mas taas nga mga IQ kay niadtong gipasuso sulod lamang sa duha ka semana o menos pa.” Ang American Academy of Pediatrics nagrekomendar nga ang usa ka bata pasusohon sulod sa unom ka bulan ug, kon posible, sulod sa usa ka tuig o kapin pa. “Sa pagkatinuod dili lang ang mga bata ra ang makabenepisyo gikan sa pagpasuso,” nag-ingon ang U.S.News & World Report. Ang usa ka pagtuon sa 150,000 ka babaye diha sa 30 ka nasod nagpadayag nga “sa matag tuig nga ang usa ka babaye magpasuso mamenosan niya ug 4.3 porsiyento ang iyang tibuok-kinabuhing risgo nga makanser sa suso.” Apan, “katunga lamang sa Amerikanang mga inahan ang nagpasuso, sulod sa aberids nga duha o tulo ka bulan.”

Ang mga Relasyon sa Pamilya Makatabang sa Pagsanta sa Pag-abuso sa Droga

Ang pagtuon nga gihimo diha sa mga tin-edyer sa Alemanya, Britanya, Irlandia, Italya, ug sa Netherlands “nagpakita nga ang kalidad sa kinabuhi sa pamilya, o ang kakulang niana diha sa daghang batan-on, mao ang kinadak-ang hinungdan sa problema sa droga diha sa Kasadpanhong katilingban,” nag-ingon ang tigdukiduki nga si Dr. Paul McArdle sa Newcastle University, Inglaterra. Sumala sa gitaho sa The Daily Telegraph sa London, sa dihang ang mga batan-on nagpuyo uban sa duha ka ginikanan ug nakatagamtam ug maayo kaayong mga relasyon sa pamilya, ilabina uban sa ilang mga inahan, 16.6 porsiyento lamang ang nag-abuso sa droga. Apan sa dihang wala kining mga butanga, 42.3 porsiyento ang migamit ug droga. “Giklaro namo ang mga kapeligrohan sa pag-abuso sa droga ngadto sa mga bata diha sa TV ug gisugdan namo ang mga inisyatibo sa pagsanta sa pag-abuso sa droga diha sa mga tunghaan apan morag walay mihimog aksiyon sa pagsulbad sa isyu labot sa responsibilidad sa ginikanan,” nag-ingon si McArdle. “Ako nagtuo nga ang epektibong pagsanta sa pag-abuso sa droga nagdepende gayod sa mga relasyon sa pamilya kay sa bisan unsang ubang butang.”