Pagpaniid sa Kalibotan

Ang Pagkabililhon sa mga Masitas

“Libolibong estudyante ang makakuha unta ug taas nga grado kon ang ilang mga klasehanan dunay mga masitas,” matod pa sa mga tigdukiduki, sumala sa gitaho sa The Times sa London. Nakaplagan ni Propesor Derek Clements-Croome sa Reading University nga ang mga sukod sa carbon dioxide diha sa pipila ka nagsiot ug dili maayog bentilasyon nga mga klasehanan milapas sa gisugyot nga sukod ug kapin sa 500 porsiyento, sa ingon nakadaot sa konsentrasyon sa mga bata ug nakababag sa ilang pag-uswag. Nagtawag sa maong kahimtang nga sick classroom syndrome, siya miingon nga ang aberids nga kadasokon sa mga bata diha sa mga klasehanan maoy lima ka pilo nga labaw kay nianang nagtrabaho sa mga opisina, diin ang “sick building syndrome” nahibaloan nga nag-apektar sa mga trabahante ug sa ilang pagtrabaho. Unsang matanga sa mga tanom ang magamit sa pagpaarang-arang sa kalidad sa hangin diha sa usa ka lawak? Ang usa ka pagtuon sa Tinipong Bansa naghisgot sa mga spider plant ingong labing epektibo. Ang mga dragon tree, ivy, rubber plant, peace lily, ug yucca epektibo usab sa pagwagtang sa mga hugaw sa hangin. Ang mga masitas makapaus-os sa sukod sa carbon dioxide pinaagi sa paghimo nianang oksiheno.

 “Naglibog” nga Kaliwatan

“Daghang mga butang ang wala gayod mahibaloi sa mga batan-ong Amerikano,” nag-ingon ang Daily News sa New York. Ginamit ang mapa sa kalibotan ingong pananglitan, “11% ang dili makatultol kon asa ang Amerika. Ug sa dihang gipakitaan ug mapa sa T.B. nga walay ngalan sa mga lugar, katunga ang wala mahibalo kon asa ang New York.” Maylabot sa pagpangita diha sa mapa sa mga nasod nga gihisgotan sa balita, 13 porsiyento lamang ang nakatultol sa Iraq o Iran, ug 17 porsiyento lamang ang nakakita sa Afghanistan. Gani, 71 porsiyento lamang sa 18- hangtod sa 24-anyos nga mga Amerikano ang nakatultol sa kinadak-ang dagat​—ang Dagat Pasipiko. Ang 56-ka-pangutanang pasulit sa National Geographic Society gihatag ngadto sa 3,250 ka batan-on sa Alemanya, Britanya, Canada, Italya, Japan, Mexico, Pransiya, Sweden, ug Tinipong Bansa. Bisan tuod walay nasod nga nakakuha sa kinatas-ang marka nga nagkinahanglan ug aberids nga 42 ka hustong tubag, ang Sweden mao ang nakakuhag duolan sa 40, nga gisundan sa Alemanya ug Italya nga nakakuhag 38. Ang mga Amerikano mao ang ikaduha sa iwit, nga nag-aberids ug 23 ka hustong mga tubag, nga nauna lang sa Mexico nga dunay 21. “Kon ang atong mga batan-on dili makatultol sa mga lugar diha sa mapa ug walay kalibotan sa mga panghitabo karon, sa unsang paagi nila masabtan ang mga isyu sa kalibotan labot sa kultura, ekonomiya ug kinaiyanhong kahinguhaan nga atong giatubang?” nangutana si John Fahey, ang presidente sa National Geographic Society.

Paglabay sa 40 Anyos​—Pag-ani sa Imong Gipugas

“Ang indibiduwal nga mga pagpili nga nahimo sa usa ka tawo ug ang mga impluwensiya nga ilang naeksperyensiyahan magsugod sa pag-epekto inigka-40 anyos, sa dihang magkadaghan ang mga timailhan sa pagkatigulang.” Mao kini ang pangunang punto sa taho gikan sa usa ka komperensiya labot sa panglawas, nga gihimo sa The Daily Telegraph sa Sydney, Australia. Sumala kang Rocco Di Vincenzo, pangulong espesyalista sa diyeta sa Swinburne Hospital sa Victoria, “‘ang depektosong mga gene’ o mga sangkap sa lawas nga wala mag-obra sa hustong paagi” tingali dili sama ka hinungdanon sa pagtino sa panglawas sa tawo pagsaylo sa 40 anyos kon itandi sa mga pagpili nga atong gihimo sa una. “Karon nahibaloan na nato nga ang panglawas inigsaylo sa 40 anyos maoy sangpotanan sa panagsagol sa napanunod nga mga kiling ug sa mga impluwensiya sa palibot,” matod ni Di Vincenzo. “Sumala sa National Institute on Ageing, 80 porsiyento sa mga sakitsakit sa mga tigulang dili gayod tungod sa pagkatigulang. Tungod kini sa dili-hustong pag-atiman sa lawas sa tibuok kinabuhi, ug inigsaylo sa 40 anyos, kanang dili-hustong pag-atiman magsugod sa pag-apektar sa usa ka tawo.”

Ang mga Bata Dali Rang Magiyan sa Nikotina

“Ang mga bata mahimong magiyan sa tabako sulod sa pipila ka adlaw gikan sa pagsugod sa pagtabako ug mahimo ganing magiyan sukad sa unang pagtabako,” nanghinapos ang usa ka pagtuon nga gihisgotan sa mantalaan sa London nga The Guardian. “Sa 332 ka batan-on nga nakasulay sa pagtabako, bisan usa lamang ka paghanggap, 40% ang mitaho ug mga simtoma sa pagkagiyan. Sa 237 nga nakahanggap sa aso, 53% ang nagtaho ug mga simtoma sa pagkagiyan.” Ang 30-ka-bulan nga pagtuon, nga gipangunahan ni Dr. Joseph DiFranza sa University of Massachusetts Medical School sa Tinipong Bansa, nagsusi sa duolan sa 700 ka estudyante, nga nag-edad ug 12 ug 13 sa pagsugod sa pagtuon. “Sa wala pa magsugod ang pagtuon, gihunahuna nga dangtag duha ka tuig una magiyan ang mga bata sa tabako​—nga kinahanglang motabako sila adlaw-adlaw, labing menos tunga sa pakete kada adlaw,” nag-ingon si DiFranza. “Ang uban niining mga bataa nagiyan sulod sa pipila ka adlaw gikan sa pagsugod sa pagtabako. . . . [Ako] nagduda nga ang pagkagiyan sa nikotina magsugod, sa daghang kaso, sukad sa unang pagtabako.” Si DiFranza nagtuo nga ang mga tin-edyer mas daling magiyan tungod kay ang ilang mga utok nagaugmad pa. “Gusto nakong mahibaloan sa mga bata nga dili ka mahimong magsulaysulay sa tabako. Makadaot gayod ang pagtabako,” nag-ingon si DiFranza. “Kinahanglang kombinsihon nato ang mga bata nga ang pagsulay sa pagtabako bisag kas-a lang mahimong motultol sa tibuok-kinabuhing pagkagiyan.”

Bag-ong Impormasyon Bahin sa mga Kasinatian Samtang Nag-ungaw sa Kamatayon

Ang Swekong mga espesyalista sa sistema sa nerbiyos, nga naggamit ug mga electrode aron sa pagtino sa tinubdan sa samag-patol nga pagkurogkurog sa usa ka babaye, wala tuyoang nagpatungha diha sa pasyente ug mga kasinatian nga sama nianang iya sa nag-ungaw sa kamatayon, nag-ingon ang Bild der Wissenschaft-Online, ahensiya sa mga balita labot sa siyensiya didto sa Alemanya. Matag higayon nga matandog ang angular gyrus sa tuong bahin sa hapin sa utok, ang babaye nagtaho nga daw siya mibiya sa iyang lawas ug nagtan-aw niana gikan sa ibabaw. Kanang bahina sa utok morag naglangkit sa pagkakita sa usa sa iyang lawas uban sa impormasyon nga nadawat sa mga igbalati bahin sa kon asa nahimutang ang lawas. “Ang pagtandog ginamit ang mga electrode nakadaot niining maong obra diha sa pasyente, nga tungod niana ang iyang panimati sa pagsabot daw mibiya sa iyang lawas,” matod pa sa Bild der Wissenschaft. Ang mga kasinatian sa usa nga nag-ungaw sa kamatayon “sublisubling gigamit sa pagpalambo sa mga pagtuo nga ang kalag maoy bulag sa lawas.”

Pagbag-o sa Rosaryo

“Sulod sa 500 ka tuig, ang debotadong mga Romano Katoliko nagyamyam sa rosaryo, usa ka serye sa sublisubling paglitok sa mga Amahan Namo ug mga Maghimaya Ka Maria nga gidisenyo aron ang usa madasig sa pagpamalandong sa 15 ka hinungdanong mga hitabo o ‘mga misteryo’ sa kinabuhi ni Jesus ug sa iyang inahan,” nagtaho ang Newsweek. “Niadtong [Oktubre] gipadala ni Papa Juan Paulo II ang usa ka apostolikong sulat nga nagdugang ug ikaupat nga serye sa rosaryo,” nga gipasukad sa ministeryo ni Jesus sukad sa pagbawtismo kaniya hangtod sa Kataposang Panihapon. “Ang tumong sa papa mao ang pagbuhi pag-usab sa kaikag diha sa iyang ‘paboritong’ matang sa pag-ampo nga nag-anam ka dili popular sukad sa gipahigayon nga Konseho sa Batikano II,” mipadayon ang magasin. “Ang pangunang epekto sa gibuhat sa papa mao ang paghatag niining iya lamang sa Katoliko nga tulumanon ug mas dakong pagtagad kang Kristo may kalabotan kang Maria, ang persona nga labawng gilangkit sa rosaryo.” Gilaoman nga kini magdasig sa batasan sa pagpamalandong taliwala sa mga Katoliko, sumala sa giingon sa papa, “sa dihang ang Kristiyanidad naimpluwensiyahan sa mga tradisyon sa mga relihiyon sa Sidlakan nga nag-apil ug pagpamalandong.”

Sobrang mga Panahom

“Kadaghanang mga kaminyoon sa Alemanya nabungkag tungod sa hilabihang mga panahom,” nagtaho ang mantalaang Die Welt. Sumala kang Propesor Wassilios Fthenakis, kinsa nanukiduki bahin sa pamilyahanong kinabuhi, “ang mga tawo mangitag kasuod ug buot makakaplag ug tumang kalipay diha sa ilang relasyon.” Apan, miingon siya nga dili realistikanhon ang pagdahom nga ang maong naghingaping kalipay magdugay. Ang paghatag karon ug dakong pagtagad sa personal nga kalipay ug kalamposan sa personal nga mga katakos nakapahimo sa mga magtiayon nga dili na kaayo gustong makigsabot ni maningkamot sa pagsagubang sa malisod nga kapanahonan. Miingon ang laing eksperto bahin sa pamilya: “Sa dihang mawala na ang kahinam, ang mga tawo karon dili na kaayo maningkamot sa paghisgot ug pagsulbad sa mga problema aron mapreserbar ang relasyon.” Sa aberids, ang gidugayon sa mga kaminyoon sa Alemanya karon molapas na lamang ug diyutay sa 12 ka tuig.