Ang Tour De France—100 ka Tuig sa Kinalabwang Lumba sa Bisikleta

I-PLAY

Ang Tour De France—100 ka Tuig sa Kinalabwang Lumba sa Bisikleta

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PRANSIYA

NIADTONG Nobyembre 1902, si Henri Desgrange, direktor sa L’Auto nga mantalaan sa mga dula, nangitag ideya kon unsaon sa pagpildi sa kakompetensiya nga mantalaang Le Vélo. “Unsa kaha kon mag-organisar kita ug lumba sa bisikleta sa tibuok Pransiya?” matod pa ni Géo Lefèvre, nga usa ka batan-ong magsusulat nga empleyado sa L’Auto. Ang ideya morag dili realistiko sa primero, apan kini sa ngadtongadto natuman. Sa Hulyo 1, 1903, sa eksaktong alas 3:16 s.h., 60 ka propesyonal ug bag-ohang mga siklista migikan sa Paris sa tulo-ka-semana, 2,428-kilometros nga lumba sa bisikleta diha sa mga ruta sa unang Tour de France. *

“Mga Ulipon sa Dalan”

Ang mga tawo nahinangop sa lumba. Sa tibuok Pransiya daghan kaayong tawo ang mogawas sa kadalanan aron sa pagtan-aw sa “mga ulipon sa dalan,” nga maoy pagtawag kanila sa Pranses nga reporter nga si Albert Londres, ug sa pagdasig kanila. Ang kahimtang sa lumba sa unang mga tuig sa Tour, sa labing menos, ikaingon nga kinaraan—ang mga gamit simple, ang mga dalan libaongon, lagyo kaayo ang mga distansiya sa mga hugna nga daganon, ug gabii mogikan.

Kay gidid-an sa pagdawat ug bisan unsang teknikal nga tabang, gawas diha sa mga dapit nga gitudlo, ang mga siklista nga magub-an ug bisikleta magkinaugalingon sa pag-ayo sa ilang 20-kilos nga bisikleta. Pananglitan, sa 1913 ug 1919, ang makaluluoy nga si Eugène Christophe duha ka beses nga nagpasolda sa iyang nabaling mga tenedor sa bisikleta diha sa pandayan sa baryo!

Mga Kausaban sa Dula ug ang Pagkobre sa Media

Aron dili mapalong ang kaikag diha sa lumba, ang mga tig-organisar naghimog mga kausaban tuig-tuig. Lakip sa mga kausaban mao ang mas daghan apan dili kaayo lagyong distansiyang mga hugna sa lumba, laktod nga mga pagsimang sa kanait nga mga nasod, pagsalmot sa mga tem sa nasod o sa mga korporasyon, lumba nga inorasan sa indibiduwal ug tem nga matapos diha sa Champs-Élysées, sa Paris. Ang usa ka hinungdanong yugto sa dula nahitabo sa 1919, sa dihang ang manguna kanunay sa lumba sa matag adlaw premyohan ug linaing kamisen nga jersey nga parehas ug kolor sa dalag nga mga panid sa L’Auto—ang gipangandoy nga maillot jaune, o yellow jersey. Sa 1931, aron dunay ikagasto sa lumba, si Desgrange naghikay ug mga sakyanan alang sa publisidad nga mag-una ug usa ka oras sa grupo sa mga siklista aron malingaw ang mga tumatan-aw sa lumba diha sa dalan.

Ang halin sa L’Auto nga karon gitawag ug L’Équipe mikusog. Sa 1903 ang 130,000 ka kopya sa espesyal nga edisyon—nga gipatik pito ka minutos human moabot si Maurice Garin, nga mananaog sa unang Tour de France—nahurot dayon diha sa mga tindahag mantalaan sa aseras. Karong panahona, tungod kay ang mga hulagway sa mga lumba makita diha sa telebisyon sa kapin sa 150 ka nasod, ang Tour de France mao ang ikatulo sa kalibotan nga lumba nga kinadaghanag media nga nagkobre, sunod sa mga Dula sa Olympic ug sa Soccer World Cup. Sa pag-ilustrar sa pagkapopular sa lumba, sa 1987, gihunong sa Katsila nga mga magbabalaod sa parliamento ang ilang debate aron lang motan-aw sa pagdaog sa ilang paisano nga si Pedro Delgado diha sa 21 ka pagliko sa kurbadang dalan nga pormag U sa makautas nga bukid sa Alpe d’Huez sa laing hugna sa lumba!

Gisungsong ang Subida Kaayong mga Bukid

Sa primero ang Tour gihimo diha sa patag lamang nga mga lugar. Dayon, sa Hunyo 1910, si Alphonse Steinès, nga usa ka magsusulat sa L’Auto, nagpadalag telegrama gikan sa Pyrenees ngadto kang Desgrange nga nag-ingon nga ang dalan-dalan sa bukid kaagian. Ang gisulti ni Steinès dili tinuod. Kay nasaag, tibuok gabii siyang naglibotlibot diha sa niyebe sa gihabogong 2,200 metros! Bisan pa niana, pagkasunod bulan giatraka sa labing kusgang mga siklista ang hagit. Ang Pranses nga si Gustave Garrigou, bisag dili maoy unang nakaabot, nagpadagan sa Tourmalet Pass diha sa Pyrenees nga walay hunong-hunong. Sukad niadto ang ubang mga dalan-dalan sa bukid sa Alps ug Pyrenees gidugang diha sa ruta sa Tour.

Sa mga pagdulhog, naabot sa mga siklista ang paspas kaayong gikusgon nga kutob 100 kilometros por ora, ug daghan ang nangahulog. Sa 1951 ang Olandes nga si Wim Van Est, nga nagsul-ob ug yellow jersey, nahulog sa 50-metros nga kimba ug gibutad pinaagi sa pisi-pisi nga gama sa interyor sa ligid sa bisikleta. Ang uban grabeg gidangatan. Sa 1935 ang Katsila nga si Francisco Cepeda namatay human mahulog sa Galibier Pass, sa Alps. Sa 1995 ang Italyanong si Fabio Casartelli namatay sa dihang nahagbong sa 17-porsiyento nga bahada sa Portet d’Aspet, sa Pyrenees.

Panagtigi Diha sa Kabukiran

Sa 1964 duha ka Pranses, si Jacques Anquetil ug si Raymond Poulidor, kulbahinam kaayong nagtaparay ug pagpadagan diha sa mga bakilid sa Puy-de-Dôme, sa kabukiran sa Auvergne. Si Poulidor, nga kanunayng makadaog sa ikaduhang dapit, nakadaog sa lumba apan wala makailog sa yellow jersey sa pipila lamang ka segundo nga biya.

Sa 1971 ang taga-Belgium nga si Eddy Merckx ug ang Katsila nga si Luis Ocaña nag-agpasay nga makauna. Sa pagdulhog diha sa Mente Pass sa Pyrenees sa Hulyo 12, nahagbong si Ocaña. Kay nasamdan, ang Katsila wala makapadayon sa lumba. Agig pagtahod sa iyang kasangka, si Merckx mihangyo nga dili mosul-ob sa yellow jersey sa dihang migikan pagkasunod adlaw.

Nakita diha sa mga hugna sa lumba sa kabukiran ang makitawhanon nga pagpakiglumba sa uban. Pananglitan, sa pagtungas diha sa Izoard sa Alps sa 1949, gikalimtan una sa Italyanong mga kasangka nga si Gino Bartali ug Fausto Coppi ang ilang daotang buot aron sa pagtabang sa usag usa.

Usa ka Dula sa Nagtinabangay nga Tem

Kulbahinam kaayo kon ang usa ka membro sa tem makauna nga layo na kaayog distansiya. Ang usa niana naangkon sa 1951 sa usa ka siklista nga taga-Switzerland nga si Hugo Koblet, kinsa nakauna ug dili mabangbang nga 140 kilometros, sa Brive-Agen nga hugna. Apan sa kadaghanang panahon, ang kadaogan maoy resulta sa pagtinabangay sa tem. Kasagaran adunay 20 ka propesyonal nga tem nga nuybe ka siklista sa matag tem. Tabangan gayod sa mga membro sa tem ang lider sa ilang grupo, nga andam kanunay sa pagsuportar kaniya kon siya maluya, magub-an ug bisikleta, o matumba.

Maayong pagkailustrar kining pagtinabangay sa tem sa gipakitang pananglitan sa 20-anyos nga Pranses nga siklistang si René Vietto sa 1934. Bisan pag dako kaayo siyag purohan nga makadaog sa maong hugna, wala siya magpanuko sa pagbalik ug agi sa dalan nga mao pay iyang pagdulhog aron sa paghatag sa iyang bisikleta ngadto kang Antonin Magne, ang lider sa iyang tem, kinsa nagub-an ug bisikleta.

Iladong mga Siklista

Talagsaon gayod nga abilidad kon makadaog sa Tour sa daghang higayon. Sa pagkakaron, upat ka siklista ang nakadaog ug lima ka beses: si Jacques Anquetil (Pransiya, 1957, 1961-64), si Eddy Merckx (Belgium, 1969-72, 1974), si Bernard Hinault (Pransiya, 1978-79, 1981-82, 1985), ug si Miguel Indurain (Espanya, 1991-95). Apan kinsay nasayod kon pila kahay madaog sa taga-Belgium nga si Philippe Thys (mananaog sa 1913, 1914, 1920) kon wala pa mabalda ang lumba sa unang gubat sa kalibotan, diin daghan sa mga kampeyon kanhi ang nangamatay?

Alang sa kadaghanan, ang kinahawrang siklista sukad mao si Eddy Merckx, nga gianggaan ug Kanibal. Nakaangkon ug kinalabwang 34 ka hugna nga kadaogan, siya nangharos sa tanang natad—mga lumba nga inorasan, dug-ol ug distansiyang mga lumba sa hilabihan ka paspas nga gikusgon, mga pagdulhog, ug sa patag ug bukid nga mga hugna. “Mumho ray iyang ibilin namo,” mireklamo ang iyang nalabwan nga kasangka. Si Fausto Coppi nga duha ka beses nga nahimong kampeyon giisip sa uban nga mao ang labing propesyonal ug elegante nga maglulumba sa tanang panahon.

Pagkab-ot sa Kadaogan Bisag Unsa pay Mahitabo

Ang pagpanikas diha sa Tour makatental gayod. Ang unang upat ka siklista sa 1904 nga bangga gidiskuwalipikar tungod sa daghang kalapasan lakip na ang pagpanglaktod o pagsakay ug kotse.

Sa tanang paagi sa pagpanikas, ang paggamit ug droga (aron mas mokusog pa sila) nagpabiling hampak sa lumba sa bisikleta. Sa unang mga tuig niini, ang pipila ka tem gipainom ug dili kasagarang linaga, ug sa 1920, ang L’Auto nagpatik ug usa ka artikulo nga nagkondenar sa paggamit ug droga ilalom sa pagdumala sa usa ka doktor. Sa 1924 ang managsoon nga Pélissier miadmitir nga “nakiglumba nga nagsalig sa dinamita,” sa ato pa, sa makuyaw nga mga droga. Paglabay sa daghang katuigan ang katahapang mga aksidente gipasangil tungod sa mga droga, sama sa makalilisang nga kamatayon sa taga-Britanya nga siklista nga si Tom Simpson samtang nagtungas sa Mont Ventoux sa 1967.

Sa 1998 usa ka dakong kaso sa paggamit ug droga ilalom sa pagdumala sa doktor nahimong ulohan sa mga balita. Duolan sa 400 ka dosis sa droga nga makapataas ug lanat, lakip sa erythropoietin, nakit-an diha sa awto sa tigmasahe sa tem. Usa ka tem nadiskuwalipikar, ug ang ikaduha misibog sa lumba. Sa miaging tuig nadaot ang dungog sa ikatulong mananaog sa lumba. Sumala pa sa direktor sa Tour de France, nga si Jean-Marie Leblanc, nga nagsulat sa pasiunang panid sa pang-anibersaryo nga basahong 100 ans de Tour de France (100 ka Tuig sa Tour de France), nga gipatik sa L’Équipe, “ang paggamit ug droga, sobra nga pagpadako sa lumba, ug kuwarta” nagpameligro sa paglungtad sa Tour.

Bisan pa sa mga problema, ang kasibot sa mga siklista diha sa lumba wala gihapon molubad. Ang taga-Texas nga si Lance Armstrong, upat ka higayon nga nakadaog ug gidahom sa kadaghanan nga modaog sa lumba sa pagsaulog sa 100 ka gatos ka tuig sa dula sa 2003, nga mosubay sa ruta sama niadtong sa 1903 nga lumba, miingon: Ang Tour “adunay ngalan, kasaysayan, ug estilo nga dili hitupngan sa ubang lumba. Dili gayod kini mahimong sama sa ubang ordinaryong lumba.” Ang tanang propesyonal nga mga siklista nagapangandoy nga makadaog sa Tour de France.

[Footnote]

^ Ang Tour karon kasagaran daganon sa distansiya nga mga 3,600 kilometros sa 20 ka adlawng mga hugna.

[Diagram/Mapa sa panid 23]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang ruta sa lumba sa pagsaulog sa ika-100 ka tuig sa lumba Hulyo 5-27, 2003

–– Lumba nga Inorasan

—— Hugna nga pasakyon ang mga siklista

• Lugar nga sugoranan

○ Lugar nga hunonganan

• PARIS

-- ——

○ Sedan

-- ——

○ Saint-Dizier

-- ——

○• Nevers

○• Lyons

○ L’Alpe d’Huez

○ Marseilles

——

• Narbonne

○• Toulouse

-- ——

○ Cap’ Découverte

-- ——

○ Bayonne

-- ——

○• Bordeaux

-- ——

○ Nantes

——

• Ville d’Avray

○ PARIS

[Credit Line]

[Mga hulagway sa panid 22]

1903 Si Maurice Garin, unang mananaog sa Tour de France

1927 Mihunong pagtrabaho ang mga mamumuo sa pabrika aron motan-aw sa lumba

[Credit Line]

[Hulagway sa panid 23]

1910 Si Octave Lapize, nga nagkuwentas ug interyor sa ligid nga nagduso sa iyang bisikleta diha sa Pyrenees

[Credit Line]

[Mga hulagway sa panid 24]

1951 Ang Italyanong si Fausto Coppi, duha ka beses nga nahimong kampeyon

1964 Si Anquetil ug Poulidor nga kulbahinam nga nangamas nga makauna

[Credit Line]

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

1991-95 Si Miguel Indurain (Espanya) lima ka beses nga nakaangkon ug yellow jersey sa Tour de France

1999 Si Lance Armstrong mananaog sa yellow jersey, sa lumba nga inorasan

[Credit Line]

PAGMATA!