Pirhuwisyong mga Tigdalisayg Tubig

Sa tungatunga sa katuigang 1980, usa ka kumagko-ug-gidak-on nga mollusk nga gitawag ug zebra mussel wala-tuyoa nga nadala ngadto sa Dagkong mga Lanaw sa Amerika del Norte pinaagi sa tubig nga pabug-at sa dagkong mga barkong dekarga nga gikan sa Uropa. Ang Maclean’s, usa ka mantalaan sa Canada, miingon nga ang kinhason “nahimong pangunang pananglitan sa masanayon nga mga espisye sa tubig.” Ngano?

Ang usa ka baye makapangitlog ug 500,000 ka itlog sa usa ka tuig. Dugang pa, kining gagmayng mga kinhason pundokpundok nga motapot sa bisan unsang gahi nga mga luna. Kutob sa 700,000 ang masulod sa usa ka metro kuwadrado. Tungod niini, makasampong kini sa mga tubo nga nagsuyop ug tubig paingon sa mga planta nga nagdalisay sa tubig ug sa mga generitor. Problema usab kini sa mga tag-iyag barko ug mga baraderohan tungod sa dakong gasto sa pagpatangtang niini.

Bisan pa niana, may maayong bahin kining linalang nga gidaot ang dungog. Ang zebra mussel sa dili madugay magamit sa pagpanalipod sa atong panglawas. Ang mga siyentipiko nga nanukiduki sa kalikopan, kinsa nagtuon sa dugay na kaayong panahon sa disenyo ug trabaho sa linalang, nahibalo nga ang zebra mussel maoy usa usab ka malanaton nga tigdalisayg tubig. Ang tigtuon sa mga parasito nga si Thaddeus K. Graczyk, sa Johns Hopkins University sa Baltimore, ug ang tigpanukiduki nga siyentipiko sa Environment Canada nga si Yves de Lafontaine, sa Montreal, nagbuligay sa ilang pagtuon niini nga kinhason. Ang Maclean’s nagreport nga ang zebra mussel makahimo sa pagkaon sa “naglutaw nga mga partikulo sa tanang butang gikan sa tributyltin, nga usa ka makahilo nga sambog sa marine paint, ngadto sa makamatayng parasito nga Cryptosporidium ug sa kagaw nga gitawag ug E. coli.”

Ang cryptosporidium samag gidak-on sa pula nga selula sa dugo sa tawo ug lisod patyon gikan sa tubig ilimnon. Dili kini madutlan sa komon kaayong mga klase sa pangpatay sa kagaw sama sa klorin ug ozone. “Apan, ang zebra mussel dili maglisod sa pagsala sa mga partikulo nga sama niana ka dako,” nag-ingon ang Maclean’s. Sa pagkatinuod, ang mga tigpanukiduki nag-ingon nga sa “mainit nga mga bulan, ang matag hingkod nga kinhason makalimpiyo ug usa ka litrong tubig sa usa ka adlaw, nga makawagtang sa mga lumotlumot, mineral nga mga partikulo, mga tighugaw ug ubang makamatayng mga kagaw ug mga bakterya.” Sila nagbanabana nga ang usa ka pundok niini nga masulod sa usa ka metro-kuwadrado nga luna makakaon ug diyes milyones sa ingon niini nga mga parasito sa mga duha ka oras.

Sa pagkatinuod, ang nadiskobrehan sa siyensiya bahin sa abilidad sa pagpanghinlo niining maong kinhason maoy usa ka katingalahang pamatuod sa hingpit nga pagkatimbang sa tanang linalang nga gibuhat sa Diyos.

[Picture Credit Lines sa panid 31]

Fingers holding zebra mussel: U.S. Geological Survey; all other mussels: © Rob and Ann Simpson/Visuals Unlimited; Cryptosporidium: H.D.A. Lindquist, U.S. EPA