Ang Piñata—Usa ka Karaang Tradisyon

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MEXICO

ANG mga bata sa kasilinganan nagsaulog sa pista. Among nadunggan ang ilang naghinamhinam nga mga tingog nga nagsinggit: “Dale! Dale! Dale!” (Pusposi na! Pusposi na! Pusposi na!) Mitan-aw kami sa hawanan ug nakakitag dekolor nga asno-asno nga gama sa papel nga nagbitay sa tunga sa duha ka kahoy. Usa ka bata nga gitaptapan ang mata nagpuspos sa asno-asno, nga naningkamot sa pagbungkag niana. Ang mga dinapit naninggit usab nga nag-aghat sa pagpuspos. Sa kataposan, ang asno-asno nabungkag, ug ang mga karmelitos, prutas, ug mga dulaan nangahulog. Ang mga bata nanghugyaw sa pagpangatawa, ug silang tanan nag-ilogay sa pagpamunit sa mga gasa. Morag makalingaw kaayo kini. Kami gisultihan nga ang asno-asno gitawag ug piñata ug ang pagbungkag sa piñata diha sa mga pista maoy usa ka tradisyon dinhi sa Mexico ug sa ubang mga nasod sa Latin-Amerika.

Kami nahibulong kon nganong popular kaayo ang piñata. Unsay sinugdanan niini? Duna bay kahulogan ang pagbungkag sa piñata? Kami mihukom sa pagsusi.

Ang Sinugdanan sa Piñata

Daghan ang nagtuo nga ang mga Insek tingali mao ang unang migamit ug susama nianang piñata ingong bahin sa ilang pagselebrar sa Bag-ong Tuig, nga nagtimaan usab sa sinugdanan sa tingpamulak. Sila naghimog mga baka-baka, toro-toro, ug kabaw-kabaw, nga giputos sa dekolor nga papel ug gibutangag lima ka matang sa mga liso. Kinolorang mga puspos ang gigamit sa pagbungkag niini. Ang papel nga pangdekorasyon nga giputos niini gisunog ug ang mga abo gitigom ug gitagoan aron suwertehon sa umaabot nga tuig.

Gituohan nga sa ika-13ng siglo, ang taga-Venice nga biyahedor nga si Marco Polo maoy nagdala sa “piñata” gikan sa Tsina ngadto sa Italya. Didto kini nahatagan sa presenteng ngalan niini nga gikan sa Italyanong pulong nga pignatta, o mabuak nga kulon, nga gibutangag gagmayng mga butang, mga alahas, o karmelitos imbes mga liso. Dayon ang tradisyon mikaylap ngadto sa Espanya. Ang pagbungkag sa piñata nahimong kostumbre sa unang Dominggo sa Kuwaresma. * Morag sa sinugdanan sa ika-16 nga siglo nga gidala sa mga misyonaryong Katsila ang piñata ngadto sa Mexico.

Apan, tingali nakurat ang mga misyonaryo (sama namo) sa pagkasayod nga ang mga lumad sa Mexico duna nay susama niini nga tradisyon. Ang mga Aztec nagsaulog sa adlawng-natawhan ni Huitzilopochtli, ang ilang diyos nga adlaw ug diyos sa gubat, pinaagi sa pagbutang ug kulon diha sa iyang templo sa kataposan sa tuig. Ang kulon dekorasyonan ug mabulokong mga balhibo ug butangag mga pitsipitsi. Kini buk-on pinaagig puspos, ug ang mga pitsipitsi nga mangahulog mahimong halad ngadto sa imahen sa diyos. Ang mga Maya duna usay dula diin pusposan sa  tinaptapag mga mata nga entrante ang kulon nga gibitay sa pisi.

Ingong bahin sa ilang pamaagi aron masangyawan ang mga Indio, abtik nga gipahimuslan sa mga misyonaryong Katsila ang piñata agig simbolo, pananglitan, sa paningkamot sa Kristiyano sa pagbuntog sa Yawa ug sa sala. Ang tradisyonal nga piñata maoy kulon nga giputos sa dekolor nga papel nga gipormang bituon nga dunay pito ka bitayanag borlas. Kining maong bitayanan ginaingon nga naghawas sa pito ka makamatayng mga sala: kahakog, pagkalaog, pagkataspokan, garbo, kasina, kapungot, ug kailibgon. Ang pagpuspos sa piñata samtang gitaptapan ang mata naghawas sa hugot nga pagtuo ug determinasyon sa pagbuntog sa tentasyon o daotan. Ang mga pitsipitsi sa sulod sa piñata mao ang ganti.

Ang Piñata Karon

Sa ulahi, ang piñata nahimong bahin sa mga kasadyaan sa posadas * panahon sa Pasko ug nagpadayon hangtod karon. (Ang pormag-bituon nga piñata ang gamiton sa paghawas sa bituon nga nagtultol sa mga astrologo ngadto sa Betlehem.) Dili usab mahimong walay piñata panahon sa mga parti sa pagsaulog sa adlawng-natawhan. Sa pagkatinuod, ilado kaayong tradisyon sa Mexico ang piñata nga tungod niini natumod kini sa Mexico ngadto sa ubang mga nasod.

Among nasusihan nga alang sa kadaghanan sa Mexico, wala nay relihiyosong  kahulogan ang piñata ug giisip sa kadaghanan nga usa na lamang ka kalingawan nga dili makadaot. Sa pagkatinuod, ang mga piñata himoon sa Mexico diha sa kadaghanang sadyang mga okasyon, dili lang alang sa posadas o sa pagsaulog sa adlawng-natawhan. Ug ang mga piñata mapalit sa daghang porma gawas sa naandang bituon nga porma. Kini usahay himoon nga pormang mga mananap, bulak, payaso.

Kon magplano man ugaling nga ilakip ang piñata sa usa ka parti, kinahanglang hunahunaon sa mga Kristohanon ang mga konsensiya sa uban. (1 Corinto 10:31-​33) Ang unang hatagan ug pagtagad maoy dili kon unsay kahulogan sa batasan gatosan ka tuig kanhi, kondili kon unsay paglantaw niini karon sa inyong dapit. Hinuon, mahimong lainlain ug opinyon ang matag lugar. Busa, maalamong dili himoong dakong isyu kining mga butanga. Ang Bibliya nag-ingon: “Magpadayon pagpangita ang matag usa, dili sa iyang kaugalingong kaayohan, kondili nianang sa laing tawo.”​—1 Corinto 10:24.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Kon magplano man ugaling sa paglakip ug piñata sa usa ka parti, hunahunaa ang mga konsensiya sa uban

[Hulagway sa panid 23]

Lainlaig porma ug gidak-on ang mga piñata