Ang Siyensiya Maoy Akong Relihiyon Kanhi

SUMALA SA GIASOY NI KENNETH TANAKA

“ANG kamatuoran magpagawas kaninyo.” Kining mga pulonga, nga anaa sa usa sa mga timre sa California Institute of Technology (Caltech), nagdasig kanako sa pagkahimong batid sa siyentipikanhong kahibalo. Ang akong pagpalista didto niadtong 1974 nag-andam kanako aron mahimong tigdukiduking siyentipiko. Human makompleto ang akong bachelor’s degree ug master’s degree sa geolohiya, ako mipadayon pa sa pagtuon didto sa University of California sa Santa Barbara.

Samtang miuswag ingong usa ka siyentipiko, ako usab mihimog dakong kausaban sa akong espirituwal nga mga panglantaw ug mga prinsipyo. Bisan tuod ang akong pagbansay sa teoriya sa ebolusyon nagpakunhod sa akong pagtuo sa Diyos, sa ulahi ako napugos sa pagtimbangtimbang pag-usab sa akong mga panglantaw. Sa unsang paagi ako ingong usa ka tigdukiduking geologo nahimo usab nga debotadong magsisimba sa Diyos? Tugoti ako sa pag-asoy.

Usa ka Gamayng Bata nga Nahingangha sa Uniberso

Ang akong kaikag sa siyensiya nagsugod sa linghod nga pangedaron. Ingong usa ka bata nga nagdako sa Seattle, Washington, T.B.A., gidasig gayod ako sa akong mga ginikanan nga mohawod sa klase. Nalingaw ako sa pagbasa mahitungod sa uniberso​—sa mga blokeng igtutukod sa materya ug kinabuhi, sa paninugdang mga puwersa, kawanangan, panahon, relativity. Sa mag-walo na ako ka tuig, ang akong kaikag sa siyensiya namatikdan, ug ang akong eskuylahan nag-asayn kanako ug senemanang mga sesyon uban sa usa ka magtutudlo sa siyensiya.

Mitambong ako ug Sunday school sa usa ka simbahan sa Baptist, apan kasagaran aron lang makauban sa mga pagbaklay ug mga pagkamping. Ang uban sa akong pamilya walay interes sa relihiyon o sa Diyos. Samtang nasinati ako sa kasaysayan ug sa makalilisang nga kapintasan nga gibuhat sa relihiyon, ang akong tanlag nagtukmod kanako nga dili na moapil sa mga kalihokan sa simbahan.  Misugod usab ako sa pagduhaduha sa paglungtad sa Diyos, sanglit ang siyensiya daw makaarang man sa pagpatin-aw sa halos tanang butang.

Usa ka Kausaban sa Dalan​—Mas Daghan pa ang Nahitabo

Miaplay ako sa kolehiyo sa tuyo nga magtuon ug pisika, apan sa akong kataposang tuig sa hayskul, mikuha ako ug kursong geolohiya. Kini naglakip sa mga field trip ngadto sa talagsaong nagtuybo nga dagkong mga bato sa Washington State. Nakahunahuna ko, ‘Kaanindot unta kon usahon na lang ang akong gugma sa pagsuroysuroy sa gawas ug ang akong gugma sa siyensiya!’

Busa, sa dihang nagkolehiyo na ako, giilisan ko dayon ug geolohiya ang akong major. Ang uban sa akong mga subject naglakip ug mga pagtuon sa geolohikanhong panahon ug kasaysayan sa yuta ingon sa masabtan diha sa fossil record, o rekord bahin sa nabato nga mga hayop ug tanom. Mahitungod sa fossil record, ako natudloan nga ang mga espisye nagbag-obag-o. Ang akong pagsabot mao nga ang ebolusyon kinahanglan pang pamatud-an. Bisan pa niana, akong gibati nga ingong teoriya, ang ebolusyon maoy makataronganong katin-awan sa mabatonang geolohikanhong ebidensiya, ilabina kon itandi sa popular nga teoriya sa paglalang. Sa dihang nadungog ko ang bahin sa nagsingabot nga debate didto sa eskuylahan tali sa mga dumadapig sa teoriya sa paglalang ug sa mga ebolusyonista, mihukom ako nga dili moadto. Tataw kaayo nga ang kalibotan wala himoa sa ubos lang sa usa ka semana​—ingon sa gipangangkon sa ubang mga dumadapig sa teoriya sa paglalang!

Bisan pa sa akong lig-ong panglantaw batok sa relihiyon, ang akong mga panaw aron sa pagtuon ug geolohiya sa habagatan-kasadpang Tinipong Bansa nagpugos kanako nga susihon pag-usab ang akong mga ideya bahin sa paglungtad sa Diyos. Didto, sa gabii, samtang nagsud-ong sa halangdong talan-awon sa walay dag-om nga kalangitan, ako nakaingon nga gilalang gayod sa Diyos ang uniberso. Gikompirmar sa mga astronomo nga ang uniberso dunay sinugdanan, apan nakita ko nga wala gayoy lunlon siyentipikanhong katin-awan kon nganong kini nahitabo. Daw makataronganong tuohan nga usa ka intelihente, gamhanang Maglalalang ang nagdisenyo ug naghimo sa uniberso palibot nato.

Pagmapa sa Mars, Pagsukna ug mga Pangutana

Sa panahon nga akong nadawat ang akong doctorate degree sa geolohikanhong siyensiya niadtong 1983, sa edad nga 27, ako naghimog mapa sa geolohiya sa Mars alang sa U.S. Geological Survey. Sukad niadto nakapatik na ako ug daghan kaayong artikulo ug mga mapa may kalabotan sa geolohiya sa mga planeta alang sa mahiligon-sa-siyensiya ug sa kasagarang mga magbabasa. Ingong membro sa mga komite sa mga magtatambag alang sa National Aeronautics and Space Administration, ako naghago sa pagtabang sa mga misyon sa pagpadalag mga salakwanang ngadto sa Mars. Pinaagi sa akong panukiduki ug propesyonal nga mga responsibilidad, nahimamat nako ang tinahod nga mga siyentipiko sa mga planeta gikan sa daghang nasod, unibersidad, ug mga institusyon sa pagpanukiduki.

Kadtong tanan nga mga pagbansay ug kasinatian sa panukiduki hinayhinay nga mitul-id sa akong gimithing panglantaw sa siyensiya nga akong nabatonan sukad pa sa akong pagkabata. Nakaamgo ako nga ang siyensiya wala makabaton ug dili gayod makatagana sa tanang tubag. Sa partikular, akong naamgohan nga ang siyensiya wala magtagana ug dumalayong katuyoan o kahulogan sa kinabuhi. Ang siyentipikanhong panglantaw sa pagkakaron nagtagna nga ang uniberso mahugno ra sa iyang kaugalingon o kaha matunaw nga walay porma. Kon ang pagkawalay-paglungtad mao ra diay ang dulnganan, unsa pa may kapuslanan sa paglungtad?

Paglatid ug Usa ka Bag-ong Dalan

Niadtong Septiyembre 1981, sa dihang nagpuyo ako didto sa Flagstaff, Arizona, nahimamat nako ang mga Saksi ni Jehova. Miuyon ako sa pagtuon sa Bibliya aron pamatud-an nga sila ug ang Bibliya maoy sayop. Dugang pa, kini makatabang kanako sa kataposan sa pagsuta kon unsa gayoy sulod sa Bibliya.

Misugod ako sa paggugol ug pipila ka oras kada semana sa mainampingong pagsusi sa Kasulatanhong mga pagtulon-an. Sa akong kakurat, nakaplagan nako ang igoigong kahibalo ug halawom nga pagsabot diha sa Bibliya. Naikag ako sa pagdukiduki sa siyentipikanhong katukma sa Bibliya ug sa katumanan sa ginatos ka detalyadong tagna nga may kalabotan sa mga panghitabo sulod sa linibo ka katuigan sa tawhanong kasaysayan. Nakadayeg ako ilabina kon sa unsang paagi ang kombinasyon sa lainlaing mga tagna sa Bibliya​—diha sa mga basahon  ni Daniel ug sa Pinadayag​—nagtagana ug usa ka lig-ong pasukaranan sa pagtino nga kita nagpuyo na sa “kataposang mga adlaw.”​—2 Timoteo 3:1.

Sa pagtuon sa Bibliya, wala ako masayod nga miduyog diay ko sa usa ka prominenteng tawo. Nahibal-an nako sa ulahi nga si Sir Isaac Newton, nga giisip ingong usa sa labing bantogang mga henyo sa natad sa siyensiya sa tanang panahon, nagtahod ug nagsusi pag-ayo sa Bibliya. Sama kang Newton, gihatagan nakog dakong pagtagad ang mga tagna sa Daniel ug sa Pinadayag nga nagtagna bahin sa dagkong mga panghitabo sa kasaysayan ug sa mga butang nga tinuod nga nahitabo. * Ugaling lang, ako dunay talagsaong bentaha sa pagkinabuhi sulod ug human sa katumanan sa daghang tagna nga nangatuman sukad sa panahon ni Newton. Nadiskobrehan nako nga kining mga tagnaa daghan ug malukpanon kaayo ug sa samang higayon dili masayop ug dili ikalimod. Kadto nakapaamgo kanako nga ang tibuok Bibliya, nga gisulat sa kapin sa 40 ka tawo sa yugtong kapin sa 1,600 ka tuig, nasudlan ug nagkaharmonya, lohikal, ug puwersado nga mensahe mahitungod sa dagkong mga isyu nga giatubang sa katawhan ug sa kaugmaon niini.

Apan, ang pagbiya sa akong pagtuo sa ebolusyon dili sayon. Gitahod nako ang kahinungdanon sa awtoridad sa siyensiya nga nagpaluyo niining teoriyaha. Bisan pa niana, nadiskobrehan nako nga ang tanang pahayag sa Bibliya mahitungod sa pisikal nga kalibotan maoy bug-os nga kaharmonya sa nahibaloan na nga mga kamatuoran ug dili malalis.

Akong naamgohan nga aron makab-ot ang usa ka kompleto, lohikal nga pagsabot sa malukpanon, magkaamgid nga mga asoy sa Bibliya, ang usa dili mahimong mosalikway ug bisag usa ka pagtulon-an, apil na ang asoy sa paglalang nga anaa sa Genesis. Busa nasabtan nako nga ang pagdawat sa tibuok Bibliya ingong kamatuoran mao ra ang bugtong makataronganong konklusyon.

Usa ka Malahutayong Pagpangita sa Kamatuoran

Sa kasamtangan, sa dihang nakig-ambit ako sa pormal nga siyentipikanhong panukiduki, akong nakita sa daghang higayon nga ang mga teoriya kaylap nga gidawat sa makadiyot, aron lamang pamatud-ang sayop sa ulahi. Kabahin sa kalisdanan sa mga siyentipiko mao nga ang among mga topiko maoy komplikado, samtang ang among mga impormasyon ug himan sa pagpanukiduki diyutay ra. Busa, nakat-on ko nga magmabinantayon mahitungod sa pagdawat sa wala pa mapamatud-ing mga teoriya ingong kamatuoran, bisan pag unsa ka mainampingon kining gihan-ay.

Sa pagkatinuod, daghang paninugdang bahin sa atong kinaiyanhong kalibotan ang dili ikapatin-aw sa siyensiya. Pananglitan, nganong ang mabatonang mga blokeng igtutukod sa kinabuhi ug ang pisikal nga mga balaod nga nagmando niini tukma man alang sa pagsustenir sa komplikadong proseso sa kinabuhi ug sa mga ekosistema? Samtang ang siyensiya wala sangkapi aron sa pagpadayag sa Diyos, ang iyang inspiradong Pulong nagtagana ug makitang ebidensiya sa iyang paglungtad ug mga kalihokan ingong Maglalalang. (2 Timoteo 3:16) Tungod niining espirituwal nga kahibalo, atong mailhan ang Usa nga responsable sa gahom, kaalam, ug katahom nga tataw sa atong pisikal nga kalibotan.

Ang akong hugot nga pagtuo nga ang Bibliya maoy husto sa siyentipikanhong mga butang dugang pang napalig-on pinaagi sa akong makutihong pagsusi sa nagkalainlaing mga publikasyon sa mga Saksi ni Jehova, apil na ang mga librong Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? ug Is There a Creator Who Cares About You? Kining mga publikasyona nagtuki sa laglom nga siyentipikanhong mga topiko ug nagtagana ug idlot nga pagsabot sa mga gidukiduki karon  ug sa mga konklusyon sa nangunang mga eksperto. Dugang pa, gihisgotan niini ang kaharmonya taliwala sa nahibaloan nang siyentipikong mga kamatuoran ug sa hustong pagsabot sa Bibliya.

Pananglitan, ang fossil record gipakita nga mitakdo sa kasagarang pagkasunodsunod sa pagtungha sa mga buhing matang nga gihubit sa basahon sa Genesis. Dugang pa, ang usa ka adlaw sa paglalang ingon sa nasabtan sa karaang mga tawo mahimong magkahulogan ug taas nga yugto sa panahon, sa samang paagi nga ang mga terminong “yugto” ug “katuigan” gigamit sa siyensiya sa paghubit sa kasaysayan sa yuta. Busa, ang Bibliya dili kasukwahi sa mga nakaplagan sa siyensiya. Kini nagpaila nga ang mga adlaw sa paglalang mikabat ug taas kaayong mga panahon. Wala kini magsuportar sa konklusyon sa mga dumadapig sa teoriya sa paglalang kinsa nagtuo nga kadtong mga adlawa maoy tag-24 oras ang gitas-on.

Pagtuo Batok sa Pagkadaling-Motuo

Ingong siyentipiko, dili ko gusto ang pagkadaling-motuo. Pero dako ako ug pagtahod sa may-pasukaranang pagtuo. Kanang maong kasaligang pagtuo gihubit sa Hebreohanon 11:1: “Ang pagtuo mao ang masaligan nga pagpaabot sa mga butang nga gilaoman, ang dayag nga pagpasundayag sa mga katinuoran bisan tuod wala makita.” Ang pagsalig sa mga saad sa Diyos gipasukad sa lig-ong ebidensiya nga ang Bibliya maoy inspirado sa Diyos. Nakita nako ang panginahanglang molikay sa komon apan walay gibasehan nga relihiyosong mga doktrina nga kasumpaki sa Kasulatan. Kini nag-apil sa mga pagtulon-an bahin sa usa ka imortal nga kalag, impiyernong-kalayo, Trinidad, ug uban pa. Daghan niining sayop nga mga doktrina nagsumikad sa karaang pilosopiya ug mitolohiya o gikan sa dili-igo nga kahibalo sa Bibliya. Ang pagsunod sa bakak nga mga pagtulon-an misangpot ngadto sa ‘buta nga pagtuo’ nga gisunod sa kadaghanang mga relihiyonista karong adlawa, nga tungod niana, daghang siyentipiko ang wala na kaayo magtahod sa relihiyon.

Usa sa akong pangunang mga responsibilidad ingong usa ka siyentipiko mao ang paghubit, pagdepensa, ug pagsabwag sa akong mga nakaplagan sa pagpanukiduki. Sa susama, natukmod ako sa pagtudlo sa kamatuoran sa Bibliya ngadto sa uban, sanglit wala nay laing kahibalo nga mas hinungdanon pa kay niini. Gisugdan ko kining magantihong buluhaton ug nabawtismohan ingong usa sa mga Saksi ni Jehova mga 20 ka tuig na kanhi. Unya, niadtong Septiyembre 2000, akong napauswag ang panahon nga akong gigugol sa buluhatong pagsangyaw ngadto sa aberids nga 70 oras kada bulan. Sukad niadto, ako nakapribilehiyo sa pagdumala ug mga panagtuon sa Bibliya nga miabot pa gani ug napulo ka interesadong mga indibiduwal kada bulan ug sa pagkakita sa pipila ka estudyante nga nahimo usab nga madasigong mga magtutudlo sa Bibliya.

Ako malipay pa gihapon sa pagsusi sa Mars ug sa ubang bahin sa uniberso pinaagi sa mga “mata” sa modernong salakwanang nga gipadala aron sa pagsuhid sa atong langitnong kasilinganan. Daghang misteryo ang angay pang susihon sa siyensiya. Ako nagtan-aw sa unahan sa usa ka panahon diin ang tawhanong pagpangusisa sa espirituwal ug siyentipikanhong kahibalo magtagbaw sa atong pagkamausisahon ug maghatag ug mga tubag sa atong lawom kaayong mga pangutana. Akong naamgohan nga ang tinuod nga kahulogan sa kinabuhi mabatonan tungod sa tukmang kahibalo sa Diyos ug sa iyang katuyoan alang sa katawhan, nga maoy tinuod nga diwa sa mga pulong ni Jesus nga gidayandayan diha sa usa sa mga timre sa Caltech: “Ang kamatuoran magpagawas kaninyo.”​—Juan 8:​32, King James Version.

[Footnote]

[Blurb sa panid 19]

“Ang siyensiya daw makaarang man sa pagpatin-aw sa halos tanang butang”

[Blurb sa panid 20]

“Ang siyensiya wala makabaton ug dili gayod makatagana sa tanang tubag”

[Blurb sa panid 21]

“Nakaplagan nako ang igoigong kahibalo ug halawom nga pagsabot diha sa Bibliya”

[Mga mapa sa panid 18]

Map of Mars

[Mga hulagway sa panid 20]

Sama kang Newton, nakadayeg ako sa mga basahon sa Bibliya sa Daniel ug sa Pinadayag

[Credit Line]

University of Florida

[Hulagway sa panid 21]

Gipaambit nako ang akong nakat-onan sa Bibliya ngadto sa uban

[Picture Credit Lines sa panid 18]

Top left: Courtesy USGS Astrogeology Research Program, http://astrogeology.usgs.gov; Mars map: National Geographic Society, MOLA Science Team, MSS, JPL, NASA; Mars surface: NASA/JPL/Caltech

[Picture Credit Line sa panid 21]

Space photo: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA