Mga Mosaiko—Mga Dibuho nga Gigamit ang mga Bato

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

ANG mosaiko gitawag nga “katingad-anang matang sa arte,” “talagsaong” teknik sa pagdayandayan, ug usa sa “labing malig-ong mga matang sa pang-adornong arte nga nakalahutay sukad sa kakaraanan.” Ang Italyanong pintor sa ika-15ng siglo nga si Domenico Ghirlandajo nagtawag niini nga ang “matuod nga paagi sa pagdibuho nga molungtad hangtod sa hangtod.” Bisan kon unsay imong hunahuna bahin sa mga mosaiko, kini adunay makaiikag kaayong kasaysayan.

Ang mosaiko mabatbat ingong ang arte sa pag-adorno sa ibabawng bahin​—sama sa salog, bungbong, o arko​—pinaagig mga disenyo nga ginama sa gagmay, sunson kaayong pagkapahiluna nga mga piraso sa bato, bildo, o tisa. Sukad sa karaang mga panahon, ang mga mosaiko gigamit na sa pagdayandayan sa mga salog ug mga bungbong. Ang mga mosaiko nagdayandayan usab sa mga banyo, mga swimming pool, ug mga fountain​—mga dapit diin ang kaumog mahimong magdaot sa mas delikadong mga matang sa arte.

Ang mga mosaiko mahimong magkalain kaayog dagway, gikan sa yano usag-kolor nga mga salog ngadto sa itom ug puti nga mga disenyo ug gikan sa komplikadong daghag-kolor nga mga disenyo sa mga bulak ngadto sa ambisyoso nga mahulagwayong mga kahan-ayan.

Pag-imbento ug Kaugmaran

Dili tin-aw kon kinsay nag-imbento sa mga mosaiko. Ang karaang mga Ehiptohanon ug mga Sumerianhon nagdayandayan sa ilang mga tinukod pinaagig dekolor nga mga disenyo. Bisan pa niana, ang arte daw nahanaw nga walay dugang nga kaugmaran. Ang Asia Minor, Cartago, Creta, Espanya, Gresya, Sicilia, ug Sirya ngatanan gipasidunggan ingong ang gigikanan sa mosaiko, nga miagak sa usa ka magsusulat sa pagpangagpas nga ang teknik “naimbento, nahikalimtan, ug naimbento na usab sa nagkalainlaing mga panahon ug diha sa ubay-ubayng dapit sa Mediteranyo.”

Ang unang mga mosaiko, nga ang pipila sama ka karaan sa ikasiyam  ka siglo W.K.P., maoy ginama sa hamis nga gagmayng mga bato nga gihan-ay sa yanong mga disenyo. Ang mga bato sa mismong dapit maoy nagtagana sa nagkadaiyang mga kolor. Ang mga bato sagad may sukod nga katunga ngadto tres-kuwarto sa pulgada ang diyametro, apan ang pipila ka detalyadong mga seksiyon migamit ug mga bato nga ingon ka gagmay sa un-kuwarto sa pulgada. Pagka-ikaupat nga siglo W.K.P., ang mga artesano nagsugod pagtabas sa mga bato nga mas gagmay pa, nga posible na ang pagkahimong mas eksakto. Ang mga cube nga bato, o tesserae, inanayng mipuli sa hamis nga gagmayng mga bato. Ang tesserae mitaganag nagkalainlaing kolor ug mas sayong ipahiluna ug mohaom sa gikinahanglang disenyo. Kana nagpatunghag hamis nga mga nawong, nga mahimong pahamison ug pasinawon pa aron mosamot pag kadan-ag ang mga kolor niini. Pagka-ikaduhang siglo K.P., gigamit usab pag-ayo ang gagmayng mga piraso sa dekolor nga bildo, nga nakadugang pag-ayo sa mga kolor sa paleta sa tiggamag mosaiko.

Ang Gresyanhong yugto (mga 300 W.K.P. ngadto sa mga 30 W.K.P.) nagpatungha ilabina ug nindot nga mahulagwayong mga mosaiko. “Pinaagi sa paggamit sa labing daghang kolor ug pagpagamay sa tesserae ngadto sa usa ka kubiko milimetro . . . , ang mga binuhat sa Gregong mga tiggamag mosaiko nakig-indig na sa mga dibuho sa bungbong,” matod sa librong Glossario  tecnico-storico del mosaico (Teknikal-Historikal nga Glosaryo sa Mosaiko nga Arte). Ang kolor mahanasong gigamit aron mabatonan ang malinglahong mga panglantaw bahin sa kahayag, landong, giladmon, gidaghanon, ug mental nga panud-ong.

Usa ka pananglitan sa Gregong mosaiko mao ang pulido kaayong sinukip sa tunga nga hulagway, o emblema​—kasagarang mahanasong kopya sa usa ka bantogang dibuho​—nga gilibotan ug maartihong panaplin. Ang pipila ka sinukip adunay tesserae nga gagmitoy kaayo ug maayong pagkatakdo nga kana daw gimugna pinaagig mga kudlit sa brutsa inay sa tinagsa ka piraso sa bato.

Romanhong mga Mosaiko

Ang mosaiko kasagarang giisip nga Romanhong arte tungod sa dagayang mosaiko nga makaplagan sa Italya ug sa mga probinsiya sa Imperyo sa Roma. “Kining matanga sa paghaklap nakaplagan sa gatosan ka libo diha sa mga tinukod sa Romanhong yugto gikan sa amihanang Britanya ngadto sa Libya, gikan sa kabaybayonan sa Atlantiko ngadto sa desyerto sa Sirya,” matod sa usa ka reperensiya. “Kana isipon usahay ingong usa sa mga timailhan sa Romanhong presensiya sa usa ka dapit, ang linaing teknik nalanggikit kaayo sa pagkaylap sa Romanhong kultura.”

Bisan pa niana, ang daghag-kolor, mahulagwayong mga mosaiko napamatud-ang dili angayan sa mga panginahanglan sa bag-ong imperyo. Ang dakong pag-uswag sa kasiyudaran sa unang siglo K.P. miresulta sa midakong panginahanglan sa mas dali ug mas baratong mga mosaiko. Midasig kadto sa pagpailaila sa mga mosaiko nga migamit lang ug itom ug puti nga tesserae. Mikusog kaayo ang produksiyon, ug sumala sa Enciclopedia dell’arte antica (Ensiklopedia sa Karaang Arte), “walay balay sa usa ka dato sa bisan diing siyudad sa imperyo ang walay mosaiko.”

Ang eksaktong mga kopya sa pipila ka disenyo makaplagan sa lagyo kaayong mga dapit. Nagpasabot kini nga ang mga tem sa mga artesano​—o tingali mga libro nga may mga disenyo sa mosaiko​—nakaabot sa usa ka dapit sa konstruksiyon ngadto sa lain. Kon tinguhaon, ang usa ka emblema nga ginama sa estudio abanteng mapedido, magama, madala ngadto  sa dapit sa konstruksiyon diha sa marmol o kulonon nga trey, ug unya itaod. Ang tanang ubang mosaiko gihimo diha mismo sa dapit sa konstruksiyon.

Gikinahanglan ang mainampingong pagplano aron ang mga disenyo ug mga panaplin matakdo sa butanganan o taoranan niana. Gihatagag pagtagad ang pundasyon ug ang ibabawng bahin niana aron maseguro nga kana hapsay ug patag. Unya ang nipis nga igpalitada (gitawag nga taoranan) ipahid sa gamay nga bahin nga igong matrabaho sa dili pa kana mauga​—tingali dili makaabot sa usa ka yarda kuwadrado. Ikakudlit ang dibuho sa ibabawng bahin niini isip giya. Ang tesserae tabason sumala sa gidak-on, ug ang artesano magsugod sa pagpahiluna niana.

Ang tesserae iduot nga tinagsa nganha sa igpalitada, nga mapuga pataas tali sa mga piraso sa tesserae. Sa dihang ang usa ka bahin mahaklapan na, ang butanganan o taoranan ipahiluna sa sunod nga bahin, ug unya sa laing bahin, ug padayon. Ang batid nga mga artesano maoy motrabaho sa mas kuting mga seksiyon, nga itugyan sa ilang mga luyoluyo ang pagtaod sa pipila ka mas yanong mga bahin.

Ang mga Mosaiko sa Kakristiyanohan

Sa ikaupat ka siglo K.P., gisugdan paggamit ang mga mosaiko diha sa mga simbahan sa Kakristiyanohan. Ang maong mga mosaiko, kay kasagarang naghulagway sa mga estorya sa Bibliya, nagsilbing instruksiyon alang sa mga magsisimba. Ang nagkidlapkidlap nga mga kahayag nga gibanaag diha sa bulawan ug dekolor nga bildong tesserae mimugnag atmospera sa pagkamisteryoso. Matod sa Storia dell’arte italiana (Ang Kasaysayan sa Italyanhong Arte): “Ang mosaiko nga arte hingpit nga naharmonya sa ideolohiya niadtong panahona, nga naimpluwensiyahan pag-ayo . . . sa Neoplatonismo. Diha sa mosaiko nga arte mahitabo ang usa ka proseso diin ang materya dili na uphag ug mausab ngadto sa lunsayng espirituwalidad, lunsayng kahayag ug lunsayng espasyo.” * Pagkalayo kaayo gikan sa yanong matang sa pagsimba nga gitudlo sa magtutukod sa Kristiyanidad, si Jesu-Kristo!​—Juan 4:​21-​24.

Ang mga simbahang Byzantino adunay pipila ka talagsaong mga pananglitan sa mosaikong buhat. Sa pipila ka balay sa pagsimba, ang tesserae nagtabon sa halos tanang pulgada sa sulod nga mga bungbong ug mga arko. Ang gibatbat nga “mga obra maestra sa Kristohanong mosaiko” makita sa Ravenna, Italya, diin ang bulawang paluyo maoy nagpasulabi, nga naghulagway sa balaanong kahayag ug misteryosong pagkadili-maabot.

Ang mosaiko padayong gigamit nga dayag diha sa mga simbahan sa Kasadpang Uropa sa tibuok Edad Media ug mahanasong gigamit sa Islam nga mga dapit. Sa Renaissance nga Italya, ang mga buhatan nga gisumbak sa dagkong mga katedral, sama nianang iya sa St. Mark sa Venice ug sa St. Peter sa Roma, nahimong mga sentro sa pagpamuhat ug mga mosaiko. Sa mga 1775, ang mga artesano sa Roma nakatuon kon unsaon pagtabas ug mga tanod sa tinunawng bildo sa tanang kolor nga mahunahunaan ngadto sa gagmitoyng mga tesserae, nga nagpaposible sa paggamag gigming nga mosaikong kopya sa mga dibuho.

Modernong mga Metodo ug Gamit

Ang modernong mga tiggamag mosaiko nagagamit sa gitawag ug dili-direktang metodo. Nalangkoban kini sa pagdikit sa tesserae nga mag-ubo nganha sa kompletog gidak-on nga disenyong papel diha sa usa ka buhatan, nga ang dayag mao ang balit-ad nga bahin niini. Ang mosaiko dad-on seksiyon por seksiyon ngadto sa dapit diin iinstalar kini, nga ang mga likod sa tesserae iduot ngadto sa taoranan. Pagkauga sa igpalitada, ang papel ug pangdikit mahanaw na, nga ang bahin nga tan-awonon maoy madayag. Kining metodoha mopamenos sa panahon ug kahago, apan ang patag nga bahin walay kasidlak sa mga ginama sa Edad Media.

Bisan pag ingon niana, ang di-maihap nga mga city hall, mga opera house, mga simbahan, ug ang susamang mga tinukod gidayandayanan nga gigamit kining metodoha. Dugang pa, ang metodo gigamit pag-ayo diha sa mga museyo, mga estasyon sa subwey, mga shopping mall, ug mga parke ug mga dulaanan, gikan sa Mexico City ngadto sa Moscow ug gikan sa Israel ngadto sa Hapon. Ang hapsay, may-tema, mosaiko nga mga panghaklap giisip usab nga maayo kaayong idayandayan sa dagko, way-putol nga mga atubangan sa modernong mga tinukod.

Ang Italyanong pintor ug historyano sa arte nga si Giorgio Vasari sa ikanapulog-unom nga siglo misulat: “Ang mosaiko mao ang labing malig-ong hulagway nga naglungtad. Ang ubang mga dibuho molubad latas sa panahon, apan ang mosaiko kanunayng modan-ag duyog sa panahon.” Oo, ang kahanas sa artesano nga gigamit diha sa daghang mosaiko modani sa atong pagtagad. Ang mga mosaiko sa pagkamatuod maoy makalingawng mga dibuho nga gigamit ang mga bato!

[Footnote]

[Hulagway sa panid 16]

Mapa sa Jerusalem (ikaunom nga siglo K.P.)

[Credit Line]

Garo Nalbandian

[Hulagway sa panid 16]

Alejandro nga Bantogan (ikaduhang siglo W.K.P.)

[Credit Line]

Erich Lessing/Art Resource, NY

[Mga hulagway sa panid 16, 17]

Dome of the Rock, Jerusalem (gitukod 685-​691 K.P.)

[Hulagway sa panid 17]

“Dionysos,” Antioquia (mga 325 K.P.)

[Credit Line]

Museum of Art, Rhode Island School of Design, by exchange with the Worcester Art Museum, photography by Del Bogart

[Hulagway sa panid 18]

Ang tesserae, dekolor nga bildo, ug gagmayng mga bato gigamit gihapon sa modernong mga mosaiko

[Hulagway sa panid 18]

Mosaiko nga gipasundayag sa Lynn Heritage State Park, Massachusetts

[Credit Line]

Kindra Clineff/Index Stock Photography

[Mga hulagway sa panid 18]

Mga mosaiko nga gidisenyo ni Antoni Gaudí sa Barcelona (1852-​1926)

[Credit Line]

Foto: Por cortesía de la Fundació Caixa Catalunya