Ang Ngalan ni Jehova sa mga Isla sa Pasipiko

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA FIJI

ANG katawhan nahingangha gayod. Ang mga bag-ong abot sa ilang isla sa Pasipiko mipiyong sa wala pa mokaon sa kombira nga giandam alang kanila. “Unsay inyong gihimo?” ang mga taga-isla nangutana.

“Nagpasalamat sa Diyos tungod sa iyang mga gasa,” maoy tubag.

“Asa man nagpuyo ang inyong Diyos?” ang mga taga-isla buot masayod.

“Sa langit,” sila gisultihan.

“Unsay Iyang ngalan?”

“Si Jehova.”

“Mokaon ba ug pagkaon ang inyong Diyos?” ang mga taga-isla nangutana.

“Ang Diyos espiritu,” ang mga bag-ong abot mitubag. “Dili siya sama kanato; Siya nagkinabuhi nga walang kataposan. Siya mao ang naghimo sa yuta, sa langit, sa dagat, ug sa tanang butang. Siya ang naghimo kanato.”

Ang mga taga-isla nahingangha niining simpleng mga kamatuoran ug nangutana kon nganong kini nga mga estranghero mibisita sa ilang isla. Ang tubag simple: “Mianhi kami aron ipaila kaninyo ang matuod nga Diyos nga si Jehova, ug ang Iyang Anak nga si Jesus nga atong Manluluwas.”​—Gikan sa Kangitngit Ngadto sa Kahayag sa Polynesia.

Kinsa kini nga mga estranghero? Presenteng-adlaw nga mga Saksi ni Jehova? Dili. Sila maoy duha ka magtutudlo nga taga-Tahiti, mga ebanghelisador, kinsa miabot sa isla sa Mangaia (sa habagatang mga Isla sa Cook) niadtong Hunyo 15, 1824. Nganong ila mang gigamit ang ngalang Jehova? Kini ba  usa ka linaing panghitabo lamang? Ang tubag niining mga pangutanaha magpatin-aw kon nganong ang ngalan ni Jehova hinungdanon kaayo gihapon sa daghang kultura sa mga isla sa Pasipiko.

Gigamit Kanunay ang Ngalan sa Diyos

Daghang misyonaryo kinsa miabot sa Pasipiko gikan sa Inglaterra ug Amerika niadtong ika-19ng siglo naggamit sa ngalan ni Jehova sa inadlaw-adlaw nga pakigkabildo ug sa ilang mga sinulat. Gani, gipakaingon sa usa ka historyador nga kining unang mga misyonaryo maoy “mga sumusunod ni Jehova imbes nga mga tinun-an ni Kristo.”

Ang personal nga mga sulat niining mga misyonaryo kasagarang nagsugod sa prase nga sama sa: “Hinaot ikaw luwason sa Diyos bisan sa atong Ginoong Jehova ug ni Jesu-Kristo nga hari sa kalinaw.” Busa, dili ikatingala nga si Albert J. Schütz, usa ka iladong linggwista, nag-ingon nga sa Fiji, usa ka paninugdang libro alang sa pagbasa nga gipatik niadtong 1825 nasudlan ug usa lamang ka pulong nga naggikan sa Iningles. Kadto mao ang ngalang Jehova.

Kining paggamit sa unang mga misyonaryo sa ngalang Jehova adunay dakong epekto sa mga taga-isla sa Pasipiko. Ang uban niining mga tinudloan na, sa baylo, gipadala ingong mga misyonaryo, o mga magtutudlo, aron sa paghatod sa ilang mensahe ngadto sa ubang mga isla. Sa pagkomento sa gihisgotan sa itaas nga pag-abot sa duha ka misyonaryong taga-Tahiti didto sa isla sa Mangaia, ang librong The Covenant Makers—Islander Missionaries in the Pacific nagkomento: “Alang sa mga magtutudlong taga-Tahiti, si Jehova mao lamang ang matuod nga Diyos. Iyang gilalang ang tibuok kalibotan ug ang tawo maoy bahin sa iyang kalalangan. . . . [Ilang] giangkon nga si Jehova mao lamang ang matuod nga Diyos ug ang Iyang Anak nga si Jesu-Kristo mao ang Manluluwas sa katawhan.”

Samtang ilang gidala ang mensahe sa Bibliya ngadto sa lainlaing mga isla, ang uban sa unang mga misyonaryo nakahibalag ug talagsaong mga kapeligrohan, sanglit ang mga molupyo usahay mabangis. Sa paghubit sa mga kalisdanang nalangkit, and librong Mission, Church, and Sect in Oceania nag-ingon: “Ang lig-ong pagtuo kang Jehova maoy kasagarang nakabuntog sa kahadlok ug pagkawalay paglaom.”

Usa ka talagsaong panig-ingnan sa maong pagtuo kang Jehova gipakita niadtong 1823 sa dihang ang mensahe sa Bibliya gipaabot ngadto sa isla sa Rarotonga, sa mga Isla sa Cook. Ang misyonaryong marinero nga si John Williams miabot didto ug nagpadala ug duha ka magtiayon paingon sa baybay aron tudloan ang mga taga-Rarotonga. Apan, kay wala magkasinabot uban sa hubog kaayo nga hari, kining mga misyonaryoha gidagmalan pag-ayo. Ang tanan nilang mga butang gikawat, ug sila halos wala makaikyas.

Sa nakasakay na balik sa ilang barko, ang mga misyonaryo naghubit sa mga taga-Rarotonga ingong ang labing mabangis nga mga luog nga ilang nahibalag sukad masukad. Kay nahadlok sa labing grabe pang mahitabo, si Williams midesidir sa pagbiya sa isla, bisan sa makadiyot nga panahon. Niana, usa ka batan-ong magtutudlo nga si Papeiha miboluntaryo nga mosulay ug sangyaw sa isla nga mag-inusara. “Buhion man ako sa mga luog o dili,” siya miingon, “ako moadto kanila.”

Sa mga pulong nga kanunayng gikutlo sa mga asoy sa karaang mga kalihokan sa mga misyonaryo, si Papeiha miingon: “Ko Jehova toku tiaki! Tei roto au i tona rima! (Si Jehova mao ang akong magbalantay! Ako anaa sa iyang kamot!)” Pagkahuman, nga nagsul-ob lamang ug nipis nga besti ug nagdalag usa ka basahon nga may mga teksto sa Bibliya sa pinulongang Tahiti, siya miambak ug milangoy padulong sa baybayon. Mas labaw pa ang iyang nahimo kay sa pagkaluwas lamang. Sa pag-abot niya sa isla, iyang nakita nga daghan didto ang misanong sa mga butang nga iyang gitudlo.

Usa ka taga-Rarotonga kinsa sa ulahi nahimo usab nga misyonaryo mao si More Ta’unga. Sa 1842 siya maoy unang misyonaryo nga nakatukod ug sentro sa misyonaryo sa isla sa New Caledonia. Mahitungod sa usa ka tawo nga personal niyang gitudloan sa pagbasa ug pagsulat, siya misulat sa iyang talaadlawan: “Iyang nakat-onan kining mga butanga nga inanay. Wala madugay human niana siya miingon kanako, ‘Gusto kong mag-ampo.’ Apan gitambagan ko siya  nga dili magdali. Sa ulahi siya nangutana pag-usab, ‘Dili ba ko nimo paampoon?’ Dayon siya nangutana kanako nganong dili ko mouyon nga siya moampo, busa ako miingon, ‘Kinahanglan una nimong biyaan ang imong mga idolo, unya ikaw makaampo na kang Jehova. Siya lamang ang makadungog kanimo.’ Busa iyang gihatag kanako ang iyang bukag nga puno sa mga diyos-diyos, nga nag-ingon, ‘Sige sunoga ni. Karon si Jehova mao na ang akong Diyos.’ Siya nakakat-on kon unsaon sa pag-ampo.”

Mga Taga-Isla sa Pasipiko Midawat Kang Jehova

Tungod sa mga misyonaryo nga kanunayng nagagamit sa ngalan sa Diyos, dili ikatingala nga kadtong ilang nasangyawan misugod sa pagdawat kang Jehova ingong ilang Diyos. Ang basahong Missionary Adventures in the South Pacific naghubit sa usa ka dakong panagkatigom nga gihimo sa usa ka amihanang isla sa Pasipiko human makaabot ang barko sa misyonaryo nga Morning Star. Ang basahon nag-ingon nga ang mga taga-isla “mibotar pinaagi sa pag-isa sa ilang mga kamot, kasagaran kanila nag-isa sa ilang duha ka kamot ug nag-isa niana nga dugay ingong pagpasiugda, nga ilang talikdan ang idolatriya ug mosimba kang Jehova. Dugang pa, sila magtagana sa tanang panginahanglan sa mga magtutudlo. Usa ka pirasong yuta ang gigahin ug gipahinungod kang Jehova alang sa simbahan ug sa balay sa pastor.”

Sa paghubit sa pagkakombertir ni Malietoa, usa ka hataas nga pangulo sa Samoa, ang basahong Wiliamu​—Mariner-Missionary​—The Story of John Williams nag-ingon: “Si Malietoa naghatag ug taas nga pakigpulong ngadto sa iyang katawhan, nga misaad sa publiko nga siya mahimong magsisimba ni Jehova, ug magtukod ug usa ka simbahan alang sa pagsimba Kaniya. Gimandoan niya ang mga tawo kinsa nagpabilin sa balay sa pagsugod ug pagtuon mahitungod kang Jehova ug kang Jesu-Kristo.”

Kining tanang kalihokan dunay malungtarong epekto sa kinabuhi sa kadaghanang komunidad sa mga isla sa Pasipiko. Bisan karon sa mga nasod nga sama sa Fiji ug Samoa, komon na lamang ang pagkadungog sa ngalan ni Jehova nga hisgotan sa radyo o ang pagbasa niana diha sa lokal nga mantalaan.

Apan ang epekto sa paggamit sa ngalan ni Jehova wala matapos dinha. Sa iyang basahong Treasure Islands, nga unang gipatik niadtong 1977, si Pearl Binder naghubit sa kahinungdanon sa ngalan ni Jehova sa mga Banabanhon. Kining mga tawhana unang nagpuyo sa Kiribati apan sa ulahi namalhin sa isla sa Rabi, sa Fiji. Si Binder misulat: “Ang mga misyonaryo nga mianhi sa Banaba nakahatag sa mga Banabanhon ug labaw pa kay sa ilang gidahom. . . . Ang ilang pagtuo kang Jehova maoy nahimong sentro sa ilang mga kinabuhi, maoy nakapahiusa kanila ingon sa wala nay lain pang butang nga nakahimo niana, latas sa kapitoan ka tuig sa nagkagrabeng mga kasakitan, ug karong adlawa mao gihapon ang nakapabilin kanilang buhi sa espiritu. Kon wala pa ipaila sa puting mga tawo si Jehova (kinsa inanay nang gisalikway sa puting mga tawo mismo) ang mga Banabanhon nahisalaag na unta.”

Ang Ngalan sa Diyos Diha sa mga Hubad sa Bibliya

Usa sa mga pangunang tumong sa unang mga misyonaryo mao ang pagpatungha ug dali-masabtang mga hubad sa Bibliya sa mga pinulongan sa mga isla sa Pasipiko. Tungod sa ilang kuging mga paningkamot, ang Bibliya mabatonan na sa daghang pinulongan nga gilitok sa tibuok rehiyon sa Pasipiko. Daw natural na lamang alang niining mga maghuhubad nga hubaron letra por letra ang ngalan ni Jehova, sama sa ilang gihimo sa tanang ubang ngalan diha sa Bibliya.

Makaiikag alang sa seryosong estudyante sa Bibliya nga kining unang mga maghuhubad naggamit sa ngalan ni Jehova dili lang sa ilang mga hubad sa Hebreohanong Kasulatan kondili sa Kristohanon Gregong Kasulatan usab, ang gitawag nga Bag-ong Testamento. Usa ka surbi sa pito ka pinulongan sa mga isla sa Pasipiko nagpakita nga ang ngalan ni Jehova gigamit sa 72 ka lainlaing mga bersikulo sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Dili lang mga hubad sa ika-19ng siglo ang naghimo niini. Lakip usab niini mao ang usa ka modernong hubad sa pinulongang Rotuma nga giluwatan sa 1999. Kining Bibliyaha naggamit sa ngalan ni Jehova sa 48 ka bersikulo diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan.

 Sa kataposan sa ika-19ng siglo, si William Wyatt Gill, usa ka dugay nang misyonaryo sa Pasipiko, misulat mahitungod sa usa sa unang mga hubad: “Kay nakagamit sa Bibliyang Rarotonga sa kap-atag duha ka tuig, mapasaylo tingali ako sa pag-ingon nga akong gilantaw kini ingong usa ka dalayegong pagkahubad gikan sa orihinal. . . . Sama sa tanang ubang bersiyon sa Pasipiko ug New Guinea, ang sagradong ngalan nga ‘Jehova’ gihubad letra por letra, nga wala gayod gihubad ingon nga pulong, sa ingon nakaamot gayod pag-ayo sa dakong kalainan tali sa kanunayng-buhi nga Diyos ug sa mga butang nga gisimba sa mga pagano.”

Kon Nganong Gigamit Nila ang Ngalan sa Diyos

Ngano man nga kining mga misyonaryo, maghuhubad sa Bibliya, ug mga magtutudlo kanunayng naggamit sa personal nga ngalan sa Diyos, nga Jehova? Tungod gayod kay nakaplagan nilang gikinahanglan ang pagpalahi kang Jehova, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa hilabihan ka daghang bakak nga mga diyosdiyos nga gisimba sa mga taga-isla sa Pasipiko. (Juan 17:3; 1 Corinto 8:​5, 6) Matag usa niining mga diyos adunay ngalan, ug natural lamang nga ang ilang mga magsisimba mangutana, “Kinsay imong Diyos? Unsay iyang ngalan?” Ang paggamit sa lokal nga termino alang sa “diyos” makapalibog lang niadtong nangutana o kaha moresulta sa ilang paghunahuna nga ang Labing Gamhanan maoy lain na pod nga diyos nga idugang sa ilang daghang diyos. Busa dili angayng ikatingala nga kining unang mga misyonaryo kanunayng naggamit sa ngalan ni Jehova.

Kini ba nagpasabot nga ang tanang nagagamit sa ngalan ni Jehova nakasabot gayod kon kinsa siya? Dili. Si Hiram Bingham, usa ka misyonaryong maghuhubad ug anak sa iladong misyonaryo sa Hawaii nga parehog ngalan sa iyang amahan, nagsangyaw sa mga lumolupyo sa Abaiang (sa Kiribati) nga nagsinggit “adunay usa lamang ka Diyos​—si Jehova” samtang gibungkag nila ang ilang idolo. Apan ang Missionary Adventures in the South Pacific nag-ingon niining hitaboa:

“Apan, si Bingham nahibalo nga ang pagkapukan niadtong idoloha wala magpasabot nga ang mga tawo midawat gayod sa Kristiyanidad​—wala pa gayod. Wala nila masabti ang kadaghanan sa tinuod nga kahulogan sa mensahe sa ebanghelyo, apan aduna nay pipila nga ilang nasabtan.” Dayag, aduna pay dugang gikinahanglan kay sa pagkahibalo lamang sa ngalan ni Jehova. Ang matuod nga mga Kristohanon kinahanglang makaila kang Jehova ingong usa ka persona ug mosunod kaniya sa tanang butang.​—Roma 10:13-​17.

Bisan ang matinumanong si Moises, usa ka tawo kinsa nakaila sa ngalan ni Jehova ug naggamit niana, kinahanglang mahibalo ug dugang pa. Siya miampo: “Ug karon, palihog, kon ako nakakaplag ug pabor sa imong mga mata, pahibaloa ako, palihog, sa imong mga dalan, aron ako makaila kanimo, aron ako makakaplag ug pabor sa imong mga mata.” (Exodo 33:13) Oo, si Moises gustong masayod pa ug dugang kay sa pagkaila lamang sa ngalan ni Jehova. Gusto niyang masayran ang mga hiyas ni Jehova ug kon unsaon sa pagpahimuot kaniya. Tungod niini nga hangyo, si Moises gihatagan ug usa ka talagsaong pribilehiyo, nga mao ang pagkakita sa pagpasundayag may kalabotan sa kahulogan sa ngalan ni Jehova.​—Exodo 33:19; 34:​5-7.

Mao man usab karong adlawa, linibo ka mga Saksi ni Jehova sa tibuok rehiyon sa Pasipiko ang nagagamit sa mga Bibliya nga gihubad kaniadto sa unang mga misyonaryo aron matabangan ang matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo nga masabtan dili lang ang kahulogan sa ngalan ni Jehova kondili kon unsa usab ang iyang gikinahanglan niadtong buot mosimba kaniya “sa espiritu ug kamatuoran.” (Juan 4:​23, 24) Oo, ang ngalan ni Jehova ginabayaw “diha sa kapuloan sa dagat.” Busa daghang linibo ang nagalaom sa iyang halangdong ngalan.​—Isaias 24:15; 42:12; 51:5; Proverbio 18:10.

[Hulagway sa panid 12]

Ang mga taga-isla sa Pasipiko nga nakakat-on sa ngalan sa Diyos gikan sa unang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan nagpaila niana ngadto sa uban

[Credit Line]

Palm tree and photo at left: From the book Gems From the Coral Islands

[Hulagway sa panid 13]

John Williams

[Credit Line]

Culver Pictures

[Hulagway sa panid 13]

Papeiha

[Credit Line]

Courtesy Institute of Pacific Studies, from Mission Life in the Islands of the Pacific, by Aaron Buzacott

[Hulagway sa panid 15]

Ang mga Saksi ni Jehova nagpaila sa ngalan sa Diyos sa tibuok kalibotan