Usa ka Parasitiko Apan Mapuslanong Tambuboan

TINUOD, ang ichneumon nga tambuboan katingad-anan ug makahahadlok tan-awon. Apan nganong gitawag man kini nga parasitiko? Tungod kay kini kasagarang mangitlog diha sa larva o ulod sa laing insekto o sa lawalawa.

Sa Amerika del Norte adunay kapin sa 3,000 ka matang sa true ichneumon nga mga tambuboan. Kining maong mga tambuboan, sa baylo, maoy bahin sa usa ka dakong pamilya sa nagkalainlaing mga parasito nga tambuboan. Ang mga siyentipiko nagbanabana nga sa tibuok kalibotan kapin sa 40,000 ka matang ang sakop niining maong pamilya sa insekto.

Ang ichneumon nga mga tambuboan lainlain ug gidak-on gikan sa 0.3 ngadto sa 5 sentimetros ang gitas-on. Ang ilang yagpison, nagkurba nga tiyan mas taas kay sa ulo ug sa dughan. Ang mga ichneumon lahi sa mamaak nga mga tambuboan tungod kay kini mas taas ug antena.

Ang parte sa lawas sa mga ichneumon nga lahi mao ang samag-dagom nga tubotubo sa tumoy sa tiyan. Gitawag ug ovipositor, kining parte sa lawas nga mangitlog sagad mas taas kay sa lawas. Sama kinig gibag-on sa buhok sa kabayo ug dunay tulo ka samag-hilo nga mga gubhay nga magbomba sa itlog paingon sa tubotubo.

Unsaon sa ichneumon pagpangitag ulod nga kapangitlogan? Ang baye nga Megarhyssa nga tambuboan, nga kamatang sa ichneumon, nakit-an nga nagdukdok ug punoan sa kahoy pinaagi sa iyang antena aron manimati kon may ulod nga nagpuyo mga dos sentimetros o mas ilalom pa sa panit sa kahoy. Sa dihang may mapaminawan siya nga ulod, pakusgan pa niya ang iyang pagdukdok. Sa ngadtongadto, magsugod siya sa pagkulkog sa panit pinaagi sa tubotubo, nga morag nagbarina niana.

Ang mga nakapaniid miingon: “Sa dihang madapat ang tumoy sa ovipositor diha sa ulod, usa ka itlog ang ipasok ngadto sa tubotubo, nga ipahimutang sa tapad, o sa ibabaw, sa alaot nga ulod.” Inigkapusa sa itlog, kaonon sa bag-ong ulod ang tambok ug pluwido sa gitaptan niini nga ulod. Dayon maghabol kini ug seda nga balaybalay nga diha niini motubo kini nga mahimong hamtong nga tambuboan. Sa dihang ang tambuboan makagawas sa ibabaw sa panit sa kahoy, kini andam na sa paghugpa sa bag-ong kaliwatan sa mga insekto.

Bisan tuod ug ikaingon nga kining grupoha sa insekto maoy salbahis nga mga parasito, ang ichneumon nga mga tambuboan nagsilbi sa usa ka importante kaayo nga katuyoan. Ang mga ulod niini maningaon sa mga insekto nga makadaot sa mga pananom, apil na ang mga chinch bug, balukbok, codling moth, ug mga bakokang nga mohugpa sa asparagus, sa pagngalan ug pipila. Busa ang mga ichneumon nagkontrolar sa pagdaghan sa mga dangan sa pananom.

Bisan pag daghan kaayo ang mga ichneumon, panagsa ra kining makit-an sa mga tawo tungod kay sila kasagaran maningaon, mosanay, ug mangitlog sa mga puy-anan nga tagsa rang adtoan sa mga tawo. Sa ingon ang mga ichneumon nagsilbing laing pananglitan sa panagkalidadis ug pagkatimbang sa buhing mga butang nga tugkaronon pa sa mga tawo.

[Hulagway sa panid 24]

Ang ichneumon nga tambuboan nga nangandam sa pagpangitlog

[Credit Line]

Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA