Gitagana-sa-Lasang nga mga Serbisyo—Unsa ka Bililhon?

HALOS un-tersiya sa yuta ang nalukop ug kalasangan, apan kanang gidak-ona nagakagamay. Ang Choices​—The Human Development Magazine, nga gipatik sa United Nations Development Programme, miingon niadtong 1998 nga diha lang sa kabos pang mga nasod, “abot sa 4 ka milyong ektaryang yuta​—nga pareho ka dako sa Switzerland​—gikaingin kada tuig.”

Kon Nganong May Panagsumpakiay Diha sa Pagkaingin sa Lasang

May panagsumpakiay diha sa nagpadayong pagkaingin sa lasang, matod sa pipila ka eksperto. Tungod kini kay ang pagsunog ug pagputol sa mga kahoy sa kalasangan nagpadayon tungod sa ekonomikanhong mga hinungdan. Apan, sumala pa sa usa ka taho, ang mga kahoy sa kalasangan “mas dakog bili kon magpabilin inay putlon o sunogon.” Sa unsang paagi matuod kana?

Si Dr. Philip M. Fearnside ug si Dr. Flávio J. Luizão, nga mga tigdukiduki sa National Institute for Research sa Amazon, sa Manaus, Brazil, misulti sa magsusulat sa Pagmata! nga ang nagpabiling baga nga kalasangan motaganag, sumala pa nila, “mga serbisyo nga makaayo sa kalibotan.” Kanang mga serbisyoha naglakip sa pagsuhop ug pagpondog carbon dioxide (usa ka gas nga makapainit sa klima sa yuta), pagpugong sa pagkabanlas sa yuta ug pagbaha, pagproseso sa mga sustansiya aron mapuslan pag-usab, pagpaigoigo sa ulan, ug pagtaganag puy-anan alang sa nameligrong mga hayop ug pagpanalipod sa makaong mga tanom sa lasang. Ang kalasangan motagana usab ug nindot nga talan-awon ug dapit nga lulinghayawan. Kanang tanang serbisyo sa kalikopan, matod sa mga tigdukiduki, maoy bililhon sa ekonomiya.

Ingong pananglitan, tagda ang katakos sa lasang sa pagpondog karbon. Sa dihang putlon ang mga kahoy sa lasang, ang karbon nga ipagawas sa mga kahoy human kini sunogon mosangpot nga carbon dioxide sa kahanginan ug makadugang sa kainit sa klima sa yuta. Busa, ang ekonomikanhong bili sa maong gitagana-sa-lasang nga “serbisyo nga makaayo sa kalibotan,” nga mao, ang pagpondog karbon, makalkulo pinaagi sa pagtandi niini sa gasto sa pagpamenos sa binugang karbon pinaagi sa ginama-sa-tawong kasangkapan.

Sumala pa ni Marc J. Dourojeanni, usa ka magtatambag bahin sa kalikopan sa opisina sa Inter-American  Development Bank sa Brazil, ang maong mga kalkulasyon magpakita nga “ang bili sa kalasangan ingong mga pondohanan ug karbon mas dako kaayo kay sa ilang masapi gikan sa troso ug sa yutang giuma.” Apan, gipamukan gihapon ang mas daghang kahoy sa kalasangan. Ngano?

Usa ka Panukmod sa Pagpreserbar

Hunahunaa kining usa ka pagtandi: Usa ka grupo sa mga tawo nanag-iyag usa ka planta sa koryente. Ang planta nagpasag koryente ngadto sa sikbit nga kalungsoran, apan ang mga tigkonsumo walay bayadbayad bisag usa ka dako. Paglabay sa usa ka yugto sa panahon ang mga tag-iya nangatarongan, ‘Mas makasapi pa kita kon sirhan ang planta, tangtangon ang tanang kasangkapan, ug ibaligyang may ganansiya ang tanang butang sa planta kay sa ipreserbar ang planta nga walay kita.’ Maorag susama niana ang hunahuna sa pipila ka opisyales sa mga nasod nga daghag kalasangan. Sanglit ang gitagana-sa-lasang nga mga serbisyo wala man bayri sa mga tigkonsumo sa kalibotan, mas masapian pa kon putlon ang mga kahoy sa kalasangan (tangtangon ang mga kasangkapan sa planta sa koryente, ingnon ta) ug ibaligya ang mga kahoy (ibaligya ang tanang butang sa planta) aron dali nga makasapi ug makasapig dako kaayo​—ingon niana ang ilang pangatarongan.

Ang bugtong paagi sa pagbali niana nga kiling, matod ni Dourojeanni, mao nga himoon ang pagpreserbar sa usa ka lasang nga madanihon sa ekonomikanhong paagi. Ang usa ka ideya, nga gisugyot ni Propesor Dr. José Goldemberg, nga nukleyar nga pisiko sa Brazil ug kanhi presidente sa Unibersidad sa São Paulo, mao ang pagpahamtang ug “buhis sa karbon sa tibuok kalibotan” diha sa mga tiggamit sa kasagarang ginganlag fossil nga mga sugnod.

Sumala sa opinyon sa mga tigpaluyo niini, ang kantidad sa buhis magdepende sa gidaghanon sa sugnod nga gigamit sa usa ka nasod o estado, ingon man sa gidaghanon sa makapainit-sa-klima nga mga gas nga ipatungha niini. Pananglitan, ang Tinipong Bansa, nga naglangkob sa mga 5 porsiyento sa populasyon sa kalibotan, mobugag halos 24 porsiyento sa mga gas nga makapainit sa klima sa kalibotan. Ang pipila ka tiggamag polisa nangatarongan nga ang bayad sa buhis sa maong nasod gamiton unya sa mga nasod nga mobiya sa daling ganansiya nga pagnegosyog troso aron mapreserbar ang ilang kalasangan. Niining paagiha, kini gisugyot, ang mga tigkonsumo makabayad na gayod sa ilang ‘bayranan sa koryente’ ug ang giingong mga tag-iya adunay ekonomikanhong panukmod sa pagpreserbar sa ilang ‘planta sa koryente.’

Nan, kinsa bay magtino sa mga prisyo alang sa mga serbisyo sa kalikopan? Ug kinsay mangolekta ug mag-apod-apod sa gibayad nga salapi?

Mga Kausaban sa Panggawi Gikinahanglan

“Kining mga isyuha,” matod ni Dourojeanni, “masulbad sa labing maayong paagi sa usa ka tibuok-kalibotang komperensiya bahin sa lasang.” Ang ingong komperensiya makatino sa mga prisyo sa mga serbisyo sa kalikopan nga gitagana sa kalasangan. Unya, “mahimong tukoron ang usa ka tibuok-kalibotang organisasyon bahin sa lasang aron maoy magdumala niining internasyonal nga proyekto.”

Bisan pag maorag maalamon ang paggamit ug internasyonal nga institusyon aron masulbad ang usa ka internasyonal nga suliran, si Dourojeanni miangkon: “Ang daghang institusyon ug mga komisyon nga natukod na sa pagsulbad sa mga isyu sa lasang wala makatabang sa pagsulbad sa mga isyu.” Ang tinuod nga gikinahanglan, dugang pa niya, mao ang “dagkong kausaban sa panggawi may kalabotan sa katilingban ug sa ekonomiya.” Sa pagkamatuod, dili lang kausaban sa balaod ang gikinahanglan aron mapreserbar ang kalasangan​—ang gikinahanglan mao ang kausaban sa kasingkasing.

Masulbad ba gayod ang maong mga suliran? Masulbad kana, misaad ang Maglalalang sa yuta, si Jehova nga Diyos. Gipakita sa Bibliya nga siya nagtukod ug usa ka kagamhanan nga duol nang magmando sa tibuok kalibotan ug magsulbad sa mga suliran sa yuta. Ang maong kagamhanan “dili gayod malumpag.” (Daniel 2:​44) Dugang pa, kini magdumala sa hustong pagpahimulos sa mga ekosistema sa yuta samtang ang mga molupyo sa yuta magpadayon sa pagkat-on bahin sa ilang Maglalalang, nga gipaila sa Bibliya sa ngalang Jehova. (Isaias 54:13) Ang tanang tawo nga buhi unya makabaton ug bug-os nga pagpabili sa yuta, lakip sa kalasangan niini.

[Picture Credit Lines sa panid 26]

Ricardo Beliel / SocialPhotos

© Michael Harvey/Panos Pictures