Mga Tambal nga Hilba—Kini ba Makatabang Kanimo?

SUKAD pa sa karaang kapanahonan ang mga tambal nga hilba gigamit na sa pagtambal sa mga sakit. Ang Ebers Papyrus, nga gisulat didto sa Ehipto sa mga ika-16 nga siglo W.K.P., adunay gatosan ka naandang mga tambal alang sa nagkalainlaing balatian. Apan, kasagaran, ang mga tambal nga hilba gisaysay nga binaba sa sunodsunod nga mga kaliwatan.

Ang pagtambal ginamit ang mga hilba sa kasadpan daw nagsugod uban sa basahon sa unang-siglong Gregong mananambal nga si Dioscorides, nga maoy nagsulat sa De Materia Medica. Kadto nahimong pangunang basahon sa mga tambal sa misunod nga 1,600 ka tuig. Sa daghang dapit sa kalibotan, ang tradisyonal nga mga tambal nga hilba padayong nabantog. Sa Alemanya, ang mga programa sa kagamhanan labot sa maayong panglawas mobayad pa gani sa gastos sa ireseta nga mga hilba.

Bisan tuod ang ubang mga tawo moingon usahay nga ang tradisyonal ug naandang tambal nga mga hilba mas luwas kay sa modernong mga tambal, kini may mga kapeligrohan gihapon. Busa ang mga pangutana mitungha: Unsang mga panagana ug mga rekomendasyon ang angayng hinumdoman sa usa sa dihang maghunahuna siya sa paggamit ug mga tambal nga hilba? Ug duna bay mga kahimtang diin mas mapuslanon ang usa ka matang sa terapiya? *

Kon sa Unsang Paagi Makatabang ang mga Hilba

Giingon nga ang mga hilba adunay daghang substansiya nga makaayo sa sakit. Ang uban niini gituohan nga makatabang sa lawas sa pagpukgo sa impeksiyon. Ang uban makaabag kono sa paghilis sa pagkaon, pagpakalma sa kaugatan, pagpakalibang, o makatabang sa pagbalanse sa mga glandula.

Ang mga hilba mahimong adunay nutrisyonal ug medisinal nga gamit. Pananglitan, ang ubang mga tanom nga makapakusog sa pag-ihi, sama sa sangig, daghan usab ug potassium. Ang potassium niining mga tanoma makailis sa kinahanglanon nga substansiya nga mawala gumikan sa pag-ihi. Sa susama,  ang tanom nga valerian (Valeriana officinalis), nga dugay nang gigamit ingong pangpakalma, daghan usab ug kalsiyum. Ang kalsiyum makadugang sa makapakalmang epekto sa hilba diha sa sistema sa nerbiyos.

Kon sa Unsang Paagi Gamiton ang mga Hilba

Ang mga hilba mahimong gamiton sa daghang paagi, pananglitan, ingon nga mga tsa, linaga, hunad, ug mga hampol. Ang mga tsa himoon pinaagi sa pagbubo ug pinabukal nga tubig diha sa hilba. Apan ang mga eksperto nagpahimangno nga ang mga hilba nga gamitong tsa sa katibuk-an dili angayng pabukalan. Ang mga linaga, nga gilundan ug mga gamot ug panit sa kahoy, pabukalan aron mogawas ang aktibong mga substansiya niini.

Komosta na man ang mga hunad? Usa ka basahon nag-ingon nga kini “gigama gikan sa mga hilba nga gisambogan ug isog o dili-isog nga alkoholikong mga ilimnon, o brandy, o vodka.” Anaa usab ang mga hampol, nga mahimo sa nagkalainlaing paagi. Kasagaran kini ihampol diha sa masakiton o nag-ul-ol nga mga parte sa lawas.

Dili sama sa daghang bitamina ug mga tambal, ang kadaghanang hilba giisip nga mga pagkaon ug kasagarang imnon samtang wala pay sulod ang tiyan. Mahimong tomaron usab kini ingon nga kapsula, nga mas sayon rang tomaron ug mas lamian pa. Kon modesisyon ka sa pag-inom ug mga hilba, maayong buhaton kana ubos sa paggiya sa mga tawong makamao gayod niana.

Sa naandan, ang mga hilba gisugyot nga gamiton alang sa mga sakit sama sa sip-on, pagkadili-mahilisan, pagtubol, pagkadili-makatulog, ug pagkakasukaon. Apan, ang mga hilba usahay gamiton usab alang sa mas grabeng mga balatian—dili lamang ingong tambal kondili ingong pangsanta usab sa sakit. Pananglitan, sa Alemanya ug Austria, ang hilba nga saw palmetto (Serenoa repens) gigamit ingong pasiunang tambal sa dili kanseron nga prostatic hyperplasia (paghubag sa prostate gland). Sa ubang nasod kining sakita sa ngadtongadto makaapektar sa 50 ngadto 60 porsiyento sa mga lalaki. Apan, importante nga ang hinungdan sa paghubag madayagnos sa doktor aron maseguro nga ang sakit dili magkinahanglag puwersadong pagtambal, sama sa kanser.

Pipila ka Pahimangno

Bisan tuod ang usa ka hilba kasagarang giisip nga di-makadaot, mas maayong managana. Ayawg kompiyansa tungod lang kay ang usa ka produkto gimarkahag “natural.” Ang usa ka ensiklopedia bahin sa mga hilba nag-ingon: “Ang dili maayong bahin niini mao nga ang pipila ka hilba peligroso kaayo. [Ikasubo] ang ubang mga tawo nagpasagad lang paggamit sa bisan unsang peligroso o di-peligroso nga mga hilba.” Ang kemikal nga mga substansiya sa mga hilba makapausab sa pinitik sa kasingkasing, sa presyon sa dugo, ug sa sukod sa asukar diha sa dugo. Busa, ang mga tawong adunay sakit sa kasingkasing, taas ug presyon sa dugo, o dili normal ang sukod sa asukar diha sa dugo sama sa diabetes, kinahanglang mag-amping pag-ayo.

Hinuon, ang kasagarang mga side effect sa mga hilba mao lamang ang susamag alerdyi nga mga reaksiyon. Naglakip kini sa paglabad sa ulo, pagkalipong, pagkakasukaon, o panglipagha. Giingon usab nga ang mga hilba daw makapasamot sa imong gibati pinaagi sa pagpatungha ug mga simtoma nga sama sa trangkaso o uban pa. Ang tawong mogamit ug mga hilba daw mograbe pa hinuon sa dili pa siya mamaayo. Kasagaran moingon sila nga ang hinungdan niini mao ang pagpagawas sa mga hilo gikan sa lawas sulod sa unang mga ang-ang sa pagtambal ug hilba.

Ang kamatayon nga usahay nalangkit sa pipila ka produkto sa hilba nagpakita lamang sa panginahanglan sa pag-amping ug maayong paggiya. Pananglitan, ang hilba nga ephedra, nga sagad imnon aron mous-os ang timbang, makapataas usab sa presyon sa dugo. Kapin sa 100 nga gitahong mga kamatayon sa Tinipong Bansa gipasangil sa mga produkto sa ephedra, bisan tuod ang patologo sa San Francisco nga si Steven Karch nag-ingon: “Ang mga kaso nga akong nasayran nga may nangamatay [nga miinom ug ephedra], mao lamang kadtong dunay grabeng sakit sa kasingkasing o sobra ang natomar niana.”

Si Dr. Logan Chamberlain, awtor sa basahon bahin sa mga suplemento nga hilba, nag-ingon: “Halos ang tanang taho sa di pa dugayng katuigan bahin sa makadaot nga mga epekto sa mga hilba naggikan sa mga kaso diin ang mga tawo wala mosunod sa mga direksiyon. . . . Ang girekomendar nga dosis sa kasaligang mga produkto dili peligroso ug kasarangan pa gani. Ayaw banabanaa ang paggamit niini gawas kon ikaw natudloan pag-ayo sa usa ka nabansay nga herbalista.”

Ang herbalista nga si Linda Page nagpahimangno: “Bisan sa grabeng mga sakit, ang kasarangang gidaghanon mao ray angayng gamiton, dili gayod angayng pasobrahan. Mas dali kang maayo kon inanay ug makasaranganon lamang ang imong pagtambal. Dugay ang pagpahiuli sa imong maayong panglawas.”

 Ang usa ka basahon bahin sa mga hilba nagsaysay nga ang ubang mga hilba adunay kinaiyanhong paagi sa pagpanalipod batok sa sobrang paggamit niini. Pananglitan, ang usa ka hilba nga gigamit sa pagparelaks sa lawas makapasuka kanimo kon sobra ang imong imnon. Apan, kining kinaiyaha, nga wala sa tanang hilba, wala magpasabot nga dili na lang nimo sundon ang luwas nga dosis.

Bisan pa niana, daghan ang nagtuo nga aron mahimong epektibo ang hilba, kinahanglang mogamit lamang ug igong gidaghanon ug sa hustong paagi. Usahay, ang bugtong paagi sa pagbuhat niana mao ang pagkuha sa duga niini. Ingon niini ang kahimtang sa ginkgo biloba, nga dugay nang gigamit sa pagpauswag sa panumdoman ug sirkulasyon sa dugo, sanglit daghang dahon ang gikinahanglan alang sa usa ka epektibong dosis.

Posibleng Kapeligrohan Kon Dunganon Paggamit

Ang mga hilba mahimong adunay lainlaing reaksiyon kon isagol sa mga medisina nga ireseta sa doktor. Pananglitan, kini makapausbaw o makapakunhod sa epekto sa tambal, makapadali sa pagpagawas sa medisina gikan sa lawas kay sa naandan, o makapausbaw sa kapeligrohan nga motungha ang mga side effect. Pananglitan, ang hilba nga St. John’s wort, nga sagad ireseta didto sa Alemanya alang sa kasarangang depresyon, duha ka pilo ang kapaspas niini sa pagpagawas sa medisina gikan sa lawas kay sa naandan, mao nga mamenosan ang kaepektibo sa tambal. Busa kon ikaw motomar ug tambal nga ireseta sa doktor, lakip na sa mga pildora sa pagkontrol sa pagpanganak, pangonsulta una sa imong doktor sa dili ka pa moinom ug mga hilba.

Ang usa ka basahon bahin sa makaayong kinaiyahan sa mga hilba nag-ingon: “Ang alkoholikong mga ilimnon, marijuana, cocaine, ug uban pang mga droga nga makapausab sa buot, ug ang tabako mahimong makapameligro sa kinabuhi kon kini isagol sa pipila ka mga tambal nga hilba. . . . Ang sentido komon magpalikay kanimo [sa maong mga droga], ilabina kon may sakit ka.” Dugang pa, ang nagsabak ug nagpasuso nga mga inahan kinahanglang maghunahuna nianang tambaga. Siyempre, kon bahin sa tabako ug makagiyan nga mga droga, ang mga Kristohanon mapanalipdan pinaagi sa pagsunod sa sugo sa Bibliya sa ‘paghinlo sa ilang kaugalingon sa tanang kahugawan sa unod ug espiritu.’—2 Corinto 7:1.

Bahin sa mga hilba, usa ka basahon ang nagpahimangno: “Kon ikaw nagsabak samtang nagainom ug hilba, sultihi ang imong doktor ug ihunong ang pag-inom niana hangtod nga imo na kining mahisgotan uban kaniya. Paningkamoti paghinumdom ang eksaktong gidaghanon ug gidugayon sa imong pag-inom sa maong hilba.”

“Daghag kapeligrohan ang kinaugalingon nga pagtambal [ginamit ang mga hilba],” matod sa usa ka ensiklopedia bahin sa mga hilba. Sa nag-uban nga kahon, “Mga Risgo sa Kinaugalingon nga Pagtambal,” makaplagan nimo ang listahan sa posibleng mga kapeligrohan nga nalangkit sa mga hilba.

Sama sa tanang mga produkto labot sa panglawas, ang mga hilba kinahanglang gamiton uban ang kamainampingon, kahibalo ug, siyempre, katimbang—ug hinumdomi nga sa pagkakaron wala pay tambal ang ubang mga sakit. Ang matuod nga mga Kristohanon nagalantaw sa unahan sa dihang ang hinungdan mismo sa sakit ug kamatayon—ang pagkadi-hingpit nga napanunod nato sa atong unang mga ginikanan—bug-os nang mahanaw ubos sa maayong pagmando sa Gingharian sa Diyos.—Roma 5:12; Pinadayag 21:3, 4.

[Footnote]

[Kahon sa panid 14]

Mga Risgo sa Kinaugalingon nga Pagtambal

Ang mosunod maoy mga risgo sa paggamit ug mga hilba nga walay kuwalipikadong propesyonal nga tabang.

Basin wala ka gayod mahibalo kon unsay imong sakit.

Ang imong paagi sa kinaugalingon nga pagtambal basin dili haom sa imong balatian, bisan pag husto ang imong pagdayagnos niana.

Ang imong kinaugalingon nga programa sa pagtambal basin makalangan lang sa mas puwersado, apan mao gayod ang gikinahanglan ug hustong paagi sa pagtambal.

Ang imong kinaugalingon nga pagtambal mahimong mokontra sa mga tambal nga ireseta sa doktor—pananglitan, medisina sa alerdyi, o sa presyon sa dugo.

Ang imong kinaugalingon nga pagtambal mahimong makaayo sa imong dili-grabeng balatian apan makapasamot sa laing sakit, sama sa taas nga presyon sa dugo.

[Credit Line]

Tinubdan: Rodale’s Illustrated Encyclopedia of Herbs