“Hotel nga Giaptan ug Kapid-ang Kabituonan”

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PRANSIYA

DAGHANG tawo sama kanako ang mopili nga matulog ug usa ka gabii diha sa desyerto nga sa kahibulong magsud-ong sa bituonong kalangitan inay matulog diha sa usa ka luho nga hotel. Ingon niana ang akong gibati human sa akong panaw ngadto sa maanindot nga habagatan sa Tunisia, Amihanang Aprika. Didto, ako nalingaw sa kaharuhay sa giingong hotel nga giaptan ug kapid-ang kabituonan, nga mao, ang mga tolda sa desyerto sa tigbalhig-puyo nga mga magbalantay sa karnero.

Latas sa kasaysayan sa tawo, milyonmilyong katawhan gikan sa lagyong mga lugar sama sa halapad kaayong kapatagan sa Asia, Sahara, ug Amerika del Norte ang nanimuyo sa maong “mga hotel nga giaptan ug kapid-ang kabituonan.” Bisan tuod daghang tribo napugos pagbiya sa ilang mga tolda sa miaging siglo, libolibong mga tawo nga tigbalhig-puyo ang padayong naglaroylaroy sa mga desyerto. Tungod sa ilang nabantog nga pagkamaabiabihon, dili mo gayod malimtan ang usa ka adlaw nga pagpakig-uban kanila.

“Mga Balay nga Ginama sa Balhibo”

Aron makaduaw sa usa ka mabalhinbalhin nga kampo​—o douar, ingon sa pagtawag niana sa Amihanang Aprika​—ako ug ang akong giya mitadlas sa desyerto sakay sa usa ka karaang Land Rover. Human mangutana sa pipila ka magbalantay sa karnero bahin sa among paingnan, sa kataposan among nakita sa halayo ang porma sa dugom nga mga tolda. Sa nakakanaog na kami sa sakyanan, nahinuklog kami sa labihan ka mingaw nga desyerto. Ang mga Bedouin nag-ingon nga ang maong kamingaw makapahupay sa hunahuna. Kami mainitong giabiabi sa tagbalay, kinsa nagpasulod kanamo sa iyang tolda. Kadto maoy halos 12 metros ang katas-on, 5 metros ang kalapdon, ug 2 metros ang kahabogon. Misulod kami sa  usa ka seksiyon sa tolda nga gigahin alang sa mga lalaki ug mga bisita ug miyaka kami sa nindot nga mga alpombra. Ang pikas kilid sa tolda, nga gialihan ug kortina sa dihang sila mag-abiabi ug mga bisita, maoy gigahin alang sa pamilya ug sa pagpangluto. Samtang kami nag-estoryahay, ang tagbalay nga babaye malulotong nagdalit kanamo sa ilang naandang tsa nga yerbabuyna, samtang ang mga anak nga babaye, nga nagpabilin didto sa kosina sa tolda, nagmasa ug harina aron maghimog tinapay. Kining lamiang keyk giluto diha sa abohan ginamit ang kulonon nga kaserola.

Sa nagpadayon ang kabildohay, akong gipangutana ang tagbalay kon giunsa nila paghimo ang atop ug mga dingding sa tolda. Nalipay siya sa pagsugilon kanamo. Sa aktuwal, ang mga sunson sa panapton nga gigamit gilangkoban, dili sa usa lamang ka panapton, kondili sa daghang tag-as nga panapton nga halos 15 metros ang katas-on ug 50 sentimetros ang kalapdon nga gisumpaysumpay pagtahi. Ang ubang mas dagkong mga tolda adunay 12 o 13 ka tag-as nga mga panapton. Giunsa paghimo ang maong tag-as nga mga panapton?

Sa mainit nga kahaponon, akong nakita ang usa sa mga anak nga babaye sa tagbalay nga nagyaka sa balas atubangan sa tolda nga naggunit ug kalinyasan, nga batid kaayong nagkalinyas sa balhibo sa mananap nga gihimong usa ka bagang linubid. Kining maong linubid gihabol ug gihimong tag-as nga mga panapton diha sa pinahigda nga hablanan nga giugbok sa yuta. Ang luag nga paghabol mohatag ug maayong bentilasyon. Apan kon moulan, ang mga hilo mamurot, manghugot ang hablon ug ang panapton dili na malapsan ug tubig. Sa walay duhaduha, tukma ang Arabikong ngalan sa tolda nga bait esh-shaar, nga nagkahulogang “balay nga ginama sa balhibo.”

Pag-atiman

Unsa ka dugay nga modurar ang tolda? Ang mga tawo nga tigbalhig-puyo nag-atiman sa ilang puy-anan sa desyerto. Ang tagbalay misugilon kanako nga ang mga babaye sa iyang panimalay maghabol ug labing menos usa ka taas nga panapton kada tuig. Kasagaran, kada tuig ang kinadaanan nga taas nga panapton alisdan ug bag-o. Busa, ang gisunson nga walo ka tag-as nga mga panapton tanan mabag-o sulod sa walo ka tuig. Sa ubang mga lugar ang tag-as nga mga panapton tastason ug baliskaron aron ang maayong dagway sa likod maoy iatubang sa gawas.

Sa unsang paagi gipatindog ang tolda? Ang kinatung-an sa tolda gitukhan ug upat ka tukod nga kahoyng apricot, bisan tuod ang ubang mga kahoy gigamit usahay. Ang duha ka tukod sa tunga maoy halos 2.5 metros ang gihabogon. Ang tumoy sa kada tukod giugsok sa yuta, samtang ang laing tumoy sa kada tukod gipahaom diha sa gidayandayanan nga gahing kahoy nga bubongan nga mga 45-60 sentimetros ang gitas-on. Ang bubongan nagkurba ug diyutay, mao nga ang tumoy sa tolda morag porma sa bukobuko sa kamelyo. Ang mga kilid ug likod sa tolda gipatindog pinaagig daghang mas gagmayng mga tukod. Aron makita namo kon unsay gihimo aron dili matarog ang tolda, kami migawas. Among nakita nga ang mga pisi, nga ginama sa balhibo sa kanding, maoy gigamit sa paghigot sa gisunson nga mga panapton diha sa yuta.

Sa likod sa tolda, ang bagang koral sa nagkaging nga mga sampinit maoy nanalipod kanila batok sa ihalas nga mga mananap. Dili layo gikan sa tolda, ang asno nga iya sa pamilya gihigot diha sa usa ka ugsok. Sa luyo lamang niini, diha sa naglikos nga koral, anaa ang usa ka panon sa mga karnero ug mga kanding, nga giatiman pag-ayo sa mga anak nga babaye sa tagbalay.

Yanong Estilo sa Kinabuhi

Niadtong higayona ang tinapay naluto na, ug human ituslob diha sa ingog-prutas ug lami nga lana sa olibo, kadto lamian gayod nga meryenda. Sa gitan-aw nako ang palibot, ako nahingangha sa kayano sa estilo sa kinabuhi sa mga tawo nga tigbalhig-puyo. Bahin sa muwebles, diha lamay usa ka kahoy nga kaban ug pipila ka hinabol nga mga bag, mga alpombra, ug mga habol. Ang mga anak nga babaye sa tagbalay nalipay sa pagpakita kanako sa ilang yanong kasangkapan sa pagsudlay ug pagkalinyas sa balhibo sa mga karnero ug kanding. Apan gawas pa niana, diyutay ra silag materyal nga mga kabtangan. Nagpahinumdom kini kanako sa maalamong panultihon sa magbabalak ug magbalantay sa karnero nga si David, nga sa makadiyot nanimuyo sa mga tolda: “Ang usa magatigom ug mga butang ug wala mahibalo kon kinsa ang magahipos kanila.”​—Salmo 39:6.

Daghang tawo nga tigbalhig-puyo​—nga lagmit nainspirar sa ilang palibot​—maoy mga magbabalak, ug sila gustong moapil sa mga bangga sa balak. Ganahan usab silag mga sugilanon ug mga panultihon. Sa akong bahin, akong gikutlo ang pipila ka panultihon gikan sa Balaang Kasulatan nga punog hingpit nga kaalam sa “Usa nga nagbuklad sa mga langit sama sa usa ka pinong gasa, nga nagladlad niini sama sa usa ka tolda nga pagapuy-an.” (Isaias 40:22) Miabot na ang panahon sa akong pagpanamilit. Sa kamainiton gipasalamatan nako sila sa ilang kamaabiabihon ug ako naghunahuna kon kanus-a na pod kaha ako makagugol ug panahon dinhi sa usa niining nindot nga “mga hotel nga giaptan ug kapid-ang kabituonan.”

[Hulagway sa panid 26]

Tinapay nga giluto diha sa abohan

[Picture Credit Lines sa panid 26]

Musée du Sahara à Douz, avec l’aimable autorisation de l’Agence de mise en valeur du patrimoine et de promotion culturelle de Tunisie; camels: ZEFA/ROBERTSTOCK.COM