Ang Pagsabot Bahin sa Pagkadili-Makahilis ug Lactose

HALOS usa ka oras na sukad nga nahurot nimo ang imong paboritong sorbetes o keso. Ang imong tiyan nanghugot ug nagdaguok, ug gibutdan ka. Mitomar ka na sab ug tambal nga kanunay nimong gidaladala. Gipangutana nimo ang imong kaugalingon, ‘Nganong sensitibo man kaayo ang akong tiyan?’

Kon ikaw kasukaon, nagsuol ang tiyan, gibutdan, o nagkalibang human makainom ug gatas o makakaon ug mga produkto gikan sa gatas, tingali ikaw dili makahilis ug lactose. Ang pagkadili-makahilis ug lactose maoy komon nga epekto sa pag-inom o pagkaon ug mga produkto gikan sa gatas. Ang National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases nagtaho nga “mga 30 ngadto sa 50 ka milyong Amerikano ang dili makahilis ug lactose.” Sumala sa The Sensitive Gut, usa ka libro nga gipatik sa Harvard Medical School, gibanabana nga “kutob 70 porsiyento sa mga molupyo sa kalibotan dunay problema sa lactose.” Busa, unsa man ang pagkadili-makahilis ug lactose?

Ang lactose maoy kinaiyanhong asukar nga makita diha sa gatas. Ang gamayng tinai magpatungha ug enzyme nga gitawag ug lactase. Ang trabaho niini mao ang pagbungkag sa lactose ngadto sa duha ka simpleng asukar nga gitawag ug glucose ug galactose. Niining paagiha, masuhop sa naglatayng dugo ang glucose. Kon kulang ang lactase sa paghimo niini, ang wala-mabungkag nga lactose moagi sa dakong tinai ug magsugod sa pag-aslom, nga makapabutod sa tiyan.

 Kining kahimtanga, nga gitawag ug pagkadili-makahilis ug lactose, mopatungha sa pipila o sa tanang simtoma nga gihisgotan sa ibabaw. Daghan ang lactase nga ipatungha sa lawas sa unang duha ka tuig sa kinabuhi, ug human niana magkamenos na kini. Busa, mitungha kini nga kahimtang diha sa daghang tawo apan wala nila kini mamatikdi.

Kini ba Usa ka Alerdyi?

Ang uban nakahinapos nga alerdyik sila sa gatas tungod sa dili-maayong mga epekto nga ilang bation human makainom o makakaon ug produkto gikan sa gatas. Busa unsa man kini, usa ka alerdyi a o pagkadili-makahilis? Sumala sa pipila ka mga eksperto bahin sa alerdyi, talagsa rang motungha ang tinuod nga mga alerdyi tungod sa pagkaon, nga 1 ngadto sa 2 ka porsiyento lamang sa mga tawo ang maapektohan. Sa mga bata, kini nga numero mas taas apan dili moabot ug 8 porsiyento. Bisan pag ang mga simtoma sa alerdyi ug pagkadili-makahilis ug lactose magkapareho, kini dunay mga kalainan.

Ang mga simtoma sa pagkaalerdyik sa pagkaon maoy resulta sa pagpatungha sa sistema sa imyunidad ug depensa—histamine—batok sa imong nakaon o nainom. Ang ubang mga simtoma mao ang paghubag sa mga ngabil o dila, panglibagha, o hubak. Ang pagkadili-makahilis ug lactose dili magpatungha niini nga mga simtoma tungod kay dili man malangkit ang sistema sa imyunidad. Ang pagkadili-makahilis ug lactose naglangkit sa pagkawalay-katakos sa lawas sa paghilis sa pagkaon sa hustong paagi, nga moresulta sa dili-maayong epekto.

Unsa may makatabang nimo nga masayran ang kalainan? Ang librong The Sensitive Gut mitubag: “Ang tinuod nga mga epekto sa alerdyi . . . mahitabo sulod sa pipila ka minutos human makakaon ug kontra. Ang mga simtoma nga motungha kapig oras pa sa ulahi lagmit gayod nga ilhanan sa pagkadili-makahilis.”

Ang Epekto Diha sa mga Masuso

Sa dihang ang pag-inom ug gatas dunay dili maayong epekto sa masuso o bata, kini makahasol gayod  sa bata ug sa mga ginikanan. Kon ang bata magkalibang, posibleng mahutdan siya ug tubig sa lawas. Maalamon nga ang mga ginikanan magpakitambag sa espesyalista sa mga sakit sa bata. Sa dihang madayagnos nga ang bata dili makahilis ug lactose, ang ubang doktor nagsugyot nga ang gatas pulihan ug suplemento. Ang resulta mao nga daghan ang nahuwasan gikan sa makahasol nga mga simtoma.

Sa kaso sa alerdyi, mas dako ang angayng kabalak-an. Ang ubang doktor moreseta ug antihistamine. Apan, kon lisod ang pagginhawa, labaw pa ang gikinahanglang himoon sa doktor aron maalibyohan ang kahimtang. Sa talagsaong mga kaso, ang makamatayng kahimtang nga gitawag ug anaphylaxis posibleng mahitabo.

Kon ang usa ka masuso nagsugod sa pagsuka, ang laing angayng kabalak-an mao ang talagsaong kahimtang nga gitawag ug galactosemia. Sama sa gihisgotan na, ang lactase maoy maglain sa galactose, apan ang galactose kinahanglan nga mahimong glucose. Kon modaghan ang galactose, kini posibleng moresulta sa grabeng pagkadaot sa atay, pagkadaot sa rinyon, kadaot sa pangutok, abnormal nga pag-us-os sa asukar diha sa dugo, ug bisan katarata. Busa, hinungdanon ang dihadiha ug bug-os nga pagwagtang sa lactose gikan sa pagkaon sa masuso.

Unsa ka Grabe ang Pagkadili-Makahilis ug Lactose?

Usa ka batan-ong babaye nag-antos sa sugmatsugmat nga mga simtoma nga pagbutod ug pagsuol sa tiyan. Migrabe pag-ayo ang iyang kahimtang mao nga siya nagpadoktor. Human ang sunodsunod nga pagsusi, siya nadayagnos nga may inflammatory bowel disease (IBD o sakit nga makapahubag sa tinai). b Aron makontrolar kini nga sakit, dihay giresetang tambal. Apan, wala siya mohunong sa pag-inom o pagkaon ug mga produkto gikan sa gatas adlaw-adlaw, busa wala mawala ang iyang mga simtoma. Human makapanukiduki, iyang naamgohan nga ang iyang pagkaon tingali maoy hinungdan sa iyang sakit, busa siya nagsugod sa paglikay sa partikular nga mga pagkaon. Sa ngadtongadto, wala na siya mokaon ug mga produkto gikan sa gatas, ug ang iyang mga simtoma nagsugod sa pagkawala! Sulod sa usa ka tuig​—ug human ang dugang pa nga mga pagsusi​—giingnan siya sa doktor nga wala na siyay IBD. Dili diay siya makahilis ug lactose. Imong mahanduraw ang iyang pagpasalamat!

Sa pagkakaron, walay tambal nga makapadaghan sa lactase diha sa lawas sa tawo. Bisan pa niana, ang pagkadili-makahilis ug lactose dili makamatay. Busa, unsa may imong mahimo aron masagubang ang mga simtoma sa pagkadili-makahilis ug lactose?

Pinaagi sa pag-eksperimento, ang uban nakadiskobre kon unsa ka daghang produkto gikan sa gatas ang ilang makaon o mainom nga dili sila maunsa. Pinaagi sa pagpaniid ug maayo sa gidaghanon sa imong makaon nga mga produkto gikan sa gatas ug sa reaksiyon sa imong lawas, matino nimo kon unsa ka daghan ang imong mahilis ug dili mahilis.

Gipalabi sa uban nga dili na lang gyod mokaon ug mga produkto gikan sa gatas. Pinaagi sa pagpanukiduki o pagkonsulta sa usa ka espesyalista sa diyeta, ang uban nakakaplag ug ubang mga paagi aron mapun-an ang ilang panginahanglan sa kalsiyum. Ang pipila ka berdeng mga utanon ug ubang klase sa isda ug mga nut daghan ug kalsiyum.

Alang niadtong gusto nga magpadayon sa pagkaon ug mga produkto gikan sa gatas, dunay mapalit nga mga pildoras o likido nga puwedeng makatabang. Kining mga produktoha dunay lactase sa pagtabang sa tinai sa pagbungkag sa lactose. Ang pagtomar niining mga produktoha makatabang nga malikayan ang mga simtoma sa pagkadili-makahilis ug lactose.

Sa kalibotan karon, ang pag-atiman sa atong panglawas dili sayon. Apan tungod sa medikal nga panukiduki ug sa pagkadaling-maulian sa atong lawas, kita makasagubang ra hangtod nga moabot ang panahon diin ‘wala nay pumoluyo nga moingon: “Ako masakiton.”’​—Isaias 33:24; Salmo 139:14.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 26]

POSIBLENG MAY LACTOSE USAB ANG MOSUNOD:

◼ Tinapay ug mga produkto gikan sa tinapay

◼ Mga keyk ug mga cookie

◼ Mga karmelitos

◼ Instant nga dinugmok nga patatas

◼ Mantekilya

◼ Ireseta nga tambal

◼ Mga pangsagol sa hotcake, biskuwit, ug mga cookie

◼ Mga tambal nga mapalit nga walay reseta

◼ Giproseso nga mga sereales para pamahaw

◼ Mga salsa

◼ Napreserbar nga mga karne

◼ Mga sabaw