Pagpaniid sa Kalibotan

Nanglutaw sa Dagat ang Plastik nga mga Pato

Niadtong Enero 1992, usa ka barko nga milawig gikan sa Hong Kong paingon sa Tinipong Bansa nakasugat ug kusog nga bagyo ug nawad-an ug kargamento nga 29,000 ka plastik nga mga pato, nag-ingon ang Frankfurter Allgemeine Zeitung sa Alemanya. Ang unang mga pato nga gidagsa sa baybayon nakaplagan sa Baranof Island, Alaska, niadtong Nobyembre 1992. Ang uban nakaplagan duha ka tuig human sa nahitabong bagyo “diha sa naglutawng yelo sa dagat amihanan sa Bering Strait.” Gidahom nga kining lig-on kaayong mga dulaan makaabot usab sa baybayon sa New England sa Amerika del Norte. Makaiikag, ang maong aksidente nakatabang sa mga siyentipiko sa pagpalig-on sa ilang panaghap nga ang tubig sa dagat nagaagos “gikan sa Pasipiko latas sa Dagat Artiko ug ngadto sa Atlantiko,” nag-ingon ang mantalaan.

 Mga Bakukang Mitabang!

“Tungod sa duha ka espisye sa bakukang, ang nasod sa Benin sa Kasadpang Aprika makadaginot ug $260 milyones sulod sa yugto nga 20 ka tuig,” nag-ingon ang New Scientist nga magasin. “Ang duha ka espisye sa bakukang nakasumpo sa usa ka sagbot sa tubig [water hyacinth] nga kusog kaayong mokatap ug makapatay sa mga isda, makasabal sa mga sakayan ug makapausab sa ekolohiya sa mga lanaw.” Ang taho midugang nga “modoble ang gidak-on sa nanglutaw nga mga pundok sa sagbot sa wala pay duha ka semana, ug tungod kay baga ang mga dahon niini, mahimong lisod ang pagpangisda ug panakayan.” Ang tanom magkuhag oksiheno gikan sa tubig, magpaaslom niini, ug magpahinay sa agos niini, nga magpadaghan sa lapok. Ang sagbot mahimo usab nga tagoanan sa mga buaya, ug kini peligroso niadtong mga tawo nga manguhag tubig. Ang mga mitabang​—duha ka matang sa bakukang nga walay laing kaonon kondili water hyacinth​—nagmalamposon diin ang makinarya napakyas ug diin ang paggamit ug mga kemikal makahugaw sa tubig ug makapatay sa ubang mga tanom, matod pa sa New Scientist.

Sugarol nga mga Asawa

Sa Britanya, “nagkadaghan ang mga asawang anaa ra sa balay nga nagiyan sa pagsugal diha sa internet, nga naggugol ug daghang oras sa pagsugal kada adlaw ug nagkautang-utang ug libolibong salapi,” nagtaho ang Sunday Telegraph sa London. Ang mga babaye nga magpanuko sa pagsulod sa usa ka sugalan mibati nga dili ingon ka makauulaw ang pagsugal diha sa Internet. Dugang pa, mahimo nilang ilakip ang pagsugal sa ilang adlaw-adlawng buluhaton sa balay. Nagkadaghan ang nagiyan, apan tungod kay ang pagsugal maghatag ug kaulawan sa mga babaye, lagmit dili sila moangkon nga may suliran sila bahin niana. Sumala sa mantalaan, si Propesor Mark Griffiths, sa University of Nottingham, miingon nga kini nga uso nagbanaag ug usa ka “kausaban sa batasan sa daghang tawo sa pagsugal diha sa balay o sa trabahoan inay sa kasino.” Siya usab miingon: “Kon ikaw nailhan nga hugador, . . . lagmit nga dili ka pasudlon sa mga kasino o mga sugalan. Sa internet, walay mobadlong nimo.”

Nagkadaghan ang mga Batan-ong Nagpuyo sa Kadalanan

“Nagkadaghan ang mga batan-ong nagpuyo sa kadalanan sa Madrid,” nagtaho ang Iningles nga edisyon sa El País, usa ka inadlawng mantalaan sa Espanya. Sumala sa pagtuon sa usa ka unibersidad, “mga 1,250 sa 5,000 ka tawo nga walay puy-anan sa Madrid ang nawad-ag puy-anan sa dihang sila wala pay 20 anyos.” Ang pagsusi nagpaila nga “kadaghanan sa mga batan-ong walay puy-anan naggikan sa nabungkag nga mga panimalay ug ang ilang kinabuhi pait kaayo.” Sa pagkatinuod, “duha sa matag tulo ka batan-on maoy mga anak sa mga giyanon sa bino o droga ug ang samang gidaghanon gidagmalan sulod sa panimalay.” Si Manuel Muñoz, usa ka magsusulat sa taho, miingon nga “ang naandang kasuod sa pamilya nga kinaiyanhon sa mga kultura sa Mediteranyo anam-anam nga nagakawala.”

Miusbaw ang Gonoria sa Canada

“Human sa 20 ka tuig nga padayong pag-us-os, ang gidaghanon sa kaso sa gonoria misaka ug kapin sa 40 porsiyento sulod sa miaging lima ka tuig,” nag-ingon ang Vancouver Sun sa Canada. Ang gonoria maoy usa ka sakit nga gipasa sa sekso nga makapahinabo ug pagkabaog ug “mahimong mokanap agi sa sapasapa sa dugo ngadto sa mga lutahan, nga magpahinabog paghubag, o ‘gonococcal arthritis.’” Dugang pa, ang bakterya nga nagpahinabo sa gonoria dili na madutlan “sa bisan unsang tambal nga idapat niini,” nag-ingon ang Sun. Ang lain pang gikabalak-an mao nga “ang pag-usbaw sa gonoria mahimong magpadaghan sa kaso sa HIV, sanglit ang pagbaton ug bisan unsang impeksiyon nga gipasa sa sekso magpadako sa risgo sa pagkakuha, o pagkaylap, sa virus nga nalangkit sa AIDS.” Gani, gituohan sa mga doktor nga ang hinungdan sa pag-usbaw sa gonoria mao ang nagkahanaw nga kahadlok sa HIV. “Ang mga tawo dili na kaayo mapanagan-on kon kinsa ug kon pila ka tawo ang ilang pakigseksohan,” nag-ingon si Dr. David Fisman, usa ka eksperto bahin sa mga impeksiyon nga gipasa sa sekso.

Pag-abang ug Apohan

“Kapin sa 1,000 ka nag-inusarang mga inahan ug amahan nga may mga anak nga nag-edad ug hangtod diyes anyos ang nakapili ug mga apohan alang sa ilang mga anak,” nagtaho ang Aleman nga mantalaang Nassauische Neue Presse. “Ang akong tinuod nga mga apohan nagpuyo layo kaayo gikan sa Berlin,” nag-ingon ang siyete-anyos nga si Melanie. “Si Lola Klara nagpuyo ra sa duol. Iya akong kuhaon gikan sa eskuylahan ug ubanan ako sa zoo, sa dulaanan, ug sa mga swimming pool. Magluto usab siya, ug mokaon uban namo ni Mama didto sa balay.” Si Lola Klara gipadala sa usa ka ahensiya nga nagtanyag ngadto sa nag-inusarang mga ginikanan sa mga serbisyo sa edarang mga tawo alang sa inoras nga bayad nga $3 ngadto sa $5. “Ang maong ideya mao gayod ang eksaktong solusyon alang sa nag-inusarang mga ginikanan nga naglisod sa panalapi,” nag-ingon ang taho.

Usa ka Baybayon Alang sa mga “Himsogon”

Didto sa Mexico, usa ka hotel ang naglain ug usa ka dapit alang niadtong maulaw nga moadto sa baybayon nga puno sa niwangon nga mga tawo, nagtaho ang mantalaang El Economista. Ang hotel nga nahimutang duol sa baybayon sa Cancún adunay eslogan nga “Malipayon Bisag Tambok.” Ang hotel naglaom “sa pagdani niadtong mga tawong maulaw nga moadto sa baybayon nga naka-bathing suit tungod kay sila sobra ka tambok.” Ang mga kawani sa hotel, nga gilangkoban sa mga tawo nga lainlain ug gidak-on, gibansay sa pagtratar sa tambok nga mga bakasyonista nga walay pagpihig, matod sa taho, “sanglit nakaagom na silag grabeng pagpihig sa ilang adlaw-adlawng rutina sa kinabuhi.”

Nagakainit ang Dagat Mediteranyo

“Sulod sa napulo ka tuig, narekord namo . . . ang pag-init sa Mediteranyo,” nag-ingon si Maurizio Wurtz, usa ka biologo sa kadagatan didto sa Genoa University sa Italya. Ang taho, nga nasulat diha sa Italyanhong mantalaan nga La Repubblica, nag-ingon nga ang mas init nga katubigan nagadani ug bag-ong mga tanom ug mga mananap sa dagat. “Daghang espisye,” nag-ingon si Wurtz, “ang nanglalin gikan sa baybayon sa Aprika ngadto sa amihanan sa Mediteranyo.” Apil sa mga milalin mao ang mga molmol, nga gikan sa init nga katubigan; mga palata nga gikan sa init nga mga dapit sa Atlantiko; mga pugot, nga kasagarang nanimuyo sa mga dagat sa Indian ug Pasipiko; ug usa ka matang sa lumot nga nakaabot sa Mediteranyo agi sa Suez Canal.