Pagbisita Ngadto sa Isla nga Bildo

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

GIPASULOD sa batid nga magbibildo ang iyang tayhop nga pangporma diha sa glory hole, usa ka gamayng lungag sa kilid sa nagkalayo nga hudno. Ang lingin nga masa sa tunaw nga bildo nga iyang gikuha nagsiga sama sa nagsalop nga adlaw. Ang pino nga lanot nga bildo nagpangidlap ug orens nga kolor sa taliwala sa hudno ug sa tubotubo ug natunaw. Gilukot sa batid nga magbibildo kining tunaw nga bildo, nga gitawag ug gather, diha sa puthaw nga lamesa, ug ang lingin nga masa nahimong tabudyos ug porma. Sa dihang iyang gihuypan ang tubotubo, miburot ang tibugol, dayon gituyok kini pag-usab, giisa, gitan-aw, ug gibalik kini sa kalayo.

Kami ania sa Murano, nga usa ka gamayng isla sa Lanaw sa Venice, Italya. Ang isla ilado sa mga gamit nga kristal. Sa pagkatinuod, ang bildo gigama niining dapita kapin na sa 1,000 ka tuig. Ang usa ka pabrika sa Torcello, nga kanait nga isla sa lanaw nga karon natumpag na, nagsugod balik pa sa ikapitong siglo K.P. Bisan pa niana, ang unang ebidensiya sa paghimog mga gamit nga kristal gikan sa siyudad sa Venice mao ang titulo, nga pinetsahan balik pa sa 982 K.P. diin usa ka tawong ginganlag “Domenic nga tighimog mga gamit nga kristal” ang nagsilbing saksi.

Sa pagka-1224, ang magbibildo o mga tighimog mga gamit nga kristal sa Venice nagtukod ug usa ka asosasyon. Sa 1291 ang Dakong Konseho sa Venice nagpakanaog ug balaod sa pagbalhin sa mga pabrika sa bildo gikan sa siyudad, tingali aron malayo sa peligro. Daghan ang gibalhin ngadto sa Murano, nga walay usa ka kilometros tabok sa lanaw, diin dinhi kini nagpabilin.

Nganong Gibantog Pag-ayo?

Kay ang paggamag mga gamit nga kristal nagsugod sukad pa sa kakaraanan sa daghang bahin sa kalibotan, unsay naghimo sa mga gamit nga kristal sa Murano, o Venice, nga espesyal kaayo? Gituohan nga ang lokal nga mga magbibildo pulido na kaayo sa ilang paggamag mga gamit nga kristal tungod sa kanunay nga kontak sa Venice sa ubang mga dapit nga dugay nang naghimog mga gamit nga kristal, sama sa Ehipto, Fenicia, Sirya, ug sa Corinto panahon sa Imperyong Byzantianhon. Gani, ang mga teknik ug mga produkto sa nailhan nga labing karaang mga pabrika sa Venice daw nagpakita nga nakakat-on sila gikan sa mga pabrika sa Sidlakan. Ang mga pabrika sa paghimog mga gamit nga kristal sa Uropa wala gayod makaapas sa mga teknik nga gigamit sa isla sa Murano.

Sa Uropa sa ika-13 ug ika-14 nga siglo, ang Venice mao “ang bugtong sentro nga hanas sa paggamag  ‘mga obra maestra’ nga mga gamit nga kristal,” nag-ingon ang librong Glass in Murano. Ang mga produkto sa Venice gibaligya ngadto sa lagyong mga dapit​—ngadto sa sidlakang Mediteranyo ug sa Amihanang Uropa. Sa 1399, gitugotan ni Haring Richard II sa Inglaterra ang duha ka barko sa Venice sa pagdunggo sa pantalan sa London aron mamaligyag mga gamit nga kristal. Niana gihapong yugtoa, ang mga gamit nga kristal sa Venice maoy lakip sa mga kabtangan sa mga dealtamar sa Pransiya. Sa ulahi, ang Murano nabantog usab tungod sa mga salamin, kandelero, dekolor nga mga gamit, bulawan ug enamel nga mga dekorasyon, kristal, imitasyon sa mahalong mga bato, daghag-dekorasyon nga mga kopa nga may kaptanan, ug mga butang nga kuti ug mga disenyo.

Ang Venice, kay dili gusto nga mahibaloan ang mga sekreto niini sa paggamag mga gamit nga kristal, naningkamot taman sa ginhawa nga walay kakompetensiya nga pabrika ang makahimog dekalidad nga mga gamit nga kristal. Sayo sa ika-13 nga siglo, ang mga magbibildo gidid-an sa pagbalhin. Ang mga pamaagi sa pagbantay sa sekreto misamot, ug ang lumad nga mga lungsoranon lang ang gitugotan sa pagtrabaho ingong mga magbibildo ug mga aprentis. Sa usa ka higayon, ang mga magbibildo nga mikagiw sa rehiyon ug nadakpan gipahamtangan ug dagkong mga multa ug lima ka tuig nga gipatrabaho ingong mga magbubugsay nga kinadenahan ang mga tiil diha sa mga barkong ginaoran.

Bisan pa niana, ang mga magbibildo tago nga milalin sa mga dapit sa tibuok Italya ug Uropa ug nagsugod sa pagpakigkompetensiya sa Murano, nga naghimog samang mga gamit nga kristal ug samang mga teknik. Sa daghang kahimtang imposible nga mailhan ang kalainan sa ilang produkto​—nga sa ulahi nailhang à la façon de Venise, o estilo sa Venice​—​gikan nianang gama sa Murano.

Ang arte sa paggamag gamit nga kristal sa Venice nakaabot sa kabantog niini sa ika-15 ug ika-16 nga siglo. Ang mga produkto sa Murano, sama sa maanindot nga mga porma sa kuti nga pagkagama nga mga gamit nga kristal, sa pinintalan nga mga enamel niini, sa sihag nga lattimo (kristal nga butanganag gatas), ug ang reticello (lace ug disenyo nga kristal)​—sa pagngalan lang ug pipila ka linain nga mga gamit—​himalitan ug gigamit diha sa mga talad sa mga hari.

Niadtong panahona, matod pa sa usa ka historyano labot sa arte sa paggamag gamit nga kristal, “ang maikagon nga bisita nga moabot sa lanaw sa panahon nga gigamit pa ang mga hudno dili gayod mosipyat sa pagbisita niini.” Gusto usab namo nga moduaw niini. Busa karong buntaga mosakay kita ug vaporetto, usa ka lansa, gikan sa Grand Canal paingon sa Murano. Dali uban ta.

Mga Hurnohan ug mga Displeyhanan

Sa dihang mikawas mi sa unang pag-eskala diha sa Murano, gitudlo kami sa mga tawo ngadto sa kinadul-ang mga pabrika sa bildo, diin dinhi makita nga libre ang mga demonstrasyon sa arte sa paghimog mga gamit nga kristal. Nagtan-aw kami sa dihang gitayhopan ug gilabyog sa usa ka magbibildo ang masa sa tunaw nga bildo nga nahimong taas nga bula sa tumoy sa iyang taas nga tayhop. Dayon sa hanas nga paggamit sa mga kimpit ug mga gunting, iyang gibutad, giputol sa gunting, ug gikimpitan ang walay pormang masa aron mapormang ulo, mga tiil, ug ikog sa daw nagdagan tan-awon nga kabayo.

Sa paggikan namo sa unang pabrika, naglakawlakaw kami sa daplin sa hilom nga Rio dei vetrai, sa kanal sa mga magbibildo, diin, sama sa kadaghanang bahin sa Venice, ang trapiko anaa lamang sa mga aseras ug sa mga kanal. Dinhi among naamgohan nga ang Murano daghag pabrika ug displeyhanan. Ang pipila nagdispley ug maanindot, dekalidad nga mga gamit nga kristal​—mga tasa ug platito, lampara, ug dagko, tibuok nga mga eskultura​—​nga seguradong nagkinahanglan ug igong kahanas ug pagtagad sa paggama niini. Ang ubang mga pabrika ug mga displeyhanan namaligya ug bobarato nga  mga gamit nga kristal, gikan sa mga lobitos ngadto sa mga plorera ug daghag-kolor nga mga pangdat-og sa mga papel. Daghan ang maanindot kaayo. Ang tanan demano nga pagkabuhat.

Naikag kaayo kami nga nagtan-aw kon giunsa paghimo ang nagkalainlaing mga piraso. Ang kristal nga Murano​—70 porsiyento nga balas ug 30 porsiyento nga soda ash, anapog, nitrate, ug arsenic​—​mahimong likido sa 1,400 grado Celsius ug mogahi sa mga 500 grado Celsius. Sa hustong temperatura taliwala niining duha, ang bildo humok ug mahulma. Busa, ang pagtayhop o pagporma ug usa ka gamit nga kristal nagkinahanglan nga kini kanunayng ibutang ug balik sa kalayo aron mohumok. Ang mga magbibildo naglingkod sa mga bangko taliwala sa pinahigda nga luntoranan diin ilang ipatong ug ipatuyok ang ilang tag-as nga mga tayhop. Samtang ang ilang usa ka kamot nagpatuyok niini, ang pikas kamot nagkapot ug himan o hulmahan nga gihulom sa tubig nga gama sa pearwood nga dili matunaw sa init, nga gamiton sa pag-umol sa masa sa tunaw nga bildo.

Nagtan-aw kami samtang gipakurba-kurba sa magbibildo ang korte sa masa nga bildo aron moporma nga gusokgusok, ug gipaputol sa katabang ang tumoy sa masa nga bildo, ug dayon iyang gituyoktuyok ang tayhop aron mobuka ang gipakurba-kurba nga masa sa bildo, nga morag mga gihay sa bulak nga nagsugod sa pagbuka. Ang dugang nga pag-init ug pag-umol maingon man pagdugang ug ribete naghimo sa piraso nga pormag-liryo nga suga alang sa kandelero.

Aron makoloran ang tunaw nga bildo, buliboran kini sa magbibildo ug matunaw-sa-init nga mga polbos nga dekolor. Maporma ang bulakbulak pinaagi sa paggamit ug teknik nga gitawag ug murrine​—ang pagdugang ug pormag-sensilyo nga mga hiniwa sa giandam nang daan nga mga bildong tubotubo nga dunay dekolor nga mga disenyo niana. Ang tabudyos ug porma nga masa sa tunaw nga bildo malukot sa paagi nga ang ibabaw niini matabonan ug mga tubotubo nga bildo o mga seksiyon sa mga tubotubo nga iplastar diha sa metal nga plato. Kon ibalik kini sa hudno, kining tubotubo nga mga bildo​—daghag-kolor, morag lace, o espayral ug disenyo​—​masagol sa masa, nga maumol sa pagkahimong plorera, lampara, o sa bisan unsang porma nga gusto. Ang baga nga mga piraso nga daghag lut-od sa dekolor o walay kolor nga bildo maporma pinaagi sa pagtuslob niini diha sa nagkalainlaing mga tunawanan.

Oo, ang matag piraso morag dunay sugilanon ug linain nga teknik sa paghimo niini. Tungod sa karaan na kaayong mga tradisyon, ang mga magbibildo sa makasaysayanhong isla sa Venice makagamit sa kalayo sa paghimo sa balas nga matahom kaayo, naggilawgilaw nga mga gamit nga kristal.

[Hulagway sa panid 16]

Ang Rio dei vetrai, Murano, Italya

[Hulagway sa panid 17]

Ika-15ng-siglo nga “kopa nga Barovier”

[Hulagway sa panid 17]

Ika-16-nga-siglong kopa nga gikulitan pinaagig brilyante

[Mga hulagway sa panid 18]

1. Ang glory hole

2. Giumol sa magbibildo ang masa nga bildo

3. Ang bildo initon pag-usab aron mohumok

4. Ginamit ang mga pang-ipit ug mga gunting, gihimoag tiil sa magbibildo ang usa ka daw nagdagan tan-awon nga kabayo

5. Ang natapos nga piraso

[Credit Line]

Photos courtesy http://philip.greenspun.com