Mga Ligid—Ang Imong Kinabuhi Mahimong Nagdepende Niana!

HANDURAWA nga ikaw anaa sa usa ka halwa nga gama sa puthaw ug bildo nga may asido ug daling masunog nga mga likido nga gipondo diha sa mga sudlanan duol kanimo. Karon iisa kining posibleng makamatay nga halwa ug mga pipila lang ka pulgada gikan sa yuta ug padagana kini ug mga 30 metros kada segundo. Dugang pa niining tanan, ibutang ang imong halwa taliwala sa mga susama niini ug padagana kini samtang ang ubang mga halwa tulin nga molabay kanimo gikan sa laing direksiyon!

Mao gayod kini ang imong buhaton sa matag higayon nga ikaw magdrayb ug sakyanan diha sa haywey. Unsay makatabang kanimo aron makontrolar nimo kini ug mobati kang luwas samtang nagdrayb? Sa dakong bahin, kini mao ang imong mga ligid.

Kon Unsay Mahimo sa mga Ligid

Ang mga ligid adunay nagkalainlaing hinungdanon nga mga katuyoan. Wala lang kini magsangga sa kabug-at sa imong sakyanan kondili manalipod usab kini batok sa mga bundo, libaong, ug uban pang mga diperensiya sa kadalanan. Mas importante pa, tungod sa imong mga ligid ang imong sakyanan dili modailos. Busa imong mapakusgan, mapasimang, mapahunong, ug makontrolar ang direksiyon sa sakyanan bisan pa sa nagkalainlaing mga kahimtang sa dalan. Bisan pa niana, gamayng bahin lang sa ligid​—ingon ra ka dako sa postkard​—ang pulipuling modapat sa yuta.

Tungod sa kahinungdanon niini, unsay imong mahimo aron padayong moobra ang imong mga ligid sa luwas ug episyente nga paagi? Ug inig-abot sa panahon, unsaon nimo pagpili ang eksaktong mga ligid alang sa imong sakyanan? Sa dili pa tubagon kining mga pangutanaha, atong susihon sa makadiyot ang kasaysayan sa ligid.

Mga Grupo nga Unang Migamit sa Goma

Bisan tuod ang mga ligid gigamit na sulod sa libolibo ka tuig, dili pa kaayo dugay ang ideya labot sa pagtaod ug goma diha sa gawas nga bahin sa mga ligid sa sakyanan. Ang dili sintetikong goma unang gitaod nganha sa kahoy o puthaw nga mga ligid sayo sa katuigan sa 1800. Apan dali ra kining nahilis, busa morag dulom ang palaaboton sa gihaklapan-ug-goma nga mga ligid. Ingon niana ang kahimtang hangtod nga gieksperimentohan kana ni Charles Goodyear, usa ka determinadong imbentor nga taga-Connecticut, T.B.A. Sa 1839, nadiskobrehan ni Goodyear ang proseso nga nailhang bulkanisasyon, diin ang goma butangan  ug asupre, ilalom sa kainit ug presyur. Kining prosesoha naghimo sa goma nga mas daling hulmahon ug dili daling mahilis. Ang solidong mga goma nga ligid nag-anam ka popular, apan mag-untol-untol ang dinaganan sa sakyanan.

Sa 1845, ang usa ka inhenyero nga taga-Scotland nga si Robert W. Thomson nakadawat ug patente alang sa unang ligid nga pneumatic, o dehangin, nga ligid. Apan, human lamang ayoha ni John Boyd Dunlop, laing taga-Scotland, ang bisikleta sa iyang anak nga ang ligid nga pneumatic nahimong popular taliwala sa mga pumapalit. Gipapatentehan ni Dunlop ang iyang bag-ong ligid sa 1888 ug gisugdan ang kaugalingon niyang kompaniya. Bisan pa niana, duna gihapoy dakong babag nga kinahanglang buntogon sa ligid nga pneumatic.

Usa ka adlaw niana sa 1891, ang usa ka Pranses nga siklista nahiyosag ligid. Gisulayan niya pag-ayo kini apan napakyas siya tungod kay ang ligid permanente mang gipatapot sa yantas sa bisikleta. Nagpatabang siya sa iyang kaubang Pranses nga si Édouard Michelin, kinsa nailhan tungod sa iyang paggama ug goma nga gipaagig bulkanisasyon. Migugol si Michelin ug siyam ka oras sa pag-ayo sa maong ligid. Ang maong kasinatian nagtukmod kaniya sa paghimog ligid nga pneumatic nga mahimong tangtangon gikan sa yantas aron sayon rang ayohon.

Ang mga ligid ni Michelin malamposon kaayo nga pagkasunod tuig 10,000 ka malipayong mga siklista ang naggamit niini. Wala madugay, ang mga ligid nga pneumatic gipanaod na diha sa mga karwahe sa Paris, nga gikahimuot pag-ayo sa mga pasaherong Pranses. Sa 1895, aron ipakita nga ang mga ligid nga pneumatic mahimong gamiton diha sa demotor nga mga sakyanan, si Édouard ug ang iyang igsoong lalaki, si André, nagtaod niini diha sa awto nga iglulumba, apan nangiwit kini. Bisan pa niana, nahingangha pag-ayo ang mga tawo niining talagsaong mga ligid nga ilang gisulayan paghiwa kini aron makita kon unsay gibutang sa mga magsoong Michelin diha sa sulod niini!

Sa katuigan sa 1930 ug 1940, ang mas durable nga bag-ong mga materyales, sama sa rayon, naylon, ug polyester, mipuli sa mas huyang nga mga materyales nga hinimo sa gapas ug dili sintetikong goma. Pagkahuman sa gubat sa Kalibotan II, gisugdan paghimo ang usa ka ligid nga wala na magkinahanglan ug interyor. Sa ulahi, gipanindot pa kini.

Karon, kapin sa 200 ka natural nga materyales ang gigamit sa paghimog ligid. Ug sa tabang sa modernong teknolohiya, ang pipila ka ligid makadagan ug hangtod sa 130,000 kilometros o kapin pa, samtang ang uban makaagwanta sa gikusgon nga gatosan ka kilometros kada oras diha sa mga awtong iglulumba. Kasamtangan, ang mga ligid nahimong mas maabot sa ordinaryong mga pumapalit.

Pagpili sa mga Ligid

Kon duna kay awto, maglisod ka tingali sa pagpilig bag-ong mga ligid. Unsaon man nimo pagtino kon panahon na bang ilisan ang imong mga ligid? Pinaagi sa regular nga pagsusi sa imong mga ligid kon duna bay klarong timailhan sa pagkahilis o kadaot. a Ang mga pabrika ug ligid nagtaod ug mga ilhanan sa pagkahilis diha sa ligid, nga subsob gitawag nga mga wear bar, aron mailhan kon ang imong mga ligid magamit pa ba. Ang mga wear bar maoy solidong mga hugpong sa goma nga nagbanday sa tread o ligiran. Maayo nga susihon usa kon naukang na ba ang ligiran, nanggimaw na ang mga alambre, adunay mga bugdo sa kilid sa ligid, ug uban pang mga diperensiya. Kon makakita kag bisan hain niini, ayaw padagana ang imong sakyanan hangtod maayo o mailisan ang ligid. Kon bag-o ang mga ligid nga imong napalit, mahimong ilisan sa nagbaligya ang nadaot nga ligid sa gipakubsan nga presyo kon kini adunay garantiya.

Labing maayong ilisan ang mga ligid nga tinagurha, nga itaod sa samang ehe. Kon magtaod kag usa lang ka bag-ong ligid, parisi kanag ligid nga dili pa  hilis aron mabalanse ang paghawid sa dihang mopreno.

Ang pagpili ug nagkalainlaing klase, gidak-on, ug modelo sa mga ligid mahimong makapalibog. Apan, pinaagi sa pagtubag sa pipila ka yawing mga pangutana, makaplagan nimong dili diay na lisod. Una, susiha pag-usab ang mga sugyot sa pabrika sa sakyanan. Ang imong sakyanan dunay espesipikong mga kinahanglanon nga angayng tagdon, sama sa matang ug gidak-on sa ligid, distansiya niini gikan sa yuta, ug gibug-aton nga makarga sa sakyanan. Hinungdanon usab ang disenyo sa imong sakyanan. Ang modernong mga sakyanan nga dunay antilock nga mga preno, kontrol aron dili modailos ang mga ligid, ug mga all-wheel drive system gidisenyo nga gamiton uban ang mga ligid nga dunay espesipikong kinaiya sa pag-obra. Ang mga instruksiyon labot sa mga ligid kasagarang makita diha sa manuwal sa sakyanan.

Ang laing butang nga tagdon mao ang mga kahimtang sa dalan. Ang imo bang sakyanan sagad padaganon diha sa libaongon o aspaltado nga dalan, sa ting-ulan o sa ting-init? Lagmit magdrayb ka sa nagkalainlaing mga kahimtang. Kon mao, nagkinahanglan kag mga ligid nga magamit sa bisan unsang kahimtang sa karsada o panahon.

Angay sab nimong tagdon ang gidugayon sa pagkahilis sa ligid ug ang klasipikasyon sa paghawid sa ligid nganha sa yuta. Sa katibuk-an, kon mas humok ang materyal sa ligiran, mas mohawid ang ligid apan mas dali kining mahilis. Sa baylo, kon mas gahi ang materyal sa ligiran, ang ligid dili kaayo mohawid apan mas dugay kining mahilis. Ang mga klasipikasyon sagad makaplagan diha sa katalogo sa baligyaanag mga ligid. Apan pagmatngon kay dili pareho ang mga klasipikasyon sa ligid sa lainlaing mga pabrika.

Human nimo masusi kining tanan, ang presyo mahimong maoy magtino sa kataposan nimong pilion. Ang iladong mga pabrika sagad motanyag ug mga ligid nga mas maayog kalidad ug mas maayog garantiya.

Pagmentinar sa Imong mga Ligid

Ang hustong pagmentinar sa ligid naglangkit ug tulo ka butang: pagmentinar sa hustong presyur sa hangin, regular nga pagpulipuli sa mga ligid, ug paghupot niini nga maayong pagkabalanse ug pagkaalayn. Hinungdanon usab ang pagmentinar sa eksaktong presyur sa hangin. Kon daghan ra kaayog hangin ang ligid, dali rang mahilis ang tungang bahin sa ligiran. Sa laing bahin, kon kulang ug hangin ang ligid, mahilis dayon ang ngilit sa ligid ug kalas kini ug gasolina.

Ang mga ligid mahimong mawad-ag tunga sa kilo o kapin pa nga presyur kada bulan tungod sa paghungaw sa hangin. Busa ayawg pagtuo nga matino  nimo nga igo pag hangin ang imong mga ligid pinaagi sa pagtan-aw lang sa porma niini. Sumala pa sa Rubber Manufacturers Association, “ang ligid mawad-ag halos katunga sa presyur sa hangin niini ug dili ra gihapon hiyos tan-awon!” Busa, paggamit ug igsusukod sa presyur aron masusi ang presyur sa ligid, ug himoa kana labing menos kas-a sa usa ka bulan. Daghang tag-iyag sakyanan ang magbutang ug igsusukod sa presyur diha sa gamayng kabinet sa may dashboard aron dali ra kining magamit. Susiha kanunay ang imong mga ligid sa dihang mag-ilis kag aseite sa makina ug susiha lamang kini kon bugnaw na ang imong mga ligid​—sa laing pagkasulti, human kini makahunong ug labing menos tulo ka oras o sa dihang ang awto nakadagan lamang ug mga usa ka kilometro ug tunga. Ang mga instruksiyon bahin sa presyur sa ligid kasagarang anaa sa manuwal, sa marka nga anaa sa duol sa pultahan sa drayber, o diha sa gamayng kabinet sa may dashboard. Kon dili ka gustog untol-untol nga dinaganan sa sakyanan, ayaw kaayog pun-a sa hangin ang mga ligid, nga gipahaom diha sa sidewall.

Mas dugayng mahilis ang ligid ug angay ang pagkahilis niini kon regular nimo kining pulipulihon. Gawas lang kon lahi ang gisugyot sa pabrika sa imong sakyanan, maayong pulipulihon ang mga ligid sa matag 10,000 ngadto sa 13,000 ka kilometro nga madagan. Sa makausa pa, susiha ang imong manuwal alang sa gisugyot nga paagi sa pagpulipuli sa mga ligid.

Sa kataposan, ipasusi ang alaynment sa imong mga ligid kada tuig o bisan kanus-a kon duna kay mamatikdan nga di-normal nga pag-uyog o diperensiya sa pagmaneho sa sakyanan. Bisan tuod ang sistema sa suspensiyon sa imong sakyanan gidisenyo aron maalayn ang mga ligid ilalom sa nagkalainlaing gibug-aton sa karga, tungod sa normal nga pagkahilis kinahanglang susihon ug ialayn pag-usab ang mga ligid sa popanahon. Kinahanglang ipaalayn nimo ang imong sakyanan sa usa ka mekaniko nga lisensiyado sa pag-alayn sa suspensiyon ug ligid, aron mas dugayng mahilis ang ligid ug maayo ang dagan sa imong sakyanan.

“Intelihente” nga mga Ligid

Sa tabang sa mga kompiyuter, ang ubang mga sakyanan magpasidaan sa drayber kon ang presyur sa ligid miubos na sa luwas nga lebel. Ang ubang mga ligid makadagan nga luwas sulod sa mubo nga panahon nga walay presyur sa hangin, ug ang uban pa magpilot sa kaugalingon human masuyaki. Sa pagkatinuod, ang mga inhenyero nagdisenyo ug mga ligid alang sa mas daghang kahimtang sa panahon ug kadalanan.

Samtang nagkanindot ang mga materyales, disenyo sa ligiran, suspensiyon, manibela, ug mga sistema sa preno sa modernong mga sakyanan, ang mga ligid dili lang makapasayon sa pagdrayb kondili maghimo usab niining mas luwas.

[Footnote]

[Chart/Mga hulagway sa panid 21]

Listahan sa Pagmentinar sa Ligid

Tan-awonon:

◻ Duna bay mga bugdo ang kilid sa ligid?

◻ Duna bay mga alambreng nanggimaw diha sa ligiran?

◻ Igoigo pa ba ang gibag-on sa ligiran, o nanggimaw na ang mga wear bar?

Tagda usab:

◻ Eksakto ba ang presyur sa ligid sumala sa gisugyot nga presyur sa pabrika sa sakyanan?

◻ Panahon na bang pulipulihon ang mga ligid? (Gamita ang gisugyot sa pabrika sa sakyanan nga gilay-on sa nadagan ayha pulipulihon ang mga ligid ug ang paagi sa pagpulipuli sa ligid.) Angay bang itaod ang laing klase sa mga ligid tungod sa kausaban sa panahon?

[Hulagway]

Wear bar

[Diagram sa panid 20]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Mga Parte sa Ligid

Ligiran maghimo sa ligid nga mohawid sa yuta

Mga belt magpalig-on sa ligid

Sidewall manalipod sa kilid sa ligid batok sa daot nga karsada ug pagkurbada

Body ply makapalig-on ug makapalubaylubay sa ligid

Inner liner makapugong sa paghungaw sa hangin

Bead makapahaom pag-ayo sa ligid diha sa yantas

[Mga hulagway sa panid 19]

Karaang bisikleta ug awto, nga parehong adunay mga ligid nga mahimong paburoton; mga trabahante diha sa karaang pabrika sa ligid

[Credit Line]

The Goodyear Tire & Rubber Company