Ang Concorde Mihimo sa Kataposang Paglupad Niini

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PRANSIYA

Human sa 27 ka tuig nga pagserbisyo,ang Concorde​—“ang bugtong supersonic nga depasaherong ayroplano sa kalibotan”​—mihunong na sa paglupad. Nagpunting sa nag-usbaw nga galastohan ug nagkadiyutayng pasahero ingong mga hinungdan, ang British Airways nagtapos sa komersiyal nga serbisyo sa kataposan sa pito niini ka mga Concorde niadtong Oktubre 2003. Lima ka bulan una pa niana, ang Air France, ang bugtong laing kompaniya nga nagpalupad niining matanga sa ayroplano, nga may linain nga pormag-trianggulo nga mga pako, mihunong na sa pagpalupad sa lima ka ayroplano niini.

Sa ingon natapos ang usa ka yugto sa kasaysayan sa abyasyon nga nagsugod sa 1962 sa dihang ang mga inhenyero nga taga-Britanya ug Pransiya nagtinabangay sa paghimog usa ka ayroplano nga kusog kaayong molupad sa lagyong mga distansiya. Ang kinaunhan nga mga modelo unang milupad niadtong 1969, ug ang komersiyal nga supersonic nga ayroplano misugod sa pagserbisyo niadtong Enero 1976, nga may mga biyahe padulong sa Bahrain ug Rio de Janeiro.

Ang Concorde gikaingon nga usa ka kalamposan sa teknolohiya, apan kini usa ka kapakyasan sa komersiyo. Ang mga krisis sa aseite niadtong katuigan sa 1970 nakahatag  ug kalisdanan sa panalapi, sanglit ang ayroplano mohurot man ug kapin sa 25,600 ka litrong gasolina kada oras​—tulo ka pilo sa gidaghanon sa gasolina nga magamit sa matag pasahero diha sa ordinaryong ayroplano. Ang lain usab nga disbentaha sa Concorde mao nga makalupad lang kini sa limitadong gilay-on nga 4,300 ka milya ug makadalag diyutayng pasahero​—100 lang. Busa, ang mga kompaniya sa ayroplano dili mokita ug dako. Ang laing babag sa kauswagan sa Concorde mao ang mga restriksiyon nga gipahamtang sa gobyerno sa dihang ang Concorde misugod pa lang sa paglupad sa Tinipong Bansa, nga gikaingong may kalabotan sa mga suliran sa kabanha.

Ang laing suliran mao ang presyo. Ang mga tiket mobili ug libolibong dolyares. Busa diyutayng mga pasahero lang ang makaarang sa pagsakay sa Concorde. Uban sa primera-klaseng pagkaon nga idalit niini sama sa champagne, pie sa ginaling nga atay, ug linutong bihod, ang pagsakay sa Concorde “mao ang labing maayong kasinatian sa pagbiyahe nga masinatian sukad ni bisan kinsa,” matod sa usa ka negosyante. “Ang kinalabwang bentaha niini mao ang panahong madaginot. Dili kini ang labing komportableng biyahe. Apan makahatag kinig talagsaon kaayo nga pagbati.”

Tulin Kaayong Paglupad Latas sa Atlantiko

Sulod sa mga tuig sa pagserbisyo niini, ang Concorde nakadala nag duolan sa upat ka milyong mga pasahero​—dili gayod kaayo daghan kon hunahunaon sa usa nga ang mga ayroplano nga Boeing 747 sa tibuok kalibotan makadala sa maong gidaghanon sa pasahero sulod lang sa pipila ka semana. Nan, unsay nakapahimo sa Concorde nga talagsaon kaayo nga ayroplano?

Tagda kini: Ang Concorde molupad ug 2,150 kilometros kada oras​—duha ka pilo sa katulinon sa pagbiyahe sa tingog​—sa gihabogon nga 18,000 metros (18 kilometros). Tulin kaayo ang paglupad niini nga ang 62-metros nga ayroplano maunat gayod ug hangtod sa 24 sentimetros sa dihang kini naglupad tungod sa kainit nga gipahinabo sa pagbag-iray tali sa ayroplano ug sa presyur sa hangin sa gawas. Ang usa ka regular nga biyahe gikan sa Paris ngadto sa New York sakay sa Concorde mokabat lamang ug tulo ka oras ug 55 minutos, halos katunga sa panahon nga biyaheon sa ordinaryong ayroplano. Tulin kaayo ang biyahe nga tungod sa kalainan sa mga sona sa panahon, ang mga pasahero nga moabot sa New York makakaplag nga ang lokal nga oras mas sayo pa kay sa oras sa ilang pagbiya sa Paris!

Ang pagserbisyo sa Concorde nadaot sa usa lang ka makamatay nga aksidente. Niadtong Hulyo 25, 2000, usa ka ayroplano sa Air France ang nahagsa sa pagsugod pa lang ug lupad gikan sa Charles de Gaulle Airport sa Paris, nga nakapatay ug 113 ka tawo, lakip ang 4 ka tawo diha sa ubos. Human himoa ang lainlaing kausaban alang sa kahilwas, gipadayon ang serbisyo usa ka tuig sa ulahi. Apan ang mga suliran maylabot sa panalapi nagpugos sa mga kompaniya sa ayroplano sa paghunong sa pagpalupad sa Concorde.

Ang Concorde, nga walay kakompetensiya ni kapuli, ibutang na lang diha sa mga museyo sa abyasyon sa kalibotan. Si Jean-Cyril Spinetta, tsirman sa Air France, miingon: “Ang Concorde dili gayod mohunong sa paglupad tungod kay kini magpabiling buhi diha sa handurawan sa mga tawo.”

[Mga hulagway sa panid 26]

Ibabaw: Champagne gidalit

Tunga: Pangunang piloto diha sa kabina sa piloto

Ubos: Unang modelo sa Concorde, Pransiya, 1968

[Credit Line]

All photos except prototype: NewsCast; prototype: AFP/Getty Images