Anaa sa Imong mga Tudlo ang Usa ka Kalibotan sa Musika

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA BRITANYA

“ANG kinanindotan sa tanang instrumento sa musika”​—mao kanay paglantaw sa uban bahin sa piano. Tungod kay makapatungha kinig lainlaing estilo ug ritmo sa musika, kini gigamit sa klasikal, jazz, ug popular nga mga musika. Ang honi niini nindot kaayo nga pamation diha sa konsiyertohanan bisag walay laing duyog nga instrumento apan mahimo usab kining iduyog sa usa ka maulawong mag-aawit. Kini nag-obra samag orkestra nga usa ra ka tawo ang nagtugtog apan mobagay usab kini sa halos bisan unsang instrumento. Kini gihubit ingong “paleta sa pintor sa natad sa musika,” ug nakainspirar sa pipila ka tawo sa pagkomposo sa kinanindotang mga musika nga nasulat sukad. Kinsay nag-imbento sa piano, ug nganong popular gihapon kini karon? a

Ang Sinugdanan sa Piano

Ang alpa ug ang lira mao ang pipila sa unang mga instrumento nga may kuwerdas. (Genesis 4:21) Wala magdugay miabot ang dulcimer, diin ang mga kuwerdas pakngon sa tigtugtog pinaagig gagmayng mga pakang. Sa Uropa, panahon sa Edad Medya, naugmad ang mga instrumento nga may tekla alang sa pagkablit o pagpakang sa mga kuwerdas, nga ang labing popular mao ang clavichord ug ang harpsichord. Ang clavichord samag rektanggulo nga kahon nga may tabon, ug ang mga kuwerdas niini pakngon gikan sa ubos pinaagi sa gagmay, nipis nga mga tinabas nga metal nga gitawag ug mga tangent. Makapatungha kinig musika, apan tungod kay hinay ang tingog niini, kini dili na madunggan kon duyogan sa ubang mga instrumento ug sa mga mag-aawit. Ang mas dakong harpsichord, nga samag porma sa moderno nga grand piano, tag-as ug mga kuwerdas nga pakngon pinaagig mga quill o plectra. Makapatungha kinig kusog, lanog nga tunog apan dili mahimong pakusgan o pahinayan.

Pagka-1700, samtang ginakomposo ang bag-ong madanihon, makapatandog-sa-pagbati nga mga musika, ang mga musikero gusto ug usa ka instrumento nga may tekla nga humok tapoyon, sama sa clavichord, apan kusog motingog sama sa harpsichord.

Ang Piano Naimbento

Giusa sa Italyanong tiggamag mga instrumento nga si Bartolomeo Cristofori ang paninugdan nga disenyo sa harpsichord ug ang mekanismo sa mga pakang sa clavichord, nga migamit ug hinapinag-panit nga mga pakang nga kahoy aron pakngon ang mga kuwerdas. Iyang gitawag ang iyang imbensiyon nga gravicembalo col piano e forte (harpsichord nga may hinay ug kusog nga tunog), nga gipamubo ingong pianoforte, o piano. Kini maoy usa ka instrumento nga teklado nga mas tibuok ang tunog ug mapatugtog nga hinay o kusog.

Ikasubo, wala na maabti ni Cristofori ang kalamposan sa iyang bag-ong instrumento. Tungod kay diyutay lang ang nagpakitag interes niana, mibalik na lang siya sa paghimog mga harpsichord. Halos 30 ka tuig human nga nahimo ni Cristofori ang unang piano, gisusi pag-usab sa Aleman nga tiggamag organ nga si Gottfried Silbermann ang disenyo sa piano ug nagsugod sa paghimog iyang kaugalingong mga piano. Ang batid nga mga tighimog musikal nga mga instrumento sa Alemanya ug Austria nagpadayon sa pag-eksperimento, nga naningkamot sa  paghimog mas gamay, mas gaan nga mga modelo nga gitawag ug square piano.

Sa Inglaterra laing grupo sa mga tighimog piano ang nag-imbento ug laing modelo sa piano. Sila milalin gikan sa Alemanya sa ulahing bahin sa katuigang 1750. Usa kanila, si Johannes Zumpe, naghimo ug usa ka modelo sa square piano nga nahimong himalitan pag-ayo. Gipauswag pa gayod ni Sébastien Érard nga taga-Pransiya ug sa ubang mga tiggama sa Uropa ug Amerika ang kalidad sa instrumento. Ang batid nga tiggamag mga kabinet nga si John Broadwood nakahunahuna nga ang piano angay gayod alang sa mga batan-ong babaye sa datong mga pamilya. Wala madugay, ang iyang kompaniya napuliki sa paghimog daghang square piano ug grand piano.

Ang sunod nga problema mao ang paghimog mas gamay nga piano nga ang tunog sama ka nindot sa grand piano. Busa ang mga piano gihimo nga patindog inay kay pahigda, nga nagpadako pa niini. Ang patindog nga mga kuwerdas sa piano nga gama ni Broadwood may gitas-on nga 2.7 metros gikan sa tekla; apan tungod kay bug-at ra kaayo ang ibabaw nga bahin niini, peligroso kaayo ang pagtugtog niini! Ang usa pa ka upright piano nga gitawag ug giraffe maoy usa gayod ka grand piano nga ang tumoy nagkurba pataas. Si John Isaac Hawkins, nga taga-Britanya, nagdisenyo sa unang malamposong upright piano sa 1800 pinaagi sa pagbutang sa kinaubsang bahin sa mga kuwerdas duol sa salog. Tungod niining bag-ong disenyo, gihunong na ang paggamag square piano.

Ang mga Tigkomposo Nainteres sa Paghimog mga Piyesa sa Musika

Sa kasamtangan, ang mga tigkomposo nagsugod sa pagpakitag interes sa paghimog mga piyesa sa musika alang sa piano. Sa dihang giduaw sa batan-ong si Wolfgang Amadeus Mozart ang buhatan ni Johann Stein sa Bavaria sa 1777 aron sulayan pagpatokar ang bag-ong instrumento, siya nahingangha. Wala madugay, siya nagsulat ug mga piyesa sa musika alang niana, nga nakakomposo ug labing menos 15 ka piyesa alang sa konsiyerto sulod lang sa upat ka tuig! Apan, paglabay sa pipila ka tuig, si Ludwig van Beethoven nagpasundayag sa daghang posibilidad niining bag-ong instrumento. Gibuhi niya ang piano, nga daw gipaawit kini. Aniay instrumento nga dugay nang gipaabot sa kalibotan sa musika, ug karon napopular ang usa ka bag-ong hilig alang sa romantiko ug makapukawg-pagbati nga musika. Nakita ni Frédéric François Chopin, “ang magbabalak sa natad sa piano,” nga kini maoy maayo kaayo nga instrumento nga gamiton sa pagpadayag sa hunahuna ug pagbati. Si Franz Liszt nagkomposo ug nindot, orihinal nga musika nga naghimo sa piano nga samag orkestra nga pamation. Nabihag usab niya ang mga mamiminaw tungod sa iyang talagsaon kaayong abilidad sa pagtugtog.

Ikasubo, ang kahoy nga kaha ug ang nipis nga mga kuwerdas sa piano dili makalahutay sa kusog kaayo, makapukawg-pagbati nga musika sa usa ka makabuhig-dugo nga konsiyerto. Busa, ang mga magbubuhat nagsugod sa pagdugang ug puthaw nga pangsuportar hangtod nga nakahimo silag tibuok nga hinulma nga kahang puthaw. Karon makagamit na sila ug mas baga nga mga kuwerdas ug mas bug-at nga mga pakang aron mas mokusog pa ang tingog sa piano. Ang miresulta nga tagingting nga tingog sa piano nasulbad pinaagi sa pagputos sa mga pakang ug panaptong piyeltro. Ang mas taas nga mga kuwerdas nga giunat nga pahandag ibabaw sa mas mugbong mga kuwerdas nagpauswag sa kalidad sa  tingog ug nagpaarang sa paghimog mas gamay nga piano. Ang modernong piano mitungha ug maingon man usab ang daghang hawod nga mga pianista nga nagpadugok sa mga konsiyertohanan sa maikagong mga mamiminaw nga naghinamhinam sa pagpamati sa daghang piyesa sa piano nga tugtogon. Kasamtangan, ang mga tiggamag piano sa Uropa ug Amerika naghimog daghang piano kutob sa ilang mahimo aron matagan-an ang dako nga panginahanglan.

Napopular Kaayo ang Piano

Sa sinugdanan sa ika-20ng siglo, ang matag pamilya didto gustong makabaton niining bag-ong simbolo sa pagka-dealtamar, makamao man silang motugtog niini o dili. Ang mga pianista pinangita aron sa paglingaw sa mga kustomer ug mga tigbiyahe o uban pa, sa pagtaganag musika alang sa mga silent movie kaniadto, ug sa pagtudlo sa nagkadaghang tawo nga gustong magtuon sa pagtugtog. Ang piano mao ang pangunang kalingawan diha sa mga salosalo sa pamilya. Ang bag-ohang mga manunugtog naghimo ug ilang kaugalingong musikal nga mga pasundayag. Kanunayng dunay bag-o nga nakomposong mga piyesa sa piano. Naugmad usab ang lainlaing mga estilo sa pagtugtog​—ang makapadani, syncopated ragtime, ang mananoy nga ritmo sa blues, ang mapinadayonong tempo sa boogie-woogie.

Mihinay ang paggama ug mga piano human sa unang gubat sa kalibotan. Gikan sa kinatas-ang ihap sa nagama nga piano sa tibuok kalibotan nga 600,000 sa 1910, ang halin sa piano anam-anam nga mihinay. Ang ponograpo, radyo, record player, ug sa ulahi ang telebisyon mao na ang pangunang kalingawan sa balay. Apan ang kaikag sa kalibotan sa piano nagpabilin gihapon. Tungod sa mga kauswagan sa teknolohiya human sa Gubat sa Kalibotan II, ang kaikag sa piano mibalik. Pagka-1980, ang produksiyon misaka ngadto sa kapin ug 800,000. Ang mas gaan nga mga piano karon maoy gama sa plastik ug mga alloy, ug ang puting mga tekla niini naputos sa sintetikong materyal inay kay sa garing. Ang Japan mao ang kinadak-ang tiggama, ug malipayong gidawat sa Tsina ang piano ingong “rayna sa mga instrumento sa musika.”

Gusto Ka Bang Motugtog ug Piano?

Sa ubang mga instrumento sa musika, kinahanglang magbansay ka una pag-ayo aron makatugtog ug usa ka tono, apan tapoya ang pipila ka tekla sa piano sa hustong pagkasunodsunod ug makahimo ka na ug musika! Ang pipila ka tawo may abilidad sa pagtugtog ginamit ang ilang pandungog. Apan, pinaagi sa paggamit ug simple nga mga giya nga mahimong tun-an nga kinaugalingon, daghan ang nakakat-on dayon sa pagtugtog ug usa ka honi ginamit ang ilang tuong kamot samtang ang wala nga kamot nagduyog sa pagtugtog. Handurawa ang imong bation nga kalamposan sa dihang ikaw mismo ang motugtog sa usa ka paboritong honi sa tabang sa usa ka piyesa sa musika! Gusto ka ba ug makapalagsik nga martsa, mananoy nga balse, o kaha usa ka paborito nga romantikong awit? Tingali magtugtog ka ug rhythms sa Latin Amerika o basin usa ka musikang jazz. Makalingaw gayod ang pagtugtog nga duyog sa usa ka higala! Hunahunaa, usab, ang kalipay nga imong ikahatag sa dihang duyogan nimo ang usa ka grupo sa mga higala samtang nag-awit o nagtugtog sila ug ubang mga instrumento sa musika palibot nimo. Nadasig ka ba sa pagsulay sa pagtugtog ug piano?

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 21]

Ang Player Piano

Alang sa mga tawo nga dili maantigong motugtog ug piano, ang player piano mao ang solusyon. Kini maoy kombinasyon sa music box ug piano, ang mga tekla niini molihok lag iya, nga palihokon sa mga lungag sa usa ka nagtuyok nga rolyo sa papel. Sa unang mga modelo niini sa katuigang 1890, usa ka mekanismo sa atubangan sa piano ang moigo sa mga tekla pinaagig mga piraso sa kahoy samtang tamakan sa tigtugtog ang tindakanan. Kining maong mekanismo gitaod diha sa ulahing mga modelo sa piano. Ang mas bag-ong modelo nga “reproducing piano” makasundog sa aktuwal nga tugtog sa hawod nga mga pianista, ug ang ilang mga tugtog nga narekord diha sa mga rolyo gikopya aron ibaligya, sama sa modernong mga disc o mga tape. Pagka-1925, mas daghang player piano ang gipanggama sa Tinipong Bansa kay sa naandang mga piano. Apan, sa dihang naimbento ang radyo ug ang gramophone, ang player piano nawagtang sa pagka-1930.

[Credit Line]

Culver Pictures

[Kahon/Diagram sa panid 22, 23]

Kon sa Unsang Paagi Nagaobra ang Grand Piano

Kapin sa 200 ka nag-ambihas nga aserong mga kuwerdas nga gihugtan pag-ayo mopagawas ug 88 ka nota. Ang mubo, nipis nga mga kuwerdas nga daling mokurog mopagawas ug taas nga mga nota, samtang ang taas, baga nga mga kuwerdas, nga kasagarang giputos sa tumbaga, mopagawas ug baho nga mga nota. Ang tanang nota gawas lang sa kinaubsang nota sa baho mapagawas pinaagi sa duha o tulo ka kuwerdas nga dungan nga tugtogon.

Sa dihang tapoyon sa tigtugtog ang tekla (1),  iduso sa mga lever ang hinapinan nga pakang aron pakngon ang usa o daghan pang mga kuwerdas nga katumbas sa nota sa maong tekla ug mobalik dihadiha sa puwesto. Kon ang tudlo ipabilin diha sa tekla, ang kuwerdas magpadayon sa pagkurog ug ang tingog anam-anam nga magkawala. Kon kuhaon sa tigtugtog ang iyang tudlo gikan sa tekla (2), usa ka damper o pangpugong sa tingog modapat sa kuwerdas aron mohilom kini. Kon ang tuo nga pedal sa tiilan sa piano tamakan, pugngan niini ang tanang damper ug pasagdan ang mga nota nga gitugtog nga magpabilin aron moduyog sa ubang nota.

Ang mga kuwerdas anaa sa ibabaw sa nipis nga mga kahoy nga gitawag ug mga sad-ayan sa kuwerdas (3) nga gitaod diha sa kahoy nga nagdala sa tingog o soundboard (4), nga magpalanog sa tono ug magpakusog pag-ayo sa tingog ug pagdaguhob tungod sa pagkurog sa mga kuwerdas. Ang naglibot nga kahoyng kaha nagsilbing sound box sa pagpakusog sa tingog.

Ang mga kuwerdas gitaod diha sa hinulma nga puthawng kaha pinaagig puthawng mga tornilyo sa piano (5). Ang kaha sa grand piano kinahanglang lig-on nga arang makalahutay sa puwersa sa dungan nga pagbitad sa mga kuwerdas nga moabot ug 30 tonelada.

 [Diagram]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Damper

Kuwerdas

Pakang

Tekla nga lubong

Tekla nga alsado

[Hulagway]

Ang unang piano nga gihimo ni Cristofori, 1720

[Credit Line]

The Metropolitan Museum of Art, The Crosby Brown Collection of Musical Instruments, 1889. (89.4.1219) Photograph ©1983 The Metropolitan Museum of Art